In die klassieke tegenstelling zijn Dickens' romans voor het meren
deel eerder te groeperen aan de kant van het evenwicht, dan aan de
kant van de als romantisch omschreven verstoring daarvan.
Men kan het zoeken in de methode die de kunstenaar gebruikt. Be
palend voor de inhoud van het begrip romantisch is dan de sugges
tieve expressie van de individualiteit van de kunstenaar. Toegepast
op Dickens leidt een dergelijk criterium op het eerste gezicht niet
of nauwelijks tot diens karakterisering als romantisch schrijver.
Vaak wordt ook een reeks van kenmerken genoemd die het begrip roman
tiek zouden bepalen. Terugkeer naar de middeleeuwen, liefde voor het
exotische, een reactie op het rationele denken, benadrukken van de
individualiteit, bevrijding van het onderbewuste, reactie op toe
nemende vertechniseringherleving van religieusiteit in pantheïsme,
katholicisme, piëtisme, oosterse godsdiensten en wat al niet meer,
verwerping van artistieke conventies, terugkeer naar emotionaliteit,
terug naar de natuur enz... In een dergelijke opvatting
kan men Dickens romantisch noemen, maar ook Byron, de prerefaëlieten
zowel als de moderne popmuziek, de huidige belangstelling voor
horror evenals de opbloei van de macrobiotiek. Het brengen onder
deze noemer van moderne verschijnselen kan verrassende resultaten
opleveren. Zo behandelt Stroop in de Gids van het vorig jaar Pop
muziek als romantisch fenomeen (4). Eerst geeft hij een opsomming van
de belangrijkste kenmerken der Romantiek. Vervolgens past hij die
kenmerken met - gezien hun onbepaaldheid niet onverwacht succes - toe
op de moderne popmuziek. Hoe lezenswaardig een en ander overigens ook
is, de gedachte laat zich niet onderdrukken dat een in een hoed gestopt
konijn altijd wel weer te voorschijn komt.
Op deze manie wil ik de term romantiek dan ook niet hanteren.
Onder Romantiek wil ik in dit verband alleen verstaan de literaire
beweging in Engeland aan het eind van de achttiende en het begin van
de negentiende eeuw. Deze beweging neemt een aanvang bij Blake's
Songs of Innocence (1789) en eindigt aan het begin van de dertiger
jaren van de vorige eeuw. Deze periode wordt bepaald door de bekende
romantische dichters: Blake, Coleridge, Wordsworth, Shelley, Byron en
Keats. Dit is een formeel criterium voor de afgrenzing van het begrip
romantiek. Inhoudelijke aspecten hoop ik verder in dit verhaal aan
te geven. Het is misschien wel duidelijk, dat ik hier het begrip
romantiek aanzienlijk beperk. Er buiten vallen de ontwikkelingen in
Duitsland, Frankrijk e.d. Nu mijn onderwerp zich tot de Engelse lite-
ratuue beperkt, meen ik dit echter met gerust hart te mogen doen.
Ik sluit wat dit formele criterium betreft onder meer aan bij Bowras
The Romantic Imagination (5).
