De Wonderboom van Overveen
In 1781 komt het landgoed Elswont te Overveen in het bezit van Mr. Jacob Boreel, advocaat-fis
caal van het College ter Admiraliteit te Amsterdam. Elswout is dan inmiddels al bijna honderd-
vijftig jaar oud en heeft in die tijd verschillende eigenaren gekend. Het is echter onder Boreel's
leiding dat er verregaande veranderingen plaatsvinden op Elswout.
Zo verbouwt hij het Grote
Huis ingrijpend, waarbij
het zogenaamde tweede
poortgebouw verdwijnt.
De tot dan toe geometrisch
aangelegde tuin wordt her
schapen in een landschap
spark naar Engels voor
beeld, onder leiding van de
bekende landschapsarchi
tect Michael. Daarnaast ver
betert Boreel de wegen
rondom Elswout en ver
nieuwt hij de daarin aan
wezige bruggen. Hij vraagt
en verkrijgt toestemming
het tracé van de huidige
Zijweg en Duinlustweg daarbij enigszins te verleggen
zodat zij niet langer over zijn terrein lopen. Als eerste gaat
hij daarna over tot omrastering van zijn landgoed. En dan
beginnen de inwoners van Overveen te mopperen, want
door deze afrastering worden paden afgesloten die zij
'zints onheuchelijke tijden' gebruikten en die onder meer
leiden naar de Wonderboom van Overveen.
Zondagmiddagwandeling
De wonderboom, een merkwaardig vergroeide beuk
stond in de zuid-westhoek van het landgoed, dichtbij het
water. Deze boom, veelvuldig uitgebeeld, is voor verschil
lende generaties Overveners het doel geweest van de zon
dagmiddagwandeling, en nu dreigde hij dus onbereikbaar
te worden. Tenslotte gaat het 'Gerecht van Tetterode' zich
met de kwestie bemoeien. In een lange brief wordt de
heer Boreel om een onderhoud gevraagd teneinde de zaak
in den minne te schikken op een voor iedereen aanvaard
bare wijze, 'waarbij aan fatzoenlijke opgezetenen onzer
ambagte gelegenheid zoude worden gegeven om het aan
gename van die wandelingen bijzonder tot en naa de
Wonderboom bij vervolg ook te kunnen genieten'.
En de Overveners krijgen hun zin. Bij schrijven van 8 sep
tember 1792 laat Jacob Boreel het 'Gerechte' weten dat
'fatsoenelijke ingesetenen en speciaal die van Overveen en
die geenen die aldaer hun Somer verblijf houden' toestem-
Ons Bloemendaal, 20e jaargang, nummer 2, zomer 1996
ming krijgen hun wande
ling naar de wonderboom
te maken mits zij zich aan
de poort melden bij de
tuinbaas en 'tot soo lange
dat daar geen misbruik van
gemaakt wierd'.
Wonderlijke bomen
Tot hoe lang de wonder
boom het heeft uitgehou
den vertelt het verhaal niet,
maar 'wonderlijke' bomen
telt Elswout nog altijd;
'wonderlijk' vanwege hun
omvang, vorm of kleur of
vanwege hun plaatsing in
de ruimte of hun geschiedenis.
De grote rode beuk bijvoorbeeld, ten oosten van het Grote
Huis, werd ooit geplant bij de geboorte van de derde
Willem Borski in 1834. De inmiddels dus meer dan hon
derdvijftig jaar oude, imposante boom blokkeert door zijn
omvang de destijds door Zocher jr. aangelegde herten-
baan, de oostelijke zichtas vanuit het Huis op Haarlem,
geaccentueerd door de dubbele lindenlanen ter weerszij
den.
Op korte afstand van deze beuk, achter het gothische
prieeltje staat een bescheiden boompje. Het wonderboom-
pje in de voormalige kruidentuin van Anna Borski, Anna's
Lusthof genaamd. Als kind legde zij samen met de tuin
baas een knoop in de twee buigzame scheuten van het
jonge boompje, waardoor het een nog altijd zichtbare
'wonderlijke' vorm heeft gekregen. Voor mij is het een
kleine 'wonderboom van Overveen', een zondagmiddag
wandeling meer dan waard!
Jet Slagter-Wieringa
11
