BUYTENTWIST
Al in het laatst van de 15e eeuw wordt van de dorpen Tetterode (Overveen) en
Aelbertsbergh (Bloemendaal) gezegd, dat de bevolking zich, behalve met veeteelt
en schelpkalkbranderij, bezighield "met lyndelaecken te bleijken", een nering
die een eeuw later tot grote ontwikkeling is gekomen door de immigratie van
talrijke, om het geloof opgejaagde Vlaamse en Brabantse blekers.
In de Tetterodeban was dat Guillaume Bossu.
Van Maritgen Floris, vrouw van Symen Symonszn., koopt Bossu op 1 mei 1622 een
gedeelte van "een bleyckerije, huysingh, boomgaert ende landen onder Tetterode".
Deze blekerij lag in de laagte, direct achter de tegenwoordige villa
"Buytentwist". Gedurende de gehele 17de eeuw blijft zij in het bezit van het
geslacht Bossu. Zij verkopen op 26 maart 1707 hun lakenblekerij en droogberg aan
Hendrik van Beeck, een rijke koopman uit Amsterdam. Hendrik van Beeck bezat
reeds een bleek, grenzende aan zijn nieuw verworven bezit, waardoor zijn grond
gebied zich uitstrekte van de Delft tot de Bloemendaalseweg. De blekerij tegen
het duin langs de Bloemendaalseweg werd verhuurd. Op de gronden van het achter
liggende bedrijfje gaat hij een "thuyn" aanleggen.
De allengs tot buitenplaats geworden "thuyn" was van de Bloemendaalseweg af
bereikbaar langs een laan, die begon waar nu ongeveer de schutting staat die de
scheiding vormt tussen "Buytentwist" en kwekerij "Azalea", vervolgens een eind
in oostelijke richting liep, om dan met een haakse bocht noordwaarts uit te
komen bij het lage, in U-vorm gebouwde huis, door Van Beeck tot zomerverblijf
ingericht. Achtenveertig jaar oud maakt Van Beeck op 26 augustus 1726 zijn
testament. In het laatst van dat jaar komt hij te overlijden. Zijn zoon, Hendrik
Pieter, bijna 9 jaar oud, is zijn erfgenaam. Niet voor zijn 21ste jaar, zo had
de erflater bepaald, zal Hendrik Pieter over zijn vaders nalatenschap mogen
beschikken, ten ware hij voordien "ten huwelijken staet gekomen sal sijn". In
1738 is het zover, Hendrik Pieter van Beeck en Aletta Maria Vermande "met
eikanderen hadden vastgesteld en beslooten een Christelijk huwelijk". Het
echtpaar bleef in Amsterdam wonen.
Het plaatsje werd een aantal jaren 's zomers verhuurd, het laatst aan Daniël
Wijnants, die er op 20 januari 1753 naast "rommelingh" velerlei goederen doet
veilen: stoelen, tafels, tinnen borden, vinkenetten, twee "quispedoore"een
snaphaan, en een "gebeterde" koe (dit is van een ziekte herstellend). Een hit
bracht f. 6,= op. Voor een klok werd f. 28.= betaald. Voor het eerst worden in
de stukken, op deze veiling betrekking hebbende, de namen "Buyten Twist" en "De
Omval" gebruikt. De laatste naam aan een in ruïne vervallen bouwsel, de eerste
wellicht aan een familietwist herinnerend.
Een meer aanvaardbare naamsverklaring is de volgende: Twisk (met de betekenis
"tussen") is een taalvorm die in vele Noordhollandse water- en veldnamen voor
komt en een grensscheiding aanduidt. De sloot, een afwatering uit het duin naar
de Delft, die op bijgaande kaart uit 1610 als "Scheysloot" staat aangegeven,
vormde vroeger de grens tussen Aelbertsbergh (Bloemendaal) en Tetterode (Over
veen). Het eerste huis op Overveens gebied, vanuit Bloemendaal gerekend, lag aan
de andere kant van deze sloot. Het heette "Buyten-Twisk", later verbasterd tot
"Buytentwist". Merkwaardig is dan dat Van Beeck op 10 juli 1759 de in maart 1707
door zijn vader gekochte blekerij van de hand doet, waarmee hij een aanmerkelijk
deel van zijn bezit, juist dat gedeelte dat aan de Bloemendaalseweg grensde,
prijs geeft. De nieuwe eigenaar is de lijnwaadbleker Dirk Tijsterman, die later
nog ter sprake zal komen wegens zijn patriottische activiteiten.
De kortste weg om van "Buytentwist" per rijtuig naar Haarlem te komen vormde de
Kleverlaan. Om deze zonder omwegen te kunnen bereiken gebruikte men een landweg-
16
