gebouwd, en de tegenwoordige gevel staat dus nog altijd op de plaats waar hij in
1773 ook al gestaan heeft.
De ouderdom van het huis kan men ook afleiden uit het metselwerk. De kelder is
het oudste en oorspronkelijkste deel van het huis. Hij heeft een gepleisterd
tongewelf en er liggen plavuizen van 19 x 19 cm. Zij kunnen uit de 17e eeuw en
ook van nog vroeger stammen. Latere plavuizen hebben een grotere afmeting,
bijvoorbeeld 23 x 23 cm.
Het oude klaphekhuis, zo laten ons de beide tekeningen zien, schijnt wat belang
rijker dan een gewoon duinboerderijtje en ook dan het naburige huis, dat thans
nog als een dorpshuis op de monumentenlijst staat. Zou er in dat grotere huis
misschien een opzichter bij het klaphek van Brederode's jachtgebied hebben
gewoond? Wie weet het. Een ding is zeker: van de oude klaphek-boerderij is niet
zoveel meer over. Het huis is herhaaldelijk verbouwd en bijgebouwd, het is steeds
meer een buitenverblijf geworden en steeds minder een boerenhofstede. Een water
verftekening van J.G.L. Rieke uit het jaar 1861 toont ons 'Bosch en Landzigt'
als een echt buitenhuis. Het is nog maar een verdieping hoog, maar aan de oost
zijde ziet men - hoewel niet duidelijk - iets van een aanbouw. Het staat bij een
boedelscheiding beschreven als een huis met erf en verder met koetshuis, stal
ling en koetsierswoning, die eens aan de Boekenrodeweg gestaan moeten hebben,
maar die al lang afgebroken zijn.
Op de tekening van Rieke kan men lang naar het klaphek zoeken. Het is er niet
meer. In plaats daarvan staat er het tolhek en links daarvan een bord op een
paal, vermoedelijk met de toltarieven. Van de eens vermelde voorcroft is hier
niets meer te vinden.
Het ergst is het huis te pakken genomen door de architect Van den Arend, die het
in 1890 koopt voor bijna 8.500 gulden. De mooie oude vensters hadden al plaats
moeten maken voor 19e-eeuwse empire schuiframen. Hij sloopt het dak en zet er
een verdieping op, die weer met een overstekend zadeldak bekroond wordt. Het
achterhuis wordt ook afgebroken en zo hoog opgebouwd, dat het boven het voorhuis
uitsteekt. Geen fraaie oplossing.
Sindsdien is 'Bosch en Landzigt' niet meer van uiterlijk veranderd. Het is nog
steeds het merkwaardige, grote, grijze huis aan de Viersprong te Aerdenhout, en
wanneer we weten dat het bouwresten bevat die misschien de heren van Brederode
nog bekeken hebben, dan begrijpen we iets van de geschiedenis van dit huis aan
het klaphek, die wel eens terug kon reiken tot in de 16e eeuw.
Die geschiedenis en niet het minst de twee oude prenten waarvan ik hier een
afdruk kon bijvoegen, brengt ons terug in die laat-Middeleeuwse tijd, waarin het
gelukkig is in gedachten te toeven. In de Aendere Hout moet het, voordat we met
auto's, asfaltwegen en snelverkeer bekend waren, een heerlijk landschap geweest
zijn.
L.W. Bierens de Haan
Enkele gegevens in dit artikel ontleende ik aan de studies van mevrouw J.M.
Sterck-Prootdr P. Hoekstra en mr C.W.D. Vrijland. Voor de drie oude prenten
dank aan het archief van de gemeente Haarlem.
21
