ONKRUID
Stinseplanten in Kennemerland IT
5
Hoewel de pijpbloem, Aristolochia clematitis L., niet in de rij
van stinseplanten vermeld staat, is de schrijver dezes zo vrij
de pijpbloem als stinseplant te beschouwen.
Reeds in de oudheid werd de pijpbloem als hulpmiddel bij de ge
boorte (ariston het beste, lochia geboorte) gebruikt.
Aristolochia clematitis L. kan men vinden o.a. langs de weg bij
Kraantje lek, Duin en Kruidberg en op de plek, waar Hildebrand
uit de Camera Obscura haar reeds wist te staan n.l. bij Zomer-
zorg (op het landgoed Caprera)
De bloemen zijn buisvormig, eindigend in een bolvormige ruimte,
waarin de meeldraden en stamper zich bevinden. De bloemen worden
bestoven door mugjes. Het mugje kruipt door de bloembuis naar
beneden tot op de bodem. Schuin naar beneden gerichte haartjes
in de bloembuis verhinderen het insect weer naar boven te gaan,
maar na de bevruchting verdrogen de haartjes en het insect kan
nu, beladen met stuifmeel, uit de bloem kruipen, opnieuw ineen
volgende bloem binnen dringen en zo voor een goede kruisbestui
ving zorgen. De bloemen zijn proterogynischd.w.z. dat de stam
per eerder rijp is dan de meeldraden, zodat de stamper niet be
vrucht kan worden door het eigen stuifmeel, maar alleen door
stuifmeel van een andere bloem, waarvan de meeldraden reeds rijp
zijn. De werkzame bestanddelen van Aristolochia kan men samenvat
ten onder de weinigzeggende naam aristolochiazuren (chemisch en
pharmacologisch bekend)
Om een duidelijk beeld van deze aristolochiazuren te krijgen zul
len wij nog een plant onder de loupe nemen, waarvan het werkzame
bestanddeel vergelijkbaar is met aristolochiazuren, t.w. de
herfsttijloos, Colchicum autumnale L., met als werkzame stof col
chicine. Beide stoffen zijn z.g. capillair-giften, zij kunnen de
eigenschappen van capillairen1beïnvloedenze kunnen de nieren
prikkelen urinezuur versneld door te laten. Dit laatste is van be
lang, waar een snelle urinezuuruitscheiding gewenst is, dus bij
lijders aan acute jicht. Zowel de Colchicum als de Aristolochia
komen weer in de belangstelling als middelen tegen deze kwaal,
vooral in de Angelsaksische landen, waar men er een tinctuur van
bereidt. Een afkooksel van Aristolochia wordt ook wel gebruikt
voor omslagen bij slecht genezende wonden; waarschijnlijk worden
de phagocyten2hierdoor geactiveerd.
Over hoe het precies komt, dat Aristolochia een goed hulpmiddel
bij de geboorte is, is lange tijd weinig gepubliceerd geweest.
Van deze plant gebruikt men de gedroogde wortelstok en het ge
droogde kruid; van de Colchicum de zaden en de knol
Aristolochia vergiftigingen (zeldzaam) en Colchicum vergiftiging
en (komt in het buitenland nog wel eens voor) merkt men niet di
rect. Het zelfde geldt bij een vergiftiging met de dodelijk gif
tige groene knolamaniet, Amanita phalloides Fries. Pas na 8 a 4S
uur komt de vergiftiging tot uiting. Wat is het geval
Als de giftige bestanddelen (aristolochiazuren, colchicine en ama-
nitine) het maag-darm-kanaal passeren en doordringen tot in de
capillairen, de fijnste vertakkingen der vaten.
2)phagocyten, cellen in het organisme, die de eigenschap hebben om
vreemde lichamen, bacteriën, weefselresten eet. in zich op te nemen
en zo "op te ruimen".
