dat de opgave van Enschedé en Koorn voor de vroege periode kan worden uitgebreid. Dat verbaast ook niet. Hun werk is uitputtend voor zover dat het Haarlemse stadsarchief betreft. Maar er werden natuurlijk ook zegels gehecht aan stukken die zich in archieven elders bevinden of ooit bevon den, en die komt men minder eenvoudig op het spoor. Kenden Koorn en Enschedé maar één afdruk van het tweede grootzegel van Haarlem, in een Frans archief wordt nog een tweede bewaard. Maar het voornaamste nieuws betreft de kleine zegels. Het aantal van drie tot 1572 bekende klei ne zegels kan worden uitgebreid tot vijf. De twee nieuwkomers, waaron der het oudste kleine zegel van Haarlem, werpen nieuw licht op de voor geschiedenis van het stadswapen. Met verdiscontering van dit nieuwe materiaal geef ik hier om te begin nen een nieuwe schets van de ontwikkeling van de Haarlemse stadszegels tot omstreeks 1450, met een uitloop tot omstreeks 1580. Zes afdrukken worden hierbij voor het eerst gereproduceerd. Mijn onderzoek concen treert zich overigens op hun historische informatiewaarde en is zegel kundig niet uitputtend. Daarna komt de vraag aan de orde of zwaard en kruis door keizer en patriarch geschonken zouden kunnen zijn. Tot be sluit presenteer ik de lezers van dit Jaarboek een hypothese over het ont staan van de Damiate-mythe die naar mijn inzicht het beste recht doet aan de nu bekende historische gegevens.3' De vier laatste illustraties laten zien hoe de veronderstelde schenking van zwaard en kruis van 1595 tot 1688 in Haarlem werd verbeeld. Het oudst bekende grootzegel en kleine zegel, 1299-1345 In de Middeleeuwen beschikte Haarlem zoals andere steden over een grootzegel en kleine zegels. Met het grootzegel, het stadszegel in enge zin, werden belangrijke overeenkomsten met partijen buiten de stad en financiële transacties met particulieren bekrachtigd. Naast dit plechtige en onhandig grote zegel dienden kleinere zegels voor dagelijks gebruik. Tot 1572 vermeldden Enschedé en Koorn uitsluitend het zegel ad causas of ter zaken. Uit deze periode kennen we echter nog twee andere typen klei ne zegels in Haarlem, namelijk een contrazegel, dat aan de achterzijde van een grootzegel als extra-waarborg en tevens ter versteviging kon wor den aangebracht, en een geheimzegel of sigillum secretum, dat stadsbestu ren toen vooral voor hun correspondentie gebruikten. Zoals bekend ontving Haarlem stadsrechten in 1245. Van ongeveer een halve eeuw later dateren twee afdrukken van het eerst bekende stedelijk HAERLEM JAARBOEK 2012

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 2012 | | pagina 28