Grensstenen
In vroeger tijd plaatsten de overheid of de landeigenaren houten palen in de
grond om hun gebied te markeren. In de loop van de 16de eeuw kwamen er
stenen palen, die doeltreffender waren. Het merendeel van deze stenen
grenspalen is vervaardigd uit grijs-blauwe hardsteen. In het oosten van ons
land gebruikte men ook wel zandsteen en aan de Belgische grens treft men
zelfs gietijzeren palen aan.
Van deze palen zijn vorm, grootte, versiering en ingehouwen letters de meest
opvallende punten. Er bestaan ongeprofileerde palen, die wel de naam van
een gemeente of landgoed dragen, maar ook rijk bewerkte palen met wapens,
opschriften en zelfs datering.
Een veel voorkomend type is een achthoekige paal, gedekt met een halve bol.
Deze palen zijn gebruikt als stoeppalen of als schamppalen om hoeken van
huizen te beschermen. Veel van deze grens- en stoeppalen zijn in de loop der
tijden verdwenen. Vooral door de aanleg van nieuwe wegen, of door
wegverbetering, waarbij zo'n grenspaal in de weg stond. Of bij herbestrating
van voetpaden of wegen op landgoederen.
Monumenten
De palen die de jaren hebben overleefd staan er als oude monumenten.
Sommige zijn weggezakt in de berm van sloten, vaak verscholen in struikgewas
of in het bos. In onze gemeente met haar vele landgoederen staan ook nog
veel grens- en stoeppalen. Om de geschiedenis van oude landgoederen te
achterhalen blijken deze grenspalen vaak een onmisbaar hulpmiddel te zijn.
Inventarisatie
De inventarisatie van deze palen werd opgezet door de heer Dijkstra,
voorheen inwoner van de gemeente Bloemendaal, en wordt momenteel
voortgezet door de heer G.J. de Waard. Hij is bezig om alle grenspalen in
Zuid-Kennemerland in kaart te brengen.
De heer De Waard wordt in deze werkzaamheden gesteund door de Stichting
Ons Bloemendaal, de Vereniging Oud Heemstede-Bennebroek en enkele
andere instanties. Veel grenspalen zijn al in de gemeente geïnventariseerd.
Over de voortgang van deze inventarisatie hopen wij u te zijner tijd op de
hoogte te houden.
L. van Emmerik
32
Ons Bloemendaal, 16e jaargang, nummer 1, maart 1992
