Het is nog steeds vooral het zwart-wit dat Van Gogh boeit, de kleuren komen later.
"Ik zag heden photo's naar tekeningen van Barnard, figuren uit Dickens, waarvan ik
de oorspronkelijke tekeningen indertijd te Londen zag. Er is een kracht in als in
Nicolaas Maes b.v., doch een geheel modern gevoel en opvatting.Zo iets kan mij zo
warm maken en is mij daarom zo opwekkend, omdat ik mij modellen van hier
voorstel, zoals zij op die wijs getekend voordoen zouden, en dan natuurlijkerwijs tot
mijzelven zeg: vooruit! en voortwerken tot we het Black White onder de duim
hebben. In de kunst en in de liefde is overeenstemming, het is een geslingerd worden
tussen "je l'ai depuis longtemps" en "je ne l'aurai jamais" zoals Michelet het uitdrukt".
(259).
In 1882 had Vincent in Den Haag Sien, een arme vrouw, moeder van vijf kinderen en
zwanger van een zesde. Hij neemt haar op in zijn huis. Een groot familieschandaal.
Hij heeft een voorliefde voor de vanaf de kansel vervloekte vrouwen. Zij zal zijn
model zijn voor de beroemde tekening "Sorrow". In een brief aan Theo, die kort
tevoren in Parijs ook een dergelijke ervaring had, herinnert Vincent hem aan een
tekening van Pinwell, "The Sisters", waarbij hij getroffen wordt door het "Dolorosa"-
sentiment, de droevige blik van het vrouwengelaat "als een Ecce Homo op een
donkere achtergrond". "Hij (Pinwell) was dichter zo sterk als maar mogelijk is, hij zag
het sublieme in de meest gewone, alledaagse dingen". "Toen indertijd zeide men van
die club tekenaars: "it is to good to last", en Vincent betreurt dat die profetie is
uitgekomen, "maar't is nog niet dood, en zowel op gebied van literatuur als van kunst
zal men moeilijk een betere opvatting vinden dan die van toen. Ik heb dikwijls om
verschillende redenen het land gehad in Engeland, maar dat, de Black White en
Dickens zijn zaken die alles goedmaken". (262).
Op aanraden van Theo verlaat hij in september 1883 Sien, en vertrekt naar Drenthe
waar hij tot december verblijft Het leven van Van Gogh zet zich voort, koortsachtig
werkt hij verder, terwijl de gekte zich aankondigt, en hij in een kleur van zeeën in
Frankrijk reddeloos ten onder zal gaan, ver weg van het Black White van het
mistige Engeland van vroegere jaren. Wel zal hij Dickens herlezen, en wordt geraakt
door "The Haunted Man", volgens sommigen één van de mindere verhalen van "The
Christmas Books". Een verhaal waarin het verdrongen verleden en verdriet door het
spookbeeld aan de man zonder geheugen wordt getoond. Wie een boeiende analyse
van dit verhaal in relatie met het leven van Van Gogh zelf wil lezen, moet het boek
"Van Gogh - begraven in het koren" van Viviane Forrester ter hand nemen. In het
gesticht te Saint-Rémy zal Van Gogh Dickens' kerstverhalen en Shakespeare blijven
herlezen.
Cees van Steijnen.
N B. De citaten zijn uit de brieven zoals genummerd in "Vincent van Gogh. Brieven
aan zijn broeder", uitgegeven en toegelicht door zijn schoonzuster J.van Gogh-
Bonger, MIJ. Voor Goede en Goedkoope Lectuur, Overtoom 230 te Amsterdam -
MCMXIV.
87
