Oude landerijen in
Vogelenzang vanaf ca. 1600
Uit het archief van Lou van Emmerik
Vanaf 1984 tot aan zijn overlijden (in mei 1996) kon dit tijdschrift
rekenen op bijdragen van de hand van Lou van Emmerik. Tal van
aspecten van de geschiedenis van onze gemeente hadden zijn belangstel
ling, zeker wanneer het zijn woonplaats Vogelenzang betrof. Het door
hem aangelegde archief weerspiegelt dit. Voor dit themanummer heeft
de redactie op vele fronten hieruit mogen putten. Onderstaand artikel
is daar een voorbeeld van.
De transportregisters van het Rijksarchief Noord-Holland
geven zicht op de landerijen in de Banne Vogelenzang. Hun
naam alsmede het jaar van drooglegging of afzanding wordt
hierna vermeld.
's Gravenmade (1450), Bordeweytje of Bordelaat (1590 en
1635), Stockelweyde (1610), Frenckelweyde, Verloren
Cost, Hof van Alkemade, het Huyschroter meertje en het
Meerlant (1610), Snijdersweyt (1621), Plaggewey (ook
genaamd 'De Plack', achter de camping Vogelenzang) en
Helmbeek (1625), Wiggersweitje, Sekveld, Cappelaenslant
(in duingebied van de latere Amsterdamse Waterleiding),
en Vossenbroec (1630), Blomweyde en Nestgras (1635),
Stockwey (1650), Benneweyt (1653), Ruddeldogh (1680)
en Duinwei, afgezand duingebied in de buurt van Panne-
land (1800).
Geschiedenis van het gebied
Het oude dorp Vogelenzang ontstond op een binnenduin
aan de duinrand. Tot omstreeks 1500 was dit een nog tame
Duinboerderij (Jan van Goyen, part. coll.).
lijk onbekend gebied dat deel uitmaakte van de Warande
van de Heren van Brederode, gelegen tussen Aerdenhout
(Zandvoortselaan)de grens met Noordwijkerhout, en de
Luchterduinen onder De Zilk en in het westen begrensd door
de Noordzee. In 1594 had Egbert Meliszoon Prins de toe
zichthoudende taak voor de Heren van Brederode over dit
gebied en de circa 200 mensen die hier woonden. Sinds de
vestiging van het grafelijk jachtslot 'De Vogele-Sanck' door
Graaf Floris V verwierf Vogelenzang enige bekendheid.
Het gebied kende enkele doorgaande wegen. Komend van
uit Noordwijkerhout liepen de Buerweg en de Lijtweg naar
het noorden. Ten zuiden van het Huis Vogelsanck werden
ze verbonden door de Margrietenlaan, die oostwaarts door
liep over het oude binnenduin naar de Herenweg onder
Hillegom. Noordelijk van het huis Vogelsanck, dwars tussen
de Lijtweg en de Buerweg door, liep de 's Gravenweg die
vermoedelijk eindigde in de Manpadslaan. Langs de Buer
weg (later Doodweg genaamd) en voorts ook op het latere
landgoed van de familie Barnaart lagen enkele boerderijen.
In het zuiden van Vogelenzang lag een duinenrij met daarop
boerderijen en verder naar het noorden lagen ze er langs de
's Gravenweg en de Lijtweg (later: Vogelenzangseweg) en
aan de oostelijke zijde van de in 1450 gegraven Vogelen-
zangse wetering. Het totale aantal van de boerderijen is ach
teraf niet meer te reconstrueren, na alle veranderingen die
in de loop der tijden hebben plaatsgevonden.
Na het graven van de Vogelenzangse wetering kon men het
overtollige duinwater uit de drassige veengrond naar de
Hillegomse Beek lozen. Hierdoor verbeterde de situatie
sterk. Er kwamen nu mooie weilanden tussen de oude en de
jonge duinen.
Een Caertboeck uit 1599 vermeldt de namen van diverse
pachters, toen wel 'bruy-
kers' genoemd, uit die
jaren: Deyman, Alkemade,
Olthoff, Damas, Joffr. Ada
van Dorp en Jan Symons
Ruyffe.
Zand en konijnen
Om het hoofd te bieden
aan de bedreiging door
zandverstuivingen vaar
digde reeds in 1568 het
Hoogheemraadschap van
Rijnland een ordonnantie
uit, betreffende het met
helm beplanten van de
kale duinen. Op naleving
ervan werd controle uitge-
38
Ons Bloemendaal, 27e jaargang, nummer 3, herfst 2003
