"Nieuwe Kaart van Haarlems Schoone Omstreken, Opgedragen aan de
Wel Edele Achtbare Heeren Burgemeester Wethouders en Raden der
stad Haarlem, door F.J. Nautz, Gezworen Landmeter te Haarlem.
1836. Te bekomen bij den Autheur, buiten de Nieuwe poort te
Haarlem no. 12 naast den Architect Zocher."
"Op 13 juli 1836 is aan de (Haarlemse) Raad gecommuniceerd dat
de Landmeter F.J. Nautz verlof gevraagd heeft om eene kaart,
bevattende deze stad en hare omstreken aan den Ed. Achtb. Raad
te mogen opdragen, zijnde het ontwerp dier kaart ter bezigtiging
aan de Raad overgelegd, waarop de Raad besloten heeft deze opdragt
aan te nemen"
Een jaar later was het zover. Op 13 april 1837 overhandigde Nautz
een exemplaar van de kaart aan het Haarlemse stadsbestuur, waarop
men besloot de maker uit dankbaarheid een geschenk te overhandigen.
Voor f. 51,80 werden zilveren theelepeltjes, een suikertang en een
theeblad aangeschaft, waarvan de kosten uit de pot "huishoudelijk
bestuur" werden betaald.
De kaart, ontworpen door F.J. Nautz, was in koper gegraveerd door
Van Baarsel en Tuyn uit Amsterdam. Van Baarsel had waarschijnlijk
de voorletters W.C. (1791-1851) en was evenals zijn vader C. van
Baarsel in die tijd een bekend graveur, ook van zogenaamde historie
prenten. Vader en zoon werkten sinds 1817 samen. De druk werd ver
zorgd door de kunstplaatdrukkerij van de weduwe A. Koning en J.F.
Brugmans, ook te Amsterdam. Ook van hen zijn meerdere kaartproduk-
ties bekend.
De "Nieuwe Kaart van Haarlems Schoone Omstreken" had het bijvoegsel
"nieuw" meegekregen, omdat deze het vervolg was op een kaarttradi-
tie waarbij Zuid-Kennemerland van ruwweg Hillegom tot Beverwijk
steeds het onderwerp was geweest. De kaart van Nautz kan gezien wor
den als het vervolg op de "Kaart van de Omstreeken der Stad Haar
lem van Beverwijk tot Hillegom" door Gerrit van der Paauw Az. uit
1805, een kopergravure door C. van Baarsel uit Amsterdam. De legen
da met 121 nummers wordt door de kaart van Nautz ver overtroffen,
omdat hij ook de stad Haarlem heeft ingevuld met maar liefst 105
publieke gebouwen en 169 straten. En dat op een schaal van 1:20.000.
Voor de stad zal zijn kaart van Haarlem model hebben gestaan, "ver
vaardigd naar de kadastrale meting in het jaar 1822", ook opgedra
gen aan het stadsbestuur. Deze kaart, schaal 1:5.000, toont bijna
evenveel publieke gebouwen, maar is door zijn detaillering uitvoe
riger in het aangeven van straten, stegen, poorten en grachten
(300 stuks). Toch is de kaart uit 1836 geen klakkeloze kopie.
De textielfabrieken van Wilson, Prévinaire en Poelman uit 1833 en
1834 staan al aangegeven, terwijl de Grote Houtpoort die in 1824
werd gesloopt, nu ontbreekt.
De naamlijst van de buitenplaatsen met hun eigenaren telt 109 num
mers, die verdeeld zijn over Haarlem, Heemstede, Berkenrode, Benne-
broek, Bloemendaal, Zandvoort, Velsen en Schoten. Met de 121 bui
tenplaats-nummers van Van der Paauw uit 1805 zien we een duidelijke
teruggang van de Kennemer buitenplaatsen aan het begin van de 19de
e e uw
In de omgeving van Haarlem heeft Nautz volgens kadastrale opmetin-
3
