lopers en bedelaars.
De massamediale verheerlijking van het
landleven in de dramaserie Swiebertje in de
jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw is
opvallend. De serie geeft een geromantiseerd
en verdraaid beeld van het werkelijke
landleven. De werkelijkheid was hard en
kende geen genade.
Het Provinciaal Blad van Gelderland uit 1825
(no. 152) licht een tip van de sluier op in een
reglement op de organisatie van de
werkhuizen voor bedelaars:
Elio Pelzers
Internet
De in de tekst genoemde archieven zijn aan
wezig in het Gelders Archief.
Meer informatie over Rijkswerkinrichtingen
en Veenhuizen is te vinden bij het
Gevangenismuseum Veenhuizen.
DE GEVANGENIS, PARADIGMA VOOR DE SAMENLEVING?:
LITTLE DORRIT
door Ton Vroom
Veelvuldig komt het thema gevangenis
voor in de romans van Charles Dickens.
In de vorm van verblijf in de Debtors
Prisons, personages die in de dodencel
wachten, gevluchte gevangenen (16)* en
ga zo maar door. Mogelijk valt de aan
dacht bijvoorbeeld bij het lezen van de
Pickwick Papers, er geen eens zo erg
op. Maar als je alle romans bij elkaar
zet waarin de gevangenis een grote of
kleine rol speelt dan heb je veel romans
van Charles Dickens op een rij.
Dan is het geen toevallige illustratie van
een verhaal maar dan gaat het om een
diepgeworteld patroon.
Nu is het makkelijk voor te stellen dat
de menselijke nieuwsgierigheid uitgaat
naar het onbekende dat zich achter de
hoge muren van de gevangenis afspeelt.
Als vrije burger is het goed griezelen
om te lezen over macabere scènes in de
dodencel of om je gevoel van eigen
waarde als achtenswaardige burger te
versterken vanuit de leunstoel, immers
jou zal het toch niet overkomen om ach
ter die muren in een cel te moeten zit
ten?, de gevangenis dus als extra ingre
diënt voor een smeuïg verhaal.
Patroon, ingrediënt, persoonlijke erva
ringen, tijdgeest dat alles speelt een rol
bij het thema gevangenis zoals Charles
Dickens dat gebruikt heeft.
De gevangenis zoals wij die nu kennen
is een uitvinding van de 19de eeuw (1)*.
Het ontstaan ervan valt samen met het
nieuwe, Verlichte denken over staatsin
richting, wat een staat is en de verant
woordelijkheid tussen de overheid en
de individuele burger. De harde straf
fende hand verdwijnt naar de achter
grond en vanuit de maatschappelijke
verantwoordelijk van de overheid
wordt de gedachte ontwikkeld van
straffe maar begeleidende hand die de
verdoolde burger terugleidt naar een
geaccepteerd maatschappelijk bestaan.
Het is niet voor niets dat bijvoorbeeld
in Nederland de reclassering, het her-
klasseren van de ontspoorde burger
door stichtende lezing en bijbelse woor
den, in 1824 is opgericht. Dat wel, de
leidraad voor het herstel diende
gezocht te worden in het beter christen
zijn.
In Little Dorrit (2)* maakt een van de hoofd-
24
"Kinderen onder de zes jaar zijn van allen
arbeid vrijgesteld; de grijsaards zullen even
min aan eenige arbeid gebonden zijnzij
zullen daartoe evenwel toe worden aange
moedigd... De kinderen van 6 tot 12 jaar
zullen op hunne winsten een gedeelte van hun
onderhoud moeten goedmaken..."
