Darwin en Haarlem
Over vertalers, lezers en tulpen
2009: Darwinjaar
Het zal vrijwel niemand zijn ontgaan dat in 2009 Darwin uitbundig
werd herdacht. Darwin werd geboren in 1809, maar de aanleiding voor
alle aandacht was vooral dat 150 jaar geleden, om precies te zijn op 24
november 1859, On the origin of species by means of natural selection ver
scheen. Dit boek leidde uiteindelijk tot een radicale verandering in de
manier waarop de mensheid tegen haar eigen geschiedenis en die van
alle leven op aarde aankijkt. Reden genoeg om wereldwijd uitvoerig
aandacht te besteden aan deze grote geleerde. Ook Nederland deed
volop mee. Er verscheen een nieuwe vertaling van On the origin of species
en twee proefschriften verdiepten zich in de ontvangst van Darwins
ideeën in Nederland.1) Op Nederlands initiatief volgde een televisie
ploeg opnieuw de route die Darwin met zijn schip de Beagle tussen 1831
en 1836 had afgelegd, met aan boord een groot aantal wetenschappers.
Daarnaast waren er talloze tentoonstellingen, discussieavonden, le
zingen en symposia. Zo organiseerde Teylers museum een tentoon
stelling over het spanningsveld tussen het bijbelverhaal over de zond
vloed en Darwins theorie. Teylers had bovendien een bescheiden
expositie over de eerste Nederlandse vertaling van On the origin of spe
cies, van de hand van de Haarlemmer Tiberius Cornelis Winkler.
Tiberius Winkler en het ontstaan der soorten
Tiberius Winkler (1822-1897) was een late vertegenwoordiger van het
type geleerde met encyclopedische kennis.2) Voor 1800 was dit soort
wetenschapper niet zo zeldzaam, maar in het laatste kwart van de ne
gentiende eeuw groeide de wetenschappelijke kennis zo stormachtig
dat het steeds moeilijker werd om allerlei specialismen te combineren.
Winkler daarentegen was nog van vele markten thuis. Hij had een pas-
BOUDIEN DE VRIES
