Je
CON(
If
Willy Di
Dirk J.
Arthur
ST.N
Adverte
54
li!
Dinsdag gaf de Nederlandsche Opera
Tooneel. in de schouwburgzaal van De Kroon
/Carmen", met medewerking van het
orkest van Haarlemsch muziekcorps.
Voor het eerst sedert vele jaren konden wij dus weder
genieten van eene nederlandsche opera, en werden niet
teleurgesteld, daar beste krachten aanwezig waren.
Mej. Irma Lozin als Carmen en mevr. Van den Hoek
waren zeer goed op dreef en het veelvuldig applaus was
wel verdiend. Ook de heeren Pauwels en Orelio als Don
José en Escamillo werden dikwijls voor hun goede zang
en spel gehuldigd, zoodat deze avond voor hen geslaagd
mocht heeten.
De koren waren minder goed, te wild.
Speenhoff zal Zaterdag- en Zondagavond a.s. weder op
treden in De Kroon met //Zijn Edelachtbare".
De laatste maal dat Speenholf alhier optrad, waren alle
rangen reeds vroeg uitverkocht, het is voor de liefhebbers
dus raadzaam tijdig plaats te bespreken.
z/De dief" van Bernstein, was voor Woensdag het stuk
in den schouwburg Jansweg van het Residentie-tooneel-
gezelschap dir. Henri Brondgeest.
De heer Brondgeest speelde zelf mede en maakte hierin
een goed figuur evenals mej. Henriette van Kuyk en de
heeren Jan Mulder en Anton van Elzen. Verder waren
de overigen van het gezelschap allen goed op dreef.
Jammer dat de zaal niet beter bezet was, ofschoon dit
gelukkig geen afbreuk aan het spel deed.
Een volgend maal wordt hun eene betere opkomst toe-
gewenscht. De tooneelspeler voor een half volle zaal is
als een timmerman met te weinig hout, als een dorstige
voor een half leeg glas.
Het neusje van den zalm is voor de volgende week
La Tosca van de italiaansehe opera, met medewerking
van Isalberti. Voor verdere bijzonderheden zie men onze
agenda.
Haarlem. In de rotonde van het
Uit andere ge- museum van Kunstnijverheid te Haar-
meenten. lem, zijn een aantal fotographische
afbeeldingen tentoongesteld, die een
overzicht geven van het onderwijs in de toegepaste kunst,
zooals dit thans in Japan gegeven wordt. Deze ten
toonstelling is zeker hoogst belangrijk voor hen wien het
onderwijs in de kunstambachten ter harte gaat, daar
men waarnemen kan op hoe ruime en degelijke wijze
dit onderwijs in dit vooruitstrevend land gegeven wordt.
Wij zien de werkplaatsen van scholen voor mannelijke
en vrouwelijke leerlingen, die zijn ingerieht voor het
houtsnijden, het maken van lakwerken, het ciseleeren, het
gieten van metaal, het kunstdrijven, het teekenen en sty-
leeren naar de levende natuur, het borduren, het weven
en voor de andere kunstvakken, die door de Japansche kun
stenaars met zooveel vrucht beoefend worden. Des Zondags
is de toegang kosteloos.
Eene tentoonstelling van drijfwerk der firma Dikkers te
Hengelo is in voorbereiding, wellicht morgen reeds geopend.
Het museum van Kunstnijverheid te Haarlem werd ge
durende de maand October bezocht door 550 belangstel
lenden.
Uit de aan het museum verbonden boekerij werden 242
boek- en plaatwerken naar verschillende plaatsen van ons
land ter leen gezonden.
De aan het museum verbonden school voor kunstnijver
heid wordt bezocht door 66 leerlingen der dagklasse, 29
leerlingen van den Woensdag- en Zaterdagmiddagcursus, 80
leerlingen van den avondcursus en 40 leerlingen der normaal
lessen, totaal 215 leerlingen.
Den 13en November a.s. begint de heer Jessurun de
Mesquita een cursus in houtsnijwerk voor dames.
Aan den Binnenweg te Heemstede
Volksgezondheid, stonden een jaar geleden ongeveer
veertien arbeiderswoningen. Deze wa
ren oud en moesten verbeterd worden, zoodat de eigenaar
besloot alle perceelen te verkoopen.
De heer W. A. van Amstel, aannemer te Heemstede,
kocht alle perceelen, alsmede het bijliggend terrein, sloopte
alle woningen en heeft daarna op het vrijkomend terrein
een straat aangelegd naar den Binnenweg. Deze straat is
11 M. breed en voorzien van klinkerbestrating en riolee-
ring, deze laatste in verbinding met het hoofdriool van de
gemeente.
Voorts heeft de heer Van Amstel twee goed ingerichte
en gerieflijke woonhuizen en een winkelhuis gebouwd, met
het front aan den Binnenweg, en zullen aan den anderen
kant van de straat een gelijk aantal volgen. In de straat
is nu nog gelegenheid voor het bouwen van zes arbeiders
woningen. Of de heer Van Amstel deze zelf zal bouwen,
of de terreinen zal willen verkoopen, is nog niet bekend.
In nummer 11 van den negenden jaargang van het tijd
schrift voor Sociale Hygiene, heeft de heer D. E. Wentink
de op het gebied van kleine-woningen-bouw, zeer ijverige
en vindingrijke inspecteur der volksgezondheid, voor Noord-
Holland en Utrecht een belangwekkend artikeltje geplaatst
over arbeidswoningen ten platten lande, versierd met een
reeks afbeeldingen van goedkoope en toch gezond gebouwde
woningen voor den prijs van f1000,— per stuk Het
uitgangspunt van den schrijver ook voor zijn nieuwe ont
werpen, is een zeer oud type kleine woningen zooals men
in Utrecht nog aantreft, zich kenmerkend door het laag
neerkomend dak en de geringe hoogte der buitenmuren,
welke combinatie eene buitengewone goede bescherming
biedt tegen ons ruw en veranderlijk klimaat. Behartens-
waardig is de volgende wenk van den schrijver: ieder
die dergelijke woningen wel eens gezien heeft zal moeten
toegeven, dat zij zich beter aan het landschap aanpassen
dan de tegenwoordig op alle dorpen verrijzende wanstaltige
producten, voortgekomen uit het brein van den dorps-
timmerman, die door invloeden uit de stad, waar de niet-
vakman eigenbouwer, den toon aangeeft, alle gevoel
schijnt verloren te hebben voor eigen bouwwijze, geba
seerd op het karakter en de eigenaardige behoefte van het
platte land.
Dat kunnen wij, in den omtrek van Haarlem, in ons
oor knoopen.
Eigenaars van buitenplaatsen en anderen die ten platten
lande gezonde goedkoope arbeiders-woningen wenschen te
bouwen wordt overweging van dit artikel of overleg met
den heer Wentink zeiven aanbevolen.
Vrachtrijder Alders v/h Duineveld Sant-
Vrachtl'ijdei'S. poort, Jan Gijzenvaart, Bloemendaal,
Overveen, Haarlem.
Vertrek Bloemendaal 101/2 uur v.m.; Overveen 11 '/2
uur v.m.; Haarlem, Kaasmarkt 4 uur n.m.
Op de navolgende plaatsen zijn busjes geplaatst, die on
geveer op de er achter geplaatste uren geledigd worden.
Bij 't Wapen van Bloemendaal 10 uur, Bloemendaalsche
straatweg over Hartelustlaan 10y2 uur, Parkweg bij de
villa van Mevr. Huijsser 10y3 uur, Bloemendaalsche weg
bij de villa van Mevr. Huijsser Gompertz 11 uur, Over
veen villa Zwaansvliet Zijlweg 12 uur.
Vrachtrijder van Schagen v/h Slebos Santpoort, Bloemen
daal, Overveen, Haarlem.
Vertrek van Bloemendaal v.m. 11 uur, Overveen v.m.
12 uur, Haarlem n.m. 5 uur.
Op de navolgende plaatsen zijn busjes geplaatst.
Bij den heer Staal dorp Bloemendaal, bij den heer Visser
Park Bloemendaal, bij den heer Houtgraaf Kleverlaan Bloe
mendaal, bij den heer Cassee Zijlweg Overveen.
Het ontstaan van de courant, haar ont-
ïtr wikkelinq, technische samenstellinq en
neteuscliap en J J
techniek.
haar nut voor de samenleving.
I.
Wij kinderen van onzen eeuw zouden het evenmin
buiten een courant kunnen stellen, als de Romeinen
buiten hun circusspeleude courant behoort tot ons leven,
zonder dat vel papier zijn wij niet in ons element, zelfs
gevoelen wij al zekere ontevredenheid, indien wegens een of
andere omstandigheid de courant niet op tijd wordt bezorgd.
Zonder er ons rekenschap van te geven hebben wij behoefte
aan een courant, en dit niet alleen omdat wij ambtenaren,
handelaars of industriëelen zijn. Al hebben we met
dit alles niets te maken, toch stellen wij genoegzaam belang
in den algemeenen gang van zaken, om gretig naar de cou
rant te grijpen. Een dag zonder nieuwsblad is voor
menigeen reeds voldoende zich buiten de bewoonde wereld
te wanen. Wij zijn zoo aan dezen dagelijkschen bezoeker
gewoon geraakt, die ons het nieuws uit alle oorden der
wereld komt vertellen, wij vinden dit zoo eenvoudig en
tegelijkertijd zoo van zelf sprekend, dat wij bijna geneigd
zouden zijn te gelooven dat het altijd zoo is geweest.
Toch is de courant, in den zin dien wij tegenwoordig
aan dit woord hechten, van modernen oorsprong. Het be
hoeft niet gezegd, dat zij de moderne boekdrukkunst niet
heeft kunnen voorafgaan zonder deze ware zij een onmo
gelijkheid, hoewel men tegenwoordig ook in geval van
nood den steendruk zou kunnen toepassen. Een voorbeeld
hiervan is het volgende
Ongeveer 3 jaren geleden brak te Enschedé bij een
drukker tevens uitgever eener courant eene staking uit
van letterzetters en boekdrukkers en daar patroon en sta
kers het niet eens konden worden besloot de patroon die
tevens steendrukker was zijn courant te doen lithogra-
feeren.
Eenigen van zijn graveurs werden aan het werk gezet
en op den gewonen tijd kon de courant verschijnende
uitvoering geschiedde voor tijdbesparing natuurlijk geheel
in schrijfletter. Een geheel geschreven courant is zeker
een zeldzaamheid.
Praetisch bruikbaar zou deze methode nooit kunnen
worden, niet alleen omdat deze wijze van uitvoering veel
te kostbaar zou zijn, maar de geschreven letter is zeer
moeielijk te lezen voor het ongeoefende oog. Wij zouden
tegenwoordig eerder tot een zetmachine kunnen overgaan
van dit kunstgewrocht zullen wij later een beschrijving
geven.
Wij zouden ons dan zonder de boekdrukkunst geen
voorstelling van eene courant kunnen vormen, zij heeft haar
zelfs zeer van verre gevolgd, met langzame schreden, en
om op grooten schaal tot gemeen goed te worden, zooals
heden ten dage het geval is, waren de wonderen noodig
die in de laatste jaren door wetenschap en nijverheid
zijn gewrocht.
Eerst in het begin der 17e eeuw treft men de eerste
sporen' van de periodieke pers aan, maar zij voldoet reeds
aan zulk een wezenlijke behoefte, dat men met ver
trouwen mag aannemen, dat de volken, die achtereen
volgens wereldheerschappij voerden en in vreemde landen
een spoor van beschaving achterlieten, zooal geen couranten,
dan toch ten minste iets moeten gehad hebben, dat tot
op zekere hoogte de plaats er van innam. Nog daargelaten
de publieke belangstelling en de nieuwsgierigheid, hebben
de regeeringen van alle tijden en rijken toch in de
noodzakelijkheid verkeerd om hare wetten en besluiten
ter kennis van hare onderdanen te brengen.
De chineezen, die den naam hebben met velerlei uit
vindingen bekend te zijn geweest voordat andere be
schaafde volken ze bezaten, zooals met het buskruit, het
kompas, de boekdrukkunst, enz., maken ook aanspraak
op het bezit van de oudste courant der wereld. //De
King-Pau" of //Hoofdblad", nog tegenwoordig uitgegeven
te Peking, zou het eerst zijn verschenen in het jaar 911.
Zij was voorgeschreven door bijzondere verordening van
keizer Quangsoo, en kwam in het begin op ongeregelde
tijden uit.
Sedert het jaar 1351 is zij wekelijksch verschenen
en in gelijk formaat uitgegeven.
Zij bevatte niets dan besluiten der raadsvergaderingen,
benevens nieuws van het hof, werd omstreeks het midden
van den dag verspreid en kostte twee cash, d. i. iets
minder dan 1 cent per stuk. Nu verschijnt deze courant
3 maal per dag (morgen-, middag- en avondeditie).
De babyloniërs bezaten volgens Flavius Josephus, ge
schiedschrijvers, die belast waren dag aan dag het verhaal
van de publieke gebeurtenissen te schrijven.
Wil men hier reeds den aanvang der journalistiek
zoeken, dan kan men met evenveel recht reeds ten tijde van
den zondvloed en wel in Noach, het prototype van den
eigenaar van postduiven vinden.
Aangaande andere oude aziatische volken weten wij
nagenoeg niets. Van de naar verstand en hart zoo rijk
begaafde grieken, is ons in dit opzicht niets bekendin
het algemeen weten wij, dat het hun aan belangstelling in
zaken hun land betreffende niet ontbrak, maar hun leven
was op zich zelf reeds een voortdurend publiek verkeer en
het zich dagelijks bewegen op openbare plaatsen, hun on
afgebroken aanhooren van volksredenaars en het bezoeken
der vrije onderricht- en spreeklokalen en schouwburgen
hield hen voortdurend op de hoogte van de gewichtigste
gebeurtenissen van den dag en van het dagelijksch nieuws
uit het moreele en politieke leven hunner medeburgers
In onze vervolgen zullen wij het o. a. hebben over
de [eerste couranten in Nederland, waarbij ons naburig
Haarlem een belangrijke rol speelt. Daarna zullen wij
eens een vluchtig overzicht geven van de samenstelling
en de vei-schijning van groote bladen, wat voor menigeen,
die nooit achter de coulissen van een courantenbureau
heeft gekeken wetenswaardig is.
II.
Om de eerste sporen te ontdekken van wat men
werkelijk een courant kan noemen moeten wij opklimmen
tot de eerste jaren van de 17e eeuw, 150 jaren na de
uitvinding van de boekdrukkunst, al is het niet aan
twijfel onderhevig, dat er wel vroeger in bijna alle landen
soorten geschreven bladen uitkwamen, nieuwsbrieven e. d.
Venetië en Frankrijk leverden de eerste proeven van dit
soort op van verschillenden aard maar toch van dezelfde
strekking.
De uitvinding der boekdrukkunst bracht slechts zeer lang
zaam verandering in den stand van zaken.
Dit feit is moeilijk te verklaren, als men in aanmer
king neemt, dat de verschillende soorten van geschreven
nieuwsberichten, die reeds zoolang werden uitgegeven,
hoe onvolmaakt zij dan ook waren, den weg moeten
hebben aangewezen. Men moet waarschijnlijk de reden
zoeken in het wantrouwen der regeeringen, die niet zeer
genegen waren licht over haar daden te verspreiden en
die ongetwijfeld in de courant zooal geen vijand, dan
toch zeker een lastige getuige, een dwarskijker zagen.
Wel is het spoedig na de uitvinding der boekdrukkunst
in zwang gekomen om op losse bladen te drukken
beschrijvingen van merkwaardige gebeurtenissen, van
voorvallen, geschikt om den weetlust van lezers op te
wekken.
De godsdienstige hervorming, zoo krachtig in de 16e
eeuw, vond in de boekdrukkunst een welkom werktuig
en een kracht. De dikke boeken te lang om te schrijven
en om gelezen te worden, maalden plaats voor kleine
libellen, die men gemakkelijk kon verspreiden, deze kleine
stukken werden weder verdrongen door oproepingen, af
kondigingen en spotschriften op losse bladen en gewoonlijk
slechts op één zijde gedrukt, die men voor weinig geld
kon koopen. Van die alleroudste nieuwsmaren, die reeds
voor 1550 gedrukt werden, naarmate de gebeurtenissen er
aanleiding toe gaven, zijn hier te lande verscheidene be
waard gebleven.
De meeste bevatten oorlogsberichten, hetgeen ons niet
kan verwonderen, immers niets wat de belangstelling in
zoo hooge mate pleegt te wekken. De bijzonderheden van
een bloedigen veldslag van een langdurige belegering, niet
het minst van de gruwelijke plundering en slachting, die
op de verovering volgde, waren destijds het geld
waard, dat voor die //Tijdinghen" gevraagd werd. Als ge
lijktijdige beschrijvingen der feiten hebben zij nog altijd
historische waarde, zij liggen aan menig uitgebreid historisch
werk ten grondslag.
Natuurlijk kwamen zij slechts nu en dan uit. Zij mis
sen het kenmerk der couranten, de periodiciteit.
De oorspronkelijke benaming //Tijdinghe" werd ten
onzent, toen men alles verfranschte en men woorden ge
bruikte als renovatie, deductie, thresoor enz., vervangen
door het woord courant.
Deze verfransching van het echte nederduitsche woord
loopmare of nieuwsmare heeft zoowel in grondvorm als
afleidingen tot op den huidigen dag in de erkende schrijf
taal haar burgerrecht behouden de latere verhollandsching
tot //krant" bepaalt zich tot de platte spreektaal.
In Duitschland en Engeland zijn de benamingen Zeitung
en Newspaper behouden, terwijl de zuidelijke Europeesche
volken den karakteristieken naam //Gazette" bezitten. Het
woord „nieuwspapier" is bij ons nog slechts in gebruik
bij rechtsgeleerden omdat het voorkomt in enkele van
onze in 1838 dagteekenende wetboeken.
dat. de wind minder
te veroorzaken.
Ik denk aan de
De bacil in diepere
tieren en daar de
andere zal zij zich
Ten 4de, er is
Het is niet mee
typhusbaeillen dood:
en in welke hoeve
feiten dat wel
georganiseerd leven
Nog eens, het
doodende stof oo
menschelijk ei die
van dat gereinigde
De onschadelijkhe
nemende dat het
schaadt.
Alvorens de bacil
te brengen moeten
water het plantaai
Daar waar leven is
is ook ontbinding,
waar gassen ontstr
wekker voor. En
heidscom missiën
drijven.
Dat heeft ook
te doen in den ja
Volgens haar v
in het Zoute V(
leggen.
Dat Zoute V estj
duizend liter wate
zwavelwaterstof pei
gram. Vergis ik
Sept. met 5 kilogi
De helft van dt
bonden kunnen zijn
verminderd.
Dit schijnt niet
den ongunstigen
zwangerd water z
onderzoek koper
afgefiltreerde water
De proefneming
èn door de gei
omdat de h.h. proe
recht, om de verl
heid water te stel
èn omdat bij vooi
stof en de lust
hoog .zouden zijn
Zou de gezond
huiverig geworden
Getrouwd
H. LEMSTRA VAÏ
EN
J. S. ME
Bloemendaal, 14
De Heer en Mev
VAN BEUSEKOM
bij dezen hunnen har
de vele blijken van
hun huwelijk onderv
Mevrouw MEDE
betuigt bij dezen hare
voor de vele bewij
ling, bij het hu wel
ondervonden.
Bloemendaal, 14
Zaterdag 23 N
's avond
te geven doo
Sopraan,
en de
Ie Violist van he
's Gra
Begeleidin
's Gra
Het programm
van CHOPIN. Gï
VYKCKERL1N, NI
en PIJZELvic
itRUCH en ERN'
Entré
kaartverkoop
dagelijks bij de 1
1 'jncertbureau, W
den avond der ui
