de verbetering die hij beoogt is niet die der democratie; het
volk heeft geen rechten; alleen recht op een goede behande
ling der betere standen.
Dickens is wel genereus, maar het blijft een generositeit
met feodale gesten. Ondanks zijn grote sympathie voor de ar
men en verdrukten streeft hij vanaf zijn jonge jaren naar een
leven van grand seigneur, een leven als van een edelman uit
die Middeleeuwen die hij als louter barbaars veroordeelt.
Ook van de diepte der tragedie van Shakespeare heeft hij
niets begrepen; de banale verwijzingen hier en daar spreken
voor zichzelf.
Natuurlijk heeft Dickens ook de tranen gekend die hier op
aarde niet gedroogd worden. Maar hij is ze altijd ontvlucht.
Het feit dat Dickens de eenzaamheid niet verdroeg, dat hij
altijd veel mensen om zich heen wilde zien, duidt op een
angst voor het geconfronteerd worden met het abstracte den
ken, met de grensproblemen van de geest, met het probleem
der vertikale schuld, inderdaad, met alle problemen uit het
religieuze vlak.
Er is geen aanvaarden van het lijden als inhaerent aan onze
menselijke staat; iedereen moet worden als de Cheerybles en
alle tranen zijn gedroogd. Overigens zal niemand ontkennen,
dat de Cherybles van alle eeuwen verrukkelijke lieden zijn,
die men niet gaarne zou missen. Maar we zijn nu eenmaal niet
allemaal Cheerybles.
Na het tekort bij Dickens even te hebben belicht, kunnen wij
resumerend stellen:
dat men bij Dickens zeker niet méér sentimentele tranen aan
treft dan bij zijn tijdgenoten;
dat de tranen bij hem aanmerkelijk minder grote rol spelen dan
in de Romantiek;
dat de "genuine tears" nooit vergeefs worden vergoten;
dat zij ons leren luisteren met het hart, en de voorwaarden
zijn tot de bevrijdende lach die ons de betekenis onzer tra
nen eerst recht doet begrijpen;
dat de lach in de werken van Dickens een zó veel grotere rol
speelt dan de traan, dat deze laatste uiting van menselijk
gevoel een noodzakelijk element vormt. Zij brengt het even
wicht tot stand en mede door haar schildert Dickens dus de
mens zoals hij is en behoort te zijn.
