de Nieuwer-Amstel. Toen hij in 1620 de heerlijkheid
Achttienhoven kocht van Pieter Walichsz Proost, werd hij
daarmee ook Heer van Achttienhoven. De heerlijkheid
bestond, volgens het register van de leenkamer (Alg.
Rijksarchief, Den Haag), uit 'een stucks lands houdende
zesentwintigh morgen 23.000 m2, vS) geheten
Berkenbosch, ende noch vier ackerlants daer geheten
Banckaertsweer, gelegen in de Ban van Nieucoop'. Sinds
1811 maakt Achttienhoven deel uit van Nieuwkoop.
Laurens Janszoon was zeepzieder van beroep, een beroep
dat hij had 'geërfd van huis uit'. De zeepziederij was
gevestigd op de NZ Melkmarkt en droeg als naam 'In de
drie Spiegels'. Bij zijn overlijden was het bedrijf gevestigd
op de Deventer Houtmarkt. (Zowel Melkmarkt als
Houtmarkt waren een gedeelte van wat thans de NZ
Voorburgwal heet.)
Op 27 april 1597 trouwde hij met de 25-jarige Neeltgen
Isaaksdr Ouderogh. Uit dit huwelijk werden elf kinderen
geboren, waarvan alleen drie dochters in leven bleven. De
oudste, Hillegonda, huwde in 1615 met jonkheer Michiel
Pauw, de broer van Adriaan Pauw, Heer van Heemstede.
Het echtpaar woonde op de Herengracht in een huis dat
Michiel had laten bouwen door de bouwmeester
Vingboons. In dit huis is thans het Theatermuseum geves
tigd. De tweede dochter, Maria trouwde in 1622 met dr.
Gerard Schaep, Heer van Kortenhoef, en de derde,
Bregitta, trad in 1627 in het huwelijk met Willem Backer,
lid van de bekende Amsterdamse familie Backer.
Laurens Janszoon Spiegel is niet oud geworden. Na een
lange en pijnlijke ziekte overleed hij, slechts 48 jaar oud,
op 19 juli 1623 en werd in de Nieuwe Kerk te
Amsterdam begraven. Zijn vrouw Neeltgen overleefde hem
nog geruime tijd en overleed pas in december 1647.
Amsterdam
Het geslacht Spiegel heeft generaties lang in Amsterdam
een belangrijke rol gespeeld. Het leverde schepenen en
raden, bestuurderen van openbare lichamen en particuliere
stichtingen. De Spiegels bezaten in Amsterdam verschillen
de huizen, zoals Damrak 83 (waarachter een zeepziederij
was)aan de NZ Melkmarkt, aan de Deventer Houtmarkt
nrs. 282 en 284, vijf woningen aan de Achterburgwal,
twee huisjes aan het Kattegat, namelijk 'de Goude Spiegel'
en 'de Silveren Spiegel' (Backer-Spiegel) en Herengracht
168 (Pauw-Spiegel). Er was ook sprake van een buitenhuis
aan de Amstel genaamd Meerhuizen.
Er waren katholieke en protestante Spiegels. Er valt veel te
melden over de rol van de Spiegels in de 80-jarige oorlog,
maar dat valt buiten het bestek van dit artikel, evenals een
beschrijving van de sociaal-culturele context waarin
Laurens Janszoon Spiegel leefde, te weten de 'Dageraad
der Gouden Eeuw'. Wij noemen hier slechts een tante van
hem, Lijsbeth, die mede-oprichtster was van het
Maagdenhuis (RK weeshuis) en een oom, Hendrik
Laurensz, die een bekend dichter was. Met de naamgeving
Spiegelgracht en Spiegelstraat eert Amsterdam een roem
rucht geslacht van regenten en bestuurderen.
Spiegelenburg
Aan de zuidzijde van de Oosterduinweg tegenover de
Schulpweg stond 'een boerenhuis, vanouds een hofstede
genaamd'. (Thans staat daar een villa 'De Elzenhoek' gehe
ten.) Het was groot 3.5 morgen, dat wil zeggen - uitgaan
de van de Rijnlandse morgen - 3.5 x 8.515,79 m2
29.805 m2. Laurens Janszoon Spiegel kocht deze hofstede
rond 1597, het jaar waarin hij trouwde. Hij was toen pas
22 jaar oud. Iemand die op die leeftijd reeds een buiten
huis - plezierplaatsje genaamd - kon kopen, mag gerust
een welvarend man genoemd worden. In de archieven is
niet terug te vinden wanneer de boerenhofstede gebouwd
is. Het zou kunnen dat Spiegel de bouwer was, maar hij
kan ook een bestaande boerderij gekocht hebben.
Hoe die plezierplaats, de hofstede Spiegelenburg, er nu
precies heeft uitgezien weten we niet. Ondanks zeer ver
woede inspanning is er geen originele afbeelding boven
water gekomen. Wel is het mogelijk gebleken een afgelei
de tekening te maken. De belangrijkste bron hiervoor
vormt een kaart van de Heerlijkheid Heemstede uit de tijd
van Adriaan Pauw, Heer van Heemstede, die is vervaar
digd in 1643 door Balthasar Floris van Berckenroode.
Bedoelde kaart hangt in de hal van het gemeentehuis van
Heemstede. Ook verpondingsbrieven - verponding is ver
gelijkbaar met de huidige onroerend goedbelasting - lever
den materiaal voor de afgeleide tekening.
Spiegelenbosch
Zoals reeds vermeld, breidde Laurens Janszoon Spiegel zijn
Overveens/Aerdenhouts bezit in 1609 uit door de aan
koop van de aangrenzende hofstede Nuyssenburg. Voor
15.500,- kocht hij 13.5 morgen grond met gebouwen
van jonkheer Diederick van Nuyssenburg. Spiegel gaf zijn
uitgebreide bezitting - Spiegelenburg en Nuyssenburg
samen - de naam Spiegelenbosch, maar die naam heeft
12
Ons Bloemendaal, 18e jaargang, nummer 2, zomer 1994
