a
ge aansporingen van Annie Bosch wordt het plan verder uitgewerkt.
Het moet een Lichtstad worden, op een eiland in zee, met in het cen
trum een Godshuis, een tempel met een grote koepel als symbool der
mensheid. Dankzij Bosch krijgen London en Van Eeden bouwkundige
adviezen van Michelangelo.
Deze ideeën passen geheel in het utopisch idealisme dat ook te vin
den is in ontwerpen van andere architecten rond die tijd, zoals De Ba-
zel's 'Wereldhoofdstad' (1905) en Berlage's 'Pantheon der Menschheid'
uit 1915. Het geeft uiting aan een wens naar duurzame en algehele
vrede zoals dat onder meer tot uitdrukking is gebracht in de bouw van
het Vredespaleis (1913). In de architectuur krijgt die een belichaming in
ideaaltypische - vrijwel nooit verwezenlijkte - gebouwen.
In 1921 publiceren Van Eeden en London Het Godshuis in de Lichtstad,
waarin de tekeningen op uitklapbare bladen van de hand van London
zijn (in plattegrond en in 'op-stand'), de tekst van Van Eeden; de laatste
dertien pagina's bestaan uit letterlijke citaten van Bosch. Van Eeden
omschrijft de kern van het plan als volgt:
'Wij gaan het Godshuis bouwen in de Lichtstad. Het heilige midden
van de gansche menschheid, van waaruit alle bediyvigheid van alle
menschelyke bewooners deezer planeet, deezer Aarde, deezer zwee-
vende woonplaats van ons geslacht wordt bestuurd, geordend en ge
heiligd...
Wat Delphi was voor Hellas en Mekka is voor de islam, dat zal de
groote Tempel der Broederschap en de rondom haar gebouwde Licht
stad zijn voor de gansche menschheid...
Zo zal dus de Lichtstad, die dadelyk streeft naar eevenwigt, de eer
ste harmonisch gelukkigen menschenstad zijn. Uitgaande dus van dit
standpunt moet ik ertoe besluiten, dat de Lichtstad geen utopie is,
geen onbereikbaar ideaal, doch geeischt wordt door het menschzijn.
Aan deze geweldige twintigste eeuw om het uit te voeren, eeven weer
galoos schitterend, als de oorlog weergaloos afzichtelyk is geweest...'
Het bijna heilige idealisme uit die periode is ons inmiddels niet meer
zo vertrouwd. Maar het is goed hierbij te bedenken hoe afschuwelijk de
nog maar kort tevoren afgelopen Eerste Wereldoorlog was geweest. Te
gelijkertijd moet worden vastgesteld dat de reacties niet bemoedigend
waren: het ontwerp is nooit uitgevoerd.
13)
LENY WIJNANDS-VAN DER LEIJ 141
