- 27 -
Dickens en de Nederlandse letterkunde en lezer van de 19de eeuw.
Dr.Jan ten Brink beschreef uitvoerig de belangrijkste letterkundigen
van de vorige eeuw in zijn uit drie delen bestaande "Geschiedenis der
Noord-Nederlandsche Letteren in de XlXe Eeuw", welke in 1888 voor het
eerst werd uitgegeven. Van de belangrijkste en meest bekende Neder
landse schrijvers is er een korte biografie van opgenomen, alsmede
een overzicht van het werk van de betreffende schrijver. Overigens
blijkt overduidelijk hoezeer Ten Brink met Dickens en diens werk ver
trouwd was en hem bewonderde, want waar ook maar mogelijk gaf hij aan
of een schrijver het werk van Dickens kende en er door beïnvloed werd,
terwijl zelfs een enkele keer gewezen werd op overeenkomsten in b.v.
de levensloop.
In zijn proefschrift "De Nederlandse auteur en zijn publiek" dat in
1945 verscheen, gaat Gerard Willem Huygens uitvoerig in op het letter
kundige leven in Nederland sedert de 18e eeuw, en op de samenhang met
de maatschappelijke ontwikkeling.
Het liberalisme drukte een duidelijk stempel op het maatschappelijk
gebeuren in het Nederland van de 19e eeuw. Er bestond een streven naar
vooruitgang, en er was in politiek opzicht in zekere zin sprake van
een voltooiing van de Franse revolutie: de burgerij op het kussen, en
het verder terugdringen van de oude gepriviligeerde standen. In econo
misch opzicht kwam het neer op het bekende mechanisme "laisser faire",
waarbij het initiatief bij de particuliere ondernemer lag, die voor de
vrije markt produceerde. Kunstenaars werden echter maar weinig geïn
spireerd door het liberalisme; de middelmatigheid van Tollens en de
predikanten bleef in aanzien. In zijn studie "De dominee in onze
literatuur" welke in 1924 verscheen, citeerde Gerard Brom een uit
spraak van Potgieter: "Het is een zonderling verschijnsel hoe noch
ouder- noch nieuwerwetsche dominee's aan de Bijbel meer genoeg hebben.
Kuyper plundert allerlei literatuur, Gunning voorgevoelt in Schiller
den Christus, Hugenholtz zeurt over den Faust, van Gorkom over
Dickens
