MIJN DICKENS VERZAMELING
Dickens's England (the places in his life and works)
Michael and Mollie Hardwick London 1970
Tweede handsgekocht voor £8.95
Je moet maar durven. Een heel boek schrijven over de plaatsen en huizen die Dickens inspireerden tot
gebruik in z'n romans en dan het eerste hoofdstuk beginnen met vaststellen dat Dickens niet echt
geïnteresseerd was in huizen en plaatsen met uitzondering van Kent en dat alleen nog omdat hij daar
voortdurend op zoek was naar zijn gelukkige kinderjaren. Je vraagt je dan als lezer onmiddellijk af wat
dit verder moet worden.
Dat blijkt erg mee te vallen. Er is niet zo zeer sprake van dat Dickens er maar op af verhuisde zonder
zich in de locaties te verdiepen waar hij verbleef, maar ,en dat zit de beide auteurs ontzettend hoog dat
hij niet zo gecharmeerd was van de architectonische en culturele betekenis van oude huizen. Deze
panden waren voor hem in de eerste plaats locaties waar mensen in armoede leefden en waar misdaad
en ziekten voortdurend een bedreiging vormden voor de bewoners.
Uit de vele hoofdstukken die het boek bevat blijkt bij voortduring dat Dickens voor de streek waar zijn
verhalen zich afspeelden ter plaatse juist veel onderzoek deed. Zijn eigen ervaringen en wat hij tijdens
zijn journalistieke periode op zijn reizen had gezien komen juist bij herhaling terug in zijn romans. Hij
beschreef zijn Engeland daarin zo nauwkeurig dat het de schrijvers lukte een zeer groot aantal van de
plaatsen in zijn boeken in het hedendaagse Engeland (van de schrijvers) terug te vinden. Dat natuurlijk
ook veel steden, dorpen, wijken, straten en huizen drastisch zijn gewijzigd en vergezichten die Dickens
beschreef niet meer bestaan doet de schrijvers veel pijn. Zo erg zelfs, dat naarmate het einde van het
boek dichterbij kwam ik last kreeg van het cynisme waarmee ieder nieuw gebouw werd beschreven, dat
de plaats van een Dickens-bouwval in de loop van de tijd had ingenomen.
In de eerste helft van het boek had ik daar nog niet zo'n last van, want natuurlijk is er door
achtereenvolgens de Industriële Revolutie, de bombardementen tijdens de tweede wereldoorlog, de
bevolkingsexplosie en de ontwikkeling van het moderne verkeer met het bijbehorende massa-toerisme
heel veel veranderd en maar al te vaak niet ten goede, als we kijken naar de schoonheid van steden,
dorpen en natuur. Tegelijkertijd viel het mij op, omdat ik dit boek las tijdens mijn vakantie in Engeland,
dat er nog zo opvallend veel bewaard is gebleven. Een aantal huizen waar Dickens ooit heeft gewoond
staat er nog. In Londen, Rochester en Broadstairs kunnen we zijn stappen vrijwel moeiteloos volgen.
In Sudburv waar hij de inspiratie vandaan haalde voor de parlementsverkiezingen in de Pickwick Papers
heerste nog steeds de sfeer van een plattelands marktplaats. Langs de smalle weggetjes in Kent staan
nog steeds hop schuren met hun opvallende droogtorens en bleek het kamperen bij de boer in een
kleine boomgaard mij heel erg het gevoel te geven te leven op een klein landgoed in de 19e eeuw.
Canterbury wordt het grootste deel van het jaar overspoeld met toeristen, maar Sandwich is een verstild
stadje was sommige straten en steegjes zo smal zijn dat er geen auto door kan.
De schrijvers zijn echter zo vol van Dickens's Engeland dat het twintigste-eeuwse Engeland ze wel erg
tegen moet vallen. Dat leidt tot de conclusie dat ze in hun waardering voor het Engelse landschap zeer
op Dickens lijken alleen dat honderd tachtig graden gedraaid. Zag hij alleen het schone in gebouwen uit
zijn tijd en had hij maar weinig waardering voor het oude, dat op z'n best door hem als vreemd werd
beoordeeld, de schrijvers zien alleen maar lelijkheid en haastwerk in het moderne en bewonderen
kritiekloos alles wat oud is.
Ikzelf kreeg wel eens last van een schuldgevoel als ik een hoofdstuk las dat over een deel van Engeland
ging dat Dickens had bezocht of gebruikt en ik dat zelfde gebied enkele dagen eerder had bezocht
zonder te weten dat ik door Dickens's Engeland had gelopen.
De schrijvers moeten overigens voor dit werk veel onderzoek hebben gedaan en hebben het resultaat
daarvan zeer helder beschreven waarvoor alle lof. Hun pessimistische kijk op het heden moeten we dan
maar op de koop toenemen.
Guus de Landtsheer
Dordrecht augustus 2003
