Echte buitenplaatsen of landgoederen, met een huis dat
particulier wordt bewoond, zijn er tegenwoordig niet veel
meer. Voorbeelden zijn Huis te Vogelenzang, Vaart
Duin, Elswoutshoek, Belvédère en Overbeek. Geen van
deze huizen is overigens nog echt als zomerverblijf in
gebruik.
Van andere buitenplaatsen resteert soms alleen nog het
imposante huis, zoals Duinlust, Sparrenheuvel, Hartenlust
en Wildhoef. Deze worden niet meer particulier bewoond,
maar zijn in een medisch centrum, kantoor of apparte
mentencomplex veranderd. Soms is het park er nog, maar
ontbreekt het hoofdhuis (Lindenheuvel) of is het hoofd
huis gesloopt en vervangen door een nieuw appartemen
tengebouw (Kareol).
De persoonlijke belangstelling van de eigenaar bepaalde
vaak het aanzien van huis en tuin. De buitenplaats werd
niet volgens een rigide sjabloon aangelegd, maar verschil
de dus van een sober, ingetogen verblijf (Overbeek) tot
een pronkjuweel (Elswout).
Arboreta, hertenkampen, rozentuinen, theekoepels, tuinva-
zen, ziclitlanen, hermitages, bruggetjes, follies, poortge
bouwen en oprijlanen, oranjerieën, kassen, boerderijen
met weilanden, bossen, waterpartijen of een miniatuur
spoorlijn (Kareol)het zijn allemaal ingrediënten van bui
tenplaatsen, naast de typische flora en fauna, zoals de
stinzenplanten en de wijngaardslakken.
Het meest complete beeld van een aanzienlijke buiten
plaats in Bloemendaal biedt Elswout, waar een groot aantal
van de ingrediënten van de lusthoven van vroeger is terug
te vinden.
Wim van Luyken
De prentbriefkaarten zijn afkomstig uit de verzameling van
W.J. van Luyken, Overveen.
Bronnen
- Kastelen en Buitenplaatsen (Rijksdienst voor de Monumentenzorg,
1981).
- De Nederlandse Buitenplaats, Jhr. dr. H.W.M. van der Wijck (Canaletto,
1982).
- Het gewichtloze gewogen, Lucia H. Albers (Delftse Universitaire Pers,
1987).
Aanbevolen publicaties over Bloemendaalse buitenplaatsen
- Buitenplaatsen van Bloemendaal (W. Post, 1992).
- Hartenlust, een historisch onderzoek naar de ontwikkeling van buiten
plaats tot woon- en winkelcentrum in Bloemendaal (W. Post, 1988).
- Kareol te Aerdenhout en zijn bouwheer (H. Slagter, 1974).
- De hofstede Saxenburg in Aelbertsberg of Bloemendaal (A.M.G.
Nierhoff, 1971).
- Sparrenheuvel, geschiedenis van een Bloemendaalse hofstede (J.M.
Apon, 1961).
- Het landgoed Wildhoef in Bloemendaal (A.M.G, Nierhoff, 1956).
Voorts zijn publicaties te vinden in de verschillende jaargangen 'Ons
Bloemendaal', alsmede in de Jaarboeken van de Vereniging Haerlem,
waarin een reeks artikelen is verschenen van de hand van mr. C.W.D.
Vrijland.
