278
Op onze ambtenaren hebben we nooit tevergeefs een beroep gedaan: aan hen
allen onze welgemeende dank."
De heer Borghouts: "Mijnheer de voorzitter."In de loop van 1955 diende
zich voor de vakbeweging een probleem aan dat jaren lang in het dagelijkse
werk geen rol van betekenis had gespeeld; dat was de werkloosheid"aidus
het begin van het jaarverslag van de Algemene Nederiandse Bedrijfsbond
voor de Metaalnijverheid en de Elektrotechnische Industrie over 1956.
De officieel geregistreerde werkloosheid was in dat jaar zo'n 2%..
Een paar jaar liep dat met tienden van procenten terug, totdat vanaf 1970
de werkloosheidscijfers definitief elk jaar opnieuw stegen. Thans in ok-
tober 1982 is het landelijke cijfer 14,5% van de loonafhankelijke bevol-
king. En in de regeringsverklaring van afgelopen maandag staat dan ook te
lezen: "Vergelijkt men d'e huidige economische situatie van ons land metdie
van tien jaar geleden dan moet men vaststellen dat nu de werkloosheid per
jaar harder stijgt dan het absolute niveau dat wij toen bereikt hadden".
Dat niveau, vodrzitter, was 2,5%.
De werkloosheid, althans het ontbreken van betaalde arbeid, is thans één
van de grootste problemen in dit-land.
Het ontbreken van betaalde arbeid, want wij verstaan onder arbeid alle
aktiviteiten die binnen de samenleving moeten worden verricht en die aan
het in stand houden en aan het verbeteren van die samenleving bijdragen.
In die opvatting is niet belangrijk of de aktiviteiten betaald of onbe-
taald zijn of in het huishouden of daarbuiten waar dan ook, worden ver-
richt. Begrippen als basisinkomen en individualisering van het sociale ze-
kerheidsstelsel spelen daarbij een rol
Binnen het kader van deze gemeentelijke algemene beschouwing kan dat blij-
ven rusten. Om die reden richt het vervolg van dit verhaal zich'in hoofd-
zaak op betaalde arbeid. Het ontbreken daarvan is dus een probleem. Waarom
eigenlijk? Zo leuk is het toch niet om de hele dag onder slechte arbeids-
omstandigheden te moeten werken zonder zicht te hebben op het eindprodukt
waaraan men meewerkt? Of om te moeten meewerken aan een produkt waarvan
het belang niet wordt ingezien of - erger - waarvan men het belang afwijstl
Of iets te moeten uitvoeren zonder dat men enig zeggenschap heeft over wat
er moet worden gedaan?
Toch, werkloosheid is voor velen een probleem.
De christelijke gedachte "arbeid maakt zalig" en de burgerlijke overtui-
ging "zuinigheid met vlijt bouwt huizen als kastelen" is aangevuld met
de socialistische opvatting "arbeid verheft de mens".
En als overkoepelende gedachte geldt - of gold - het bijbelse woord "wie
niet werkt, zal niet eten".
De betaalde arbeid neemt een overheersende plaats in in onze samenleving.
En het ontbreken daarvan wordt door velen als een vloek ervaren. Over-
dreven? Ik denkt het niet en degenen die dat wel vinden doen er goed aan
maar eens de verhalen te lezen van de mensen die onvrijwillig werkloos
zijn. Ook uit onderzoeken blijkt dat. De gevolgen van het hebben van be-
taalde arbeid zijn ook niet gering: arbeid geeft inkomen; arbeid geeft
"status"; arbeid geeft sociale kontakten; arbeid geeft zekerheid.
Het lijkt erop dat arbeid een doel op zichzelf is in dit leven.
Naar onze mening echter is arbeid - ook in deze tijd - een middel. Een
zeer belangrijk middel, dat wel
Maar wij moeten er ons voor waken om degenen die dat middel - om welke re-
den dan ook - niet of niet meer kunnen hanteren automatisch in een hoek
te zetten waar dan burgers zouden moeten zitten die een niet volwaardige
positie innemen in deze samenleving. Vanuit de overheersende positie van
betaalde arbeid in onze samenleving kan men daarin al snel vervallen.
25 november 1982
