XVII
en dergelijke te versterken. Het zand der binnenduinen tusschen Leid-
schevaart en Boekenrode is gebruikt voor die uitleg van Amsterdam,
bij welke de Heeren- en Keizersgracht zijn tot stand gekomen. Men
stelle zich de duinen voor als met hunne teenen naar het Oosten
over de lagere geest- en veengronden zoover heengeschoven als de
heerschende westenwind oudtijds kracht had om het zand der z.g.n.
stuifduinen (dat zijn de onbegroeide duinen gelijk men er thans
meer op de Veluwe dan in de duinstreken aantreft) daarheen te
blazen; windstilte, vocht, zaadjes en zon, deden daarop een korst
ontstaan, die somtijds opnieuw onderstoof totdat de mensch zich
het zand ten nutte maakte en het zand van den ondergrond af
schuivende zich daarbij uitgestrekte beteelbare vlakten veroverde.
De bloembollenvelden en weiden gelegen op den binnenkant vormen
den ondergrond van somtijds reeds beboschte duinen afgegraven
nadat het daarop staande bosch of woud gerooid was. Door de
woorden rooiing, roding en rode worden wij daaraan herinnerd. Het
Middelnederlandsch kent zoowel rode als roede voor stek, twijg,
stang, steel, tak, zelfs balk; in 't Oostfriesch als roda voor galg of
kruis; bij ons voorts als maatstok (geldersche, rijnlandsche, honds-
bossche roede enz.). Men vergelijke hiermee rooien, ontwortelen,
houtgewas uitroeien, land ontginnen, middelduitsch roten, nieuw
hoogduitsch (aus) rotten. Rode wijst dan op in de wildernis (waar
over later) ontgonnen grond, die breeduit kan liggen (Brederode)
of smal (tette) kan zijn (Tetterode) en na de ontginning beplant kan
worden met boeken of beuken, eiken, berken, iepen e.d. (Boeken
rode, Berkenrode, lepenrode)De wel verkondigde meening dat het
achtervoegsel -rode in dezen zin voorkomt in de omstreken van
Heemstede, Bloemendaal en Velsen en verder alleen in Noordholland
boven Koedijk, wordt gelogenstraft door het elders voorkomen der
plaatsnamen Nistelrode, Oedenrode, Bingelrode, Wermgerode, Gern-
rode (de laatste 2 in Duitschland)Op oude kaarten vindt men een
rode (ter ontginning van houtgewas ontdaan terrein) ook wel met
het woord ,,ray" aangeduid, vergelijk: Venray, Stampray.
Als maat komt de Rhijnlandsche roede op aardige wijze voor in
Constantijn Huygens' Constanter of Heer van Zuylichem's Ontwerp
aangaande eene steenwegh op Scheeveningh al in den jare 1653
opgesteld (de z.g.n. Oude Scheveningsche weg), waar wij lezen:
„Nu is dan de lengde (lengte van den weg) van de Noord-endsche
Brugge af aan het eerste Huys van Scheveningen bij metinghe van
den Landtmeter Floris Jacobsz anno 1636 gedaen, bevonden 800
roeden: komende sulcx nett over een met het aftreden van seker
geloofwaerdigh persoon, lang overleden, die al wandelende op die
lengde gevonden heeft 4800 sijner treden, van welcke mitsdien even
6 in de Rhynlandsche roede zijn gegaan, 't welck bevonden werdt
de gemeene schridt te wesen van een man, die sich niet overstapt"
(stellende de schrede van een gewoon stappend man op 0.75 M.
zoude de rijnlandsche roede als lengtemaat op 4.50 M. komen).
Uit aardkundig oogpunt moet met name wat de vermoedelijke wor
ding onzer duinen betreft verwezen worden naar de werken van
Staring, Dr. Blink en Johan Winkler, en het in het in 1916 versche
nen Wereldbibliotheeknummer over de wording onzer aarde. Al-
