op de mogelijkheid dat de Duitsers hen bevoegdheden zouden afnemen
of buiten spel zetten wanneer zij geen opdrachten wensten te aanvaarden.
De Duitsers speelden hierop in met toespelingen, die vaak al voldoende
waren om Nederlanders tot collaboratie te bewegen. Een fase verder volg
de de dreiging met bedrijfssluiting en/of het wegvoeren van personeel
naar Duitsland om daar te werken in de (oorlogs)industrie. Daarna de
regelrechte persoonlijke bedreiging en het bevel werkzaamheden te ver
richten. Tenslotte de plundering van bedrijven.
Vooral dat laatste heeft na de oorlog veel indruk gemaakt, waardoor
lange tijd niet in beeld is geweest dat de eerste oorlogsjaren voor menig
bedrijf een profijtelijke periode was en dat de Nederlandse economie een
grote groei beleefde. Het was een korte periode van hoogconjunctuur
waardoor menigeen de ogen sloot voor het onheil dat de bezetting te
weegbracht.8) Een soortgelijk proces had zich enige jaren eerder in Duits
land voltrokken. Veel Duitsers heten hun aanvankelijke afkeer van Hitier
varen toen zich na zijn machtsovername een periode van economische
voorspoed aandiende en de werkeloosheid sterk terugliep.9'
Ook de firma C. A. Ruigrok Zoonen volgde het spoor van het noodza
kelijk kwaad. Het bedrijf was destijds de enige substantiële hekkenbou
wer in Nederland. In het bedrijf zelf werkten circa 25 personen en daar
naast zo'n 50 personen die op projectbasis via wisselende relaties van
hoofdaannemer of onderaannemer werden tewerkgesteld. Het begon -
juli 1940 - met de plaatsing van hekwerken voor het vliegveld van Valken
burg en het schijnvliegveld in Vogelenzang.10' Men was al voor de Neder
landse genie bezig met de plaatsing van hekwerken in Valkenburg. Wat
stak er dan voor kwaad in dit werk af te maken voor de nieuwe Duitse be
windvoerders? Vergoelijkend sprak men in die tijd over 'inrolorders'. Een
kortstondig gelegenheidsbegrip dat met het wegebben van de naoorlogse
juridische afrekening met economische collaborateurs uit het spraakge
bruik is verdwenen. Ook het Groot Woordenboek van de Nederlandse Taal
kent het begrip niet.
Geleidelijk aan breidden de werkzaamheden zich uit. Gedurende de
hele oorlog werden vele kilometers hekwerk, draaideuren en prikkel
draadversperring met Spaanse ruiters aangelegd door heel Nederland, op
uiteenlopende plaatsen als kazernes, artillerieinstallaties, bunkers, mij
nenvelden en munitiedepots. Een prikkeldraadversperring van 15 kilome
ter van het centrum van Den Haag door de Scheveningse duinen is een
van de meest markante producties geweest.
Niet duidelijk valt te reconstrueren hoe bij de Ruigroks de balans ver-
HAERLEM JAARBOEK 2012
