TS
ONAFHANKELIJK ORGAAN
VOOR NEDERLAND.
1
r ballen.
t. A
oon 424.
ote Markt 8 10.
5 nrgang.
ZATERDAG, 3 JUNI 1911.
No. 22
Tel. 652.
e en Luxe-Artikelen.
Thee- en Ontbijtser-
"selein. Aardewerk,
ïmaille en Aluminium
en, Vorken, Enz.
iurs, Barometers en
Tuinmeubelen,
iken en Huis.
en West-Indie. -
in is de zuivere
steeds goed. w
1
e/n/
-tten.
ades. Geheel vrucht en
uiver. Vrij voor elk chemisch
merk „Rhena" garandeert
fijne kwaliteit,
Heer JAC. PIJL. Bloemen-
emendaal. Tel.750 en Zijlweg
3on 2095.
NIS
99
99
andel.
Bloemendanlsdi UeeKblad.
Prijs per
halfjaar f 1.25
by vooruitbe
taling.
Prijs per
nummer f'0.10
Advertentie»
10 cents per
regel
by herhaalde
plaatsing
korting.
Modedeelingen van aller'oi aard aan de hoofdredactie sohriftelijk:
Vijverweg 7 te Bloemendaal
Alle mededeelingen de administratie, advertentièn enz. botrelF nde:
Ged Oude Gracht 63, Haarlem Telefoon 141.
antenrsrecht van den inhoud van dit hlnd wordt verzekerd overeenkomstig de wot van 28 .Tnni 1881 (Staatsblad 124) tot regelintr van het auteursrecht.**
Ril
immer behoort een hij voegsel
Onze spreuken,
i.dmaal hebben wij onze spreuken aan De
tlcend. Er zijn nog niet genoeg bijdragen
l v oe Genestet Bank ingekomen, gelijk de heer
Ph. Hooft, Groote Houtstraat 164 te Haarlem,
mededeelde.
i. ie in alle. dingen
,v'. hts zonde vindt en schuld, j..
I'lijl:c gedachten
fXt nw ziel vervuld.
maaier komt om te oogsten.
wondervolle verhalen, die tot ons
over de eerste prediking dier ver
sleer, die wij, niet zonder eenige ver-
oon zijn de onze te noemen.
over dat „wondervolle" dat we nu
sprekenwant dan zouden we moeten
i onze onwetendheid te belijden die,
ip omgezet, welliehtalle verwondering
Iou ophouden.
is zeker: we behoeven er ons niet
azen dat een zoo reine leer, zoo
u-gedragen, terstond vele aanhangers
wereld, eenerzijds zoo wuft, ander-
dorven; in een wereld waarin zoo-
uilig vasthielden aan den dorren
i-iwaar nog weer vele anderen reeds
oude godsdienstvormen liadden ge-
.1 Ier evenwel nieuwe te hebben ge-
ingers. De geschiedenis zegt, dat op
eg der openlijke apostolische prediking
izenil menschen liet nieuwe beginsel
aantal voorwaar, dat we reeds groot
len, al waren de duizenden ook
1 tientallen geweest. En ware dan
der verhevenste zedeleer, die ooit
nam, op dezelfde wijze voortgezet,
denzelfden oogst aan te wijzen, het
■h altijd nieuwe Pinksterfeest zou nog
gedachten bij ons opwekken dan nu
een voor het mensclidom beschamend
ie oogst der prediking altijd minder
p den reinen bodem der gemoede-
i1 ling, dan op den onzuiveren van
berekening en fanatisme. Hoe kan
li e vruchten dragen, die te vuur en
id wordt verbreid?
ms, "1 beschouwd, is maar één prediking
i.k sichts één wijze om de gedachten van
i i. oester te vertolken. De geschiedenis
...k ;oen de apostelen het doel van hun
'u..ai moeitevol leven hadden bereikt,
w in het christendom reeds door de
1 was uitgestrooid; dat Johannes,
meest geliefde leerling, de anderen
liet voorrecht genoot, den grond
0 1 -m lijk kerk onwankelbaar gelegd te zien.
onderdjarige grijsaard verkondigde
- i lii'i woord, en toen zijn tong reeds te
nog een lange voordracht te doen,
1 .- ch dragen op een stoel onder het
i' de gansclie lèer van zijn geliefden
hm'-'"" i deze weinige woorden: „Kinder-
Lander lief."
nu Johannes is niet alleen de kern
c leer, het is tevens de kern van
ware menseheiijkheid. Misschien
I i - raan worden toegeschreven, dat het
mgang kon vinden en dat allengs
u erstroomd werd door een naam-
'"'su-nd waaraan de ware menseheiijkheid
1 '-i.iudslag was gelegd. De vreeselijke
vi"'i'lginirii van eenen Nero zullen aan het
1 i'd - hier in den zin van hóoger levens-
S >eld zeker niet zooveel kwaad
i gedaan als de zoogenaamde overgang
\aii K.instaat(jn, bijgenaamd de Groote, die een
'avingebmd was in den slechtsten zin van het
if n ohristelijken staat schiep, omdat
iai, -i zijn rekening vond bij een volgzame
I -'-Li die het volk tot blinde gehoor
zaamheid d te leiden.
i A: en al dergelijke feiten, ook aan de
-kivrii jgenaamd, van gansche volken door
;"U( I rak juist die gezonde kern, die
es'woorden vinden. En toch hebben
gedaante der wereld veranderd en
«Pt :m liet mensclidom bepaald,
i i ons dan verbazen over den geestes-
het christendom ook nog in onze
11 n we er ons niet veeleer over ver-
'wens verblijden dat, ondanks al het
1 "ide, gezonde kern gaaf en rein is bewaard
7 ei. werkt als een zaad, op bescheiden
nitgi'st ooid, in stilte verzorgd en leidende
een iuaiigen oogst?
waarheid is in deze de geschiedenis der
andere dan die van het mensehelijk
"!'Y onszeggen, van den mensch zeiven.
1 i! "'.ut liet beginsel van het goede vaak
indut liij er zijn rekening bij vindt, omdat
dezelfde wijze handelen, niet steeds
'art zich wenscht te laven aan de
het goede voortkomt, het in zich
'7 "'Uien en liet te verwerken naar zijn
'ui ''stemming.
Vl' ven berg van theologische twisten en
•l>t.i/,iiinisa vraagstukken rijst daar nog altijd
i voor het oog der wereld, die zieli aan het
uw spel vergaapt en die.... den nederigen
aid over het hoofd ziet, aan den voet van
dien berg gezeten en die daar zijn „Kinderkens
hebt elkander lief" prevelt.
Pinksteren, niet waar, bepaalt onze gedachten
bij de inzamel1 ng der vruchten
Zal, als de m aaier komt om den oogst binnen
te halen, de rij kste levensvrucht niet gevonden
worden op den akker der liefde?
H KNRI.
Sprekers, hoorders, denkers, daders
Vindt ge in soorten, rijp en groen.
Zeldzaam vindt ge wèl vereenigd
Sprekenhooren, denken, doen.
I)e betrekkingen tusschen
HANDEL EN Nederland en Kusland.
NIJVERHEID. door F. A. Hoefer.
(Overgenomen uit Neerlandia.)
Toen de vraag tot mij kwam dit onderwerp
in Neerlandia te behandelen, heb ik een oogen-
blik geaarzeld, maar ook slechts één oogenblik,
omdat ik terstond gevoelde, dat mij hierdoor
de gelegenheid gegeven werd te spreken over
Neêrland's roem.
Of ik veel nieuws zal mededeelen, betwijfel
ik, wel ben ik mij bewust het onderwerp niet
uit te putten, want wat. ligt er niet in een stof
opgesloten in de woorden:
„De Republiek was de wieg van het nieuwe
Rusland."
Dat wij Nederlanders overal sporen achtergelaten
hebben, waar wij ons vertoonden en invloed
hebben uitgeoefend, is algemeen bekend. Hiertoe
behoeven wij slechts van het Noorden naar het
Zuiden, van bet Oosten naar liet Westen te
trekken
Gewoonlijk denkt men, dat die aanraking
tusschen de beide landen dag'teekent uit den
tijd van Peter de Grootè, zelf zóó, dat bij het
noemen van Rusland onmiddellijk voor o n e die
krachtige figuur naar lichaam en geest, verschijnt.
Maar onze eerste aanrakingen met Rusland dag-
teekenen van vroeger.
Reeds in 1547 trokken onze kunstenaars en
werklieden naar Rusland, wier afstammelingen
nog in Moskou, Wologda en listing gevonden
worden. De hennepteelt werd vóór Peter de
Groote reeds in Wologda door Nederlanders be
gonnen en van den omvang in latere jaren krij
gen wij eenig begrip door het feit, dat, toen
Peter de Groote poogde den handel van Archan
gel naar Petersburg te verplaatsen, Wouter de
Jong en twee andere Nederlandsche kooplieden
verklaarden, dat zij meer dan 2-ï.OOO menschen
den kost bezorgden door het bewerken van
den hennep.
De voornaamste bergwerken waren door Neder
landers onder Alexis Michaëlowits (16151675)
begonnen. De eerste laken- en papierfabrieken
werden door onzen landgenoot Jolian van
Sweden opgericht. Hem dankt men in Rusland
ook de eerste inrichting van een geregeld
postwezen.
Linnen was reeds vroeg een voornaam artikel
van invoer uit Nederland en handhaafde zich
later nog lang op de russische markt.
Onder de Nederlanders, die in dien tijd bij
name genoemd worden, zullen wij enkele ver
melden en wel:
Olivier Bruneel, van Enkhuizen, die in het
midden der 16e eeuw met pelterijen naar Dor
drecht trokElisacus Bommelius, geneesheer
aan liet Hof van den Czaar eu in 1579 in Mos
kou ter dood gebracht; Zacharias Arensen, die
in 1616 als hofapotheker genoemd wordt, en in
het zelfde jaar, Job Paludanus als geneesheer.
Maar bovenal verdient onze aandacht Karsten
Brandt, die in 1691 overleed, en dus nog getuige
was van de opkomst van Peter den Groote. Hij
was in of vóór 1668 door Czaar Alexis Michaëlo
wits naar Rusland gelokt en is de vervaardiger
van de boot, die later op liet lusthof Ismaëlof
teruggevonden, volgens getuigenis van den Keizer
„De kleine grootvader was van de vele groote
nakomelingen."
Zij was het punt van uitgang der groote en
machtige Russische vloot.
Het verkeer met Rusland was in 1614 zóó
uitgebreid, dat den 27 Maart de Staten aan den
Czaar konden zeggen
„Dat Nederland alleen op zijne rijken meer
handel dreef dan alle andere volken tezamen."
Als bewijs van waardeering van die aanraking
kan wel liet Russisch gezantschap gelden, dat
ons land in 1614 bzocht. De hoofdlieden werden
toen met edel metaal beschonken, de priesters
met tabberden van zwart laken en de bedienden
met hemden.
Vier jaren later wordt wederom een gezant
schap van geschenken voorzien, maar nn ook
voor den Czaar en wel in den karakteristieken
vorm van
35.000 pond buskruid en loO.OOO pond looden
musketkogels.
Gedachtig aan het spreekwoord, kleine ge
schenken onderhouden de vriendschap, zien wij
in 1630 een nederlandscli gezantschap in Rus
land met vereeringeu aan den Czaar o.a. met
een groote zilveren lamp, die nog in de hoofd
kerk van het Kremlin bewaard wordt. Maar
tevens vernemen wij een getuigenis, dat heiaas
nog van kracht is, namelijk
„Dat de beste weg om in dit rijk tot goede be-
soignes te geraken was de veelheid en aanzien
lijkheid der Presenten."
Oöstersch klinkt ons de aankondiging aan liet
gezantschap toe
„Dat zij in genade de klare oogen van den
Czaar zouden zien."
Wanneer wij nu nog vermeld hebben, dat in
1030 getuigd wordt:
„Dat Moscoviën voor Holland was hetgeen Sici
lian voor Rome geweest, te weten, de koren
schuur", dan geloof ik, dat men volmondig kan
zéggen, dat reeds vóór Peter den Groote een
belangrijk verkeer tusschen de beide volken
bestond.
Dit verkeer bereikte zijn toppunt tijdens de
regeering van den grooten Keizer. Zijn opvolg
ster en echtgenoote Catharina I (17251727)
getuigt, dat:
„Holland de wieg is van de grootheid van
Péter."
Die invloed van Nederland begon reeds vroeg.
Wanneer Le Fort zijn jeugdige soldaatjes drilt
die eens zoo'n rol zouden spelen, dan richt hij
bij hen alles op nederlandschen voet in.
De rol van de vergeten boot van Karsten
Brandt gedachten wij reeds.
Hier zien wij de twee fundamentenleger en
vloot, op nederlandsche leest geschoeid.
Zal ik U nog veel van dien Pieter Timmerman
vertellen
Elk kind in Nederland kent meer of min zijn
geschiedenis en weet van zijn bezoeken aan
Zaandam, Amsterdam en 's-Gravenbage te ver
tellen.
Wanneer hij teruggekeerd is in zijn land, dan
verschijnt bij te Archangel ter beurze, liefst in
het gewand van bollandschen schipper.
Het bewijs van den machtigen indruk dien
Nederland op Peter maakte is voor alle eeuwen
vastgelegd in de russische vlag met haar; wit,
blauw en roodtegenover ons rood, wit en blauw.
Ofschoon ik mij onthouden zal van bijzonder
heden, zoo moet ik toch bij enkele punten stil
staan en dan in de eerste plaats bij de boek
drukkunst.
Reeds onder i wan Wasilowits bezat Rusland
een drukkerij. Onder Alexis kreeg het een nieuwe,
maar Peter liet een uit Nederland komen en in
Nederland boeken drukken. Hieraan danken wij
die uitgaven met nederlandschen tekst aan de
eene en russischen tekst aan de andere zijde.
'De vertaling van nederlandsche werken in het
russisch verrijkte de russische taal vooral wat
het zeewezen betreft met oorspronkelijk neder
landsche woorden.
Wanneer Peter met arendsblik zijn nieuwe
hoofdstad aan den mond van de Newa sticht,
dan staat hem Amsterdam als voorbeeld voor
den geest. De ondiepten in de Newa herinneren
hem aan het Pampus te Amsterdam. Nederland
sche architecten, metselaars en ahdere werk
lieden bouwen de huizen en kerken, waarbij het
karakteristieke nederlandsche klokkenspel niet
vergeten wordt. De beschuttende wallen worden
volgens het stelsel van Coehoorn opgeworpen.
Naast de vroegere nederlandsche namen, krijgen
nieuwe het burgerrecht. Het eiland tot berging
van eikenhout en tot werven van kleine schepen
wordt Nieuw-Holland genoemd.
In Zaandam, Krommenie en Uitgeest ver
rijzen fabrieken om materialen te leveren voor
den bouw van huizen te St. Petersburg.
De keizer richt zijn lustslot Petershof op holland-
sche wijze in en in zijn lusthuis „Mo'n Plaisir"
verrijst een hollandsch huis.
Hollandsche schippers in Petersburg komende,
waren welkome gasten van den machtigen keizer.
Hoe dikwijls zag men hem in hun midden als
hun gelijke verkeeren. Zij mochten „die klare
oogen" met gedekten hoofde zien en ondervinden,
dat de keizer in waarheid doordrongen was van
liet spreekwoord: „Arbeid adelt."
Van de Nederlanders, die hoog bij hem in
aanzien stonden, zal ik slechts enkelen noemen.
Nicolaas Witsen is u bekend als behoorende
tot onze geschiedenis, van hem zal ik niet ver
der sprekenCornells Cruys, die de russische
zeemacht van de kiel tot in het water 'bracht,
hij staat met gulden letteren in rusland's historie
vermeld; Jan Hovy, de iijfchirurgijn van den
czaar, om zijne wijsheid en begaafdheid geprezen
Bidloo, de keizerlijke lijfmedicus, die niet alleen
jongelieden opleidde in de heel- eu ontleedkunde,
maar ook te Moskou op last van den czaar een
nieuw hospitaal bouwde en een kruidtuin aan
legde; Pieter Pickar, de bekwame teekenaar en
plaatsnijder.
Maar ik zal eindigen, al gevoel ik, dat ik
onbillijk ben tegenover velen, die geschiedenis
maakten, werkten tot voordeel van Rusland, tot
eer van hun moederland, en die mijn opsomming
wel kunnen missen.
Het spreekt van zelf, dat de Nederlanders in
den vreemde hunne kerken misten. Op ver
schillende plaatsen in Rusland verrezen dan ook
nederlandsche kerken.
Zoo vinden wij reeds in 1629 een kerk te
Moskou, in 1037 eèn te Nischney-Novgorod, vóór
1667. een te Archangel, in 1723 een te Riga en
kort na liet begin der stad een te St. Petersburg.
Zal ik thans den draad vervolgen onder de
opvolgers van Peter I Maar de tijd zoii te kort
zijn. Alleen wil ik alvorens een kort woord aan
liet lieden te wijden, den handel gedenken, die
later kooplieden uit Vrieseveen op Rusland dreven.
Dat levendige verkeer tusschen Nederland en
Rusland "kwam beide landen ten goede. Maar de
ruil stond niet gelijk. Nederland ging hierdoor
geldelijk vooruit, maar Rusland èn geldelijk èn
in ontwikkeling.
Wanneer in 1698 640 kunstenaars en werk
lieden van Amsterdam uit naar Rusland ver
trokken,, dan verrijken die mannen want
vooral in dien tijd kunnen wij die personen
mannen noemen Rusland met hun geestkracht
en kennis, maar verarmen ons land. Tot in welke
bijzonderheden hierbij afgedaald werd, kan wel
blijken uit het feit, dat èn het spinnewiel èn de
vrouw om het gebruik er van te onderwijzen,
niet vergeten werden.
Dat krachtige, levendige verkeer kon zóó met
Nederland niet stand houden.
Rusland kreeg nederlandsche- en anuere kolo
niën, die zelf in Rusland werkten, terwijl de
Russen zelf ook ontwikkelden. Niet alle Neder
landers namen nederlandsche vrouw,' n en onder
hielden de aanraking met het moe land. De
ges liiedenis van de hollandsche kerk ,i in Rus
land geven een beeld van het beloop en verloop.
Zelfs heden ten dage neemt echter Nederland
nog een waardige plaats in Rusland in. Zoowel
de paleizen, als particuliere huizen, de musea en
boekerijen getuigen van het hooge standpunt,
dat Nederland innam en inneemt op het gebied
van kunsten en wetenschappen. Het is alsof van
dien naam, Nederland, een tooverkracht uitgaat.
Geleerden en eenvoudigen zingen om strijd den
lof van die lage landen aan de zee en van zijne
bewoners, in hun verleden en gelukkig ook in
hun lieden.
In Petersburg, Moskou en Warschau vonden
wij Nederlanders, trotsch op hun afkomst en
bewijzende, dat hun het nederlandschap dierbaar
was. Hun een dankbaren groet te brengen voor
alle ondervonden vriendelijkheid, acht ik mij tot
plicht.
In die beleefdheden stond ons gezantschap
vooraan. Gaf de naam van onzen gezant reeds
een waarborg voor de gevoelens, die een Sweerts
bezielen, liet doet goed in het verre Noorden
onze belangen in nederlandscli sprekende en ge
voelende harten te weten.
Wie weten wil hoe de hedendaagsche neder
landsche wetenschap in aanzien is, oegeve zich
slechts naar de eene of andere wetenschappelijke
inrichting en het zal 'hem niet ontbreken aan
vragen over onze geleerden van het heden, die
met name genoemd worden.
"Wanneer onze marine ter sprak wam, werd
haar de loftrompet gestoken. Oftii m werden
bij name genoemd en aangenaam i het van
hen in den vreemde zoo veel goedi hooren.
Blijkbaar was men niet koel aan hen voorbij
gegaan, zij hadden indrukken achtergelaten.
Dat Rusland ons land hoogacht op technisch
gebied, bewijst wel de roepstem tot onzen in
genieur, den heer G. J. de Jongh, om voor uit
te voeren werken van voorlichting te dienen.
Dat een Mengelberg in het Noorden waardeering
vond, is algemeen bekend en werd ons herhaal
delijk verzekerd.
En thans een woord over onzen handel.
Wanneer men u te Petersburg een warenhuis
wil laten zien, brengt men u in dat groote
magazijn van een Roermondenaar. Op straal
treffen u herhaaldelijk die onvervalsclite neder
landsche namen van de winkeliers.
De heeren Smelt herinneren u aan die stoere
Nederlanders, die wel verplant kunnen worden,
maar wier vaderland het eenvoudige Vriezeveen
blijft.
De namen Mohr en Moens als ingenieurs en
architecten herinneren u er aan, dat niet één
provincie maar geheel Nederland in Rusland
vertegenwoordigd is.
En wanneer wij onze vleugelen verder uitslaan
en een woord wijden aan den handel van en
naar Nederland, dan bevat zeker de mededeeling
niets nieuws, dat veel en groot nederlandscli
kapitaal niet alleen in russische staatspapieren
belegd is, maar ook in particuliere- en spoorweg
ondernemingen gevonden wordt.
Ofschoon leek op handelsgebied heb ik tocli
eenige consulaire verslagen doorgezien en is het
mij opgevallen, dat in verhouding tot andere
zeevarende volken, weinig nederlandsche schepen
op Rusland varen, maar dat de handel op vele
plaatsen belangrijk is.
Nemen wij daartoe b.v. >8t. Petersburg, dan
blijkt, dat daar in 1909 123 nederlandsche stoom
schepen aankwamen, die door hun tonnenmaat
de 6e plaats innamen. Dat de verschepingen
hoofdzakelijk naar de havens van Rotterdam,
Amsterdam en Zaandam plaats hadden en dat
er vele artikelen, zooals rogge, tarwe, balken,
telephoonpalen en lioutstof hoofdzakelijk naar
Nederland vervoerd werden, terwijl in de overige
artikelen ons land in de 2e en 3e plaats genoemd
wordt.
Wat Odessa aangaat, staat Nederland ten op
zichte van den uitvoer van graan bovenaan en
wei met 34°/0 van het geheel. Maar liet aantal
schepen, varende onder nederlandsche vlag, neemt
de achtste plaats in.
Te Reval neemt Nederland ten opzichte van
den invoer de 4e en ten opzichte van den uit
voer de 2e plaats in, maar wat de tonnenmaat
der schepen aangaat de 7e plaats.
Uit Novorisisk werd naar ons land als derde
de zachte tarwe vervoerd. Vier en twintig stoom
schepen vertrokken met granen en andere arti
kelen naar Rotterdam, maar het aandeel der
nederlandsche vlag was hierin gering.
Maar ik zal eindigen met over Polen medete
deelen, dat de uitvoer van granen naar Neder
land in de laatste jaren aanmerkelijk toeneemt.
Het beeld, dat ik u ontwierp was veelkleurig.
Twee natiën stonden naast elkander. De eene
op liet toppunt van macht en eenige schreden
afdalende, de andere zeer langzaam stijgende.
Beide elkander niet uit liet oog verliezende
bij dat hoog en laag, niet alleen het deel in het
leven van den enkeling, maar ook in dat der volken.
Klein zijn is geen schande, maar wel karakterloos.
Op Nederland en dan richt ik mij tot ellc
van u in liet bijzonder rust de plicht zich
waardig te toonen, dat geslacht, dat ook Rusland
ten voorbeeld strekte.