ALGEMEEN WEEKBLAD
Bloemendaal, jtaarlem, heemstede cn omliggende plaatsen.
6e Jaargang.
ZATERDAG 4 MEI 1912.
No. 18
VOOR
KANTOREN:
Bloemendaalscheweg 49. Tel. 1837. Bloemendaal. Gedempte Oude Gracht 63. Tel. 141. Haarlem.
Het Bloemendaolsch Weekblad.
Prijs per
halfjaar fl.25
bij vooruitbe
taling'.
Prijs per
nummer fO.lO
Adverteutiën
10 cents per
regel
bij herhaalde
plaatsing
korting.
Dit nummer bestaat uit 4 bladzijden.
Naar aanleiding van liet jongste
Motu Proprio.
II.
Het is moeilijk om in den tegenwoordigen tijd
tegenover de onder leiding der Jezuiëten staande
roomscli-katholieke kerk, anders te staan dan af
werend en als burgers van een vrijen staat tegen
over het zuivere ultramontanisme, anders dan
aanvallend.
De trouwe en rechtgeaarde katholieken onder
ons -de zoogenaamde oud-katholieken staan
geheel buiten eiken strijd mogen het zich eens
voor al voor gezegd houden, dat wij hun gods
dienstzin lioog stellen en elke uiting daarvan eer
biedigen. Maar zij zullen moeten begrijpen, dat
liet niet de schuld is van ons protestanten, maar
hun eigen schuld, wanneer wij vaak dingen moe
ten zeggen en schrijven die lien onaangenaam
aandoen. Het is namelijk de schuld van de neder
landsche roomsch-katliolieken zeiven, hun laks
heid, hun onzelfstandigheid en hun eerzucht. Im
mers het is aan hen om den ultramontanen, den
drijvers in hun midden toe te roepen een: tot
hiertoe en niet verder. Zoolang die drijvers, zoo-
leng de ultramontanen, de Jezuiëten in de room-
sche kerk niet alleen de eerste viool, maar nage
noeg alle organieke instrumenten bespelen, kun
nen wij, buitenstaanders, niet anders doen dan de
r.k. kerk met het ultramontanisme over één kam
scheren. Het zal daarbij hoe langer hoe meer gaan
hard tegen hard. Hebben de gereformeerden on
der leiding van dr. A. Ku'yper den strijd tegen het
ultramontanisme opgegeven, dit is iets aan zijn
persoon verbonden en met zijn persoon verdwij
nend en intusschen hebben hervormden en vrijzin
nigen van alle richting ingezien, dat een bolwerk
tegen Rome voor het behoud van den staat
onontbeerlijk is en zullen zij, na het wegspoelen
van Knyper's bolwerk, een nieuw bolwerk opwer
pen. al moet dan ook ander nuttig werk daardoor
een tijdlang ongedaan blijven.
Zedelijk en maatschappelijk staat de ultramon-
taansche kerk tegenover alle protestanten nog
steeds in een schuld, een bloedschuld.
Is van protestantsche zijde (men leze daartoe
o. a. de geschriften van de hoogleeraren Fruin,
A. Pierson en Blok), meer dan eens schuld bele
den ten opzichte van onrecht, ja gruwelen kan
roomsclien eertijds gepleegd, Rome zelf heeft nooit
aldus noch op andere wijze boete gedaan voor de
1000-maal erger gruwelen door hun inquisitie,
door Philips II, door Alva en zoovele anderen aan
onze landzaten gepleegd. In het tijdschrift „Mar-
nix", jrg. XIV, afl. 1 en 2, heeft de lieer F. P.
L. G. van Lingen, in een artikel „Confessio Oris"
het uitnemend gezegd: Rome heeft ook in den
nieuwen tijd door zwijgen het zegel gedrukt op
la ar gruweldaad. De bloedvlekken zijn van haar
kleed nog niet uitgewischt. Had zij berouw gehad,
hare belijdenis zou van liaren lioogen zetel zijn ge
hoord en met betraande oogen en ernstige gebe
den zou de band der verzoening zijn uitgestoken.
Zij heeft dit nooit gedaan en. daarom blijft hare
gruweldaad in liet hart geschreven van eiken
waren protestant, die niet om politieke redenen,
om eigen grootheid, alles voorbij kan zien; neen,
die gruweldaad blijft geboekt totdat de Ileere God
r.echt zal doen en vergelden. Dit is ook geheel
overeenkomstig Rome's eigen lessen, waar zij
leert dat èn verbrijzeling des harten, èn belijdenis
der lippen én genoegdoening door daden tot uit-
wisschen der zonde van noode zijn.
Zoo is dan nog altijd het protestantsch oordeel
over den roomschen invloed op onze samenleving
in Nederland als volgt te schetsen:
,,Wat, bij God en zijn heilige Drievuldigheid,
..bij Christus die is het eeuwige innerlijke lijden
..der menschheid en hare overwinning in den
..geest, wat bij den heiligen geest zeiven, die leeft
„in ons hart en die naar geen bepaalde uiterlijke
„teekenen vraagt, hebben wij, vrije nederlanders,
„te maken met den opvolger van den romenschen
„soldaten-keizer en van den joodscken opperpries
ter in één persoon vereenigd, wat hebben wij te
„maken met den hoofdman van lieerschzclitige
„spaansclie en italiaansclie kardinalen, wat heb-
„wij vrije mannen en, vrouwen uit het frissclie,
„levende noorden te maken met het groote ge
pleisterde graf? Is er ooit iemand uit een
„roomsch klooster levend in de maatschappij
„teruggekeerd, die niet met afschuw waarscnuwdc
„voor de geestelijke tiranniè, waaronder daar het
„leven verdort? Werden verder de schatten die
..'naar Rome vloeien, ooit anders .verkregon dan
..door begoocheling en door het. aanjagen van
„vrees? is het geloof-aan .-den- roomschen; hemel,
,aah den robriisehen aflaat, aan de.voorspraak i
„der roomsche- heiligen bij den- roomsch,en. god
..iets'anders dan- heidendom-en bijgeloof.?,Houden
..zij uit eentge anderè'ooxzaak - stand dan u.it on-
.kunde en gemakzucht?-- Heeft de" paus van Rome
„die ook. in >1600 waakte, over-het .behoud. van„
..de grondslagen .der-samenleving, onze staat en,
..onze eenheid behouden of ons willen ./JiQUclen
„onder het spaansche juk? Wie anders heett een
„prijs gesteld op het leven van Willem van Oranje
„dan de wereldlijke -arm van den paus, ook loèn
„naar ;eigen bedunken-het -hoogste gezag Wie an-
..ders dan de roomselie geestelijkheid £télt ook nu
„nog een prijs van aflaten en dergelijk Kin dei -
„speelgoed op het maatschappelijk vernietigen van
„andersdenkenden? Wat kan het ons dan sche-
„len, dat de roomsche geestelijkheid een soort van
„zedenpolitie vormt over de roomsche leeken,
„wanneer zooals het geval is, die politie slechts
„vraagt naar liet uiterlijk gedrag en niet naar liet
„hart en wanneer die politie het liart der geloo-
„vigen opzet tegen de medeburgers, die zich vrij
„voelen naar ziel en naar geest? Geef mij een
van Rome onafhankelijke katholieke geestelijk
heid en wij maken te samen ons volk weer voor
„een korte spanne tijds tot het krachtigste van
„de beschaafde wereld. Laat ons volk nog vijftig
„jaren onder Rome zuchten, door Rome worden
..uitgemergeld, in zijn staatsinstellingen en eigen
„aard worden ondermijnd en het is met ons onaf
hankelijk volksbestaan gedaan.
„Hoort het in Borromaeus-Encycliek. De man
„van het hoogste gezag, de grootste parvenu ter
„wereld, die zicli zelf stelt tot plaatsbekleeder
„Gods, noemt u protestanten schavuiten, en thans
„zal hij allen die niet deelen in zijn geestelijke,
„zijn roomsch-goddelijke macht, bannen en plagen,
„het leven onmogelijk maken, want dat is het
„wezen van de zoogenaamde banning of excommu-
„nicatie, wanneer hij of zij het waagt den geeste
lijke (van den aartsbisschop van Utrecht af tot
„den geringen kerkknecht toe) die misdaad, over-
„treding of onrecht begaat, daarvoor brengt waar
„hij hoort, te weten voor den rechter die volgens
„grondwet en wet';en ook over hen is gesteld.
„Arm vaderland. Wat is uw stem dof en uw
„oog flauw. Wat is uw taal zoetelijk en uw wil
„onzeker. Waar is uw geheugen? Zijt gij dan
ook nu nog aan Rome dank verschuldigd? Wie
„voedt uw Kinderen op tot zelfstandig denkende
„mensclien? Wie leert hun praktische naasten
liefde? Waar vinden uwe armen hulp en troost?
„Waar blijven de gelden der roomsch-katkolieke
„weduwen en weezen? Wie ondei houden uwe vrije
„hoogescholen, uwe kunstinstellingen, uwe weten
schappelijke stichtingen? Wie hangen aan uw
„staatseenheid en uw vorstenhuis om nogmaals
„aan liet vrije en onafhankelijke nederlandsche
„Volk een plaats te bereiden in de rij der
„nieuwe volken? Rome niet. Rome bereidt een
„staat voor ;n den staat, het kweekt een roomsch
„volk eerst in, dra naast het nederlandsche volk.
„Roomsche zeden zullen uwe zeden verbasteren;
„van de Jezuïeteji: zult. gij Jeeren, eerst dd'ïliibbel-
„tongigkeid ei dan de leugen. In uwe dwaasheid
„wijsbegeerte, godgeleerdheid en eeredienst voor
„niets tellende hebt gij al de roomsche wijsbe
geerte, het roomsche bijgeloof, den heidensch-
„roomschen eeredienst stil laten betijen, ge hebt
„twee-vijfde uwer landzaten laten terugzinken
„tot middeneeuwsclie gedachten en hun midden-
„oeiiwsche uiting. Maar de geest is het lichaam
„de baas. En de roomsche, d. i. de lieidensche
„geest is binnen uw landpalen wel gedijd. Nu is
„het de beurt van liet maatschappelijk leven om
„te werden verroomscht. Waart gij werkelijk zoo
„onnoozel te meenen dat een hoofd en een hart
„kunnen leren zonder lichaam? De geest, dien
„gij gekoesterd hebt, is de geest der verdeeling.
„der uitsluiting en der gelijkmaking van het
„afgezonderde, het is de geest van den dood.
„Wij hooren hier en daar de kracktelooze pro
festen tegen het laatste Motu Proprio van den
„„heiligen aan 3/5 onzer landgenooten vijandigen
„vader en het stille lioonlaclien der onze regee-
„ring in den strik houdende geestelijkheid.Vooruit
„Lokman en De Visser, waar zijt ge met uw pro-
„testantsclie volkskarakter; en gij keuterboertjes
„van de hei en uit de klei gegroeide stevige calvi
nisten aan onze rivieren, waarom is sedert de
„Standaard woei naar den wind uit Rome en de
„Heraut op den omgang kroop van een kathe
draal, Rome voor u niet meer het moderne Ba-
„bel? Sinds wanneer zijt gij gerechtvaardigd
„Aoor uw geweten, terwijl gij de edelste bloesems
„der gedachten uwer aloude voorgangers die u
„van een uiterlijken godsdienst verwezen naar een
„innerlijken, straffeloos vertreden laat, wat zeg ik,
„straffeloos? Neen, vertreden laat, terwijl gij er
„zelf bij staat te meesmuilen of te lachen.
„Of gij met uit uw mond zinloos klinkende woor
den het tegeildeel al beweert, het baat u niet.
„Uwe daden geschieden onder de leusniet meer
„onder het recht, maar onder den priester. Het
„recht aan welks heerschappij elk onzer, ook gij,
„uwe vrijheid hebt te ontleenen, wordt door u
„voor niets geacht, alleen omdat uw bondgenoot,
„eerder uw aartsvijand en inderdaad uw vijand
„nog, u enkel mededeelt dat het bij den godsdienst
„heeft achter te staan. Bij uw godsdienst? Neen,
„bij de zijnen. Bij welk een godsdienst. Bij de
„godsdienst dien de priester maakt tot heer der
„schare en eenig middelaar om het heil deelach-
„tig te worden. En gij, liberalen van alle rich-
„ting, zoetsappigen, weldoorvoeden, ach liefst met
„rust gelatenen, edele figuren zonder pit, persoon
lijkheden zonder verontwaardiging, verdraagza-
„men in dien Zin- dat gij niet te zamen leeft noch
„lijdt, met hen voor wie het roomsche juk onver
draaglijk wordt, groote kinderen van den in dit
„opzicht-klunen idealistiscken Thorbecke, ziet gij
„ii'iet'hoe-gij n vergist, wanneer gij waant dat ook
„uw roomsche,.godsdjenst eene zaak is der per-
.„soonlijklieid?
„Niet onder het recht, jnaar onder dén priester.
„En de..,priester in de eerste plaats los van het
„„gemee.iie recjit, dat is Rome's leus.Hoe kunt gij
„ernst, maken met uw streven naar den rechts
staat en den kerkeïijken staat niet haten? Want
..aan uwe afkeuring lieeft ons volk niets; aan uvv
„verschilleude gelëgenheidsafkeuringen hebben wij
".evenmin iets als aan uw lafhartig afkeuren van
„alle zoogenaamde overdrijving, waaronder gij
alles rangschikt wat gang en warmte heeft, en
„bezield is. En gij vrijzinnige- en sociaal-democra-
ten. Wat gaat u Rome aan? Als Rome, zij het
'„ook slechts ten deele, ja al is het in schijn met
„u te zamen maar optrekt tegen het gehate libe
ralisme of tegen de schim, door u met dien naam
„gedoodverfd, wat deert het u dan wat godsdienst
„Rome belijdt, wat wijsbegeerte hare daden
„stuur geeft, wat kunst aan hare ideeën een de
„nationaliteit verslappenden vorm geeft? Wat
„deert u eigenlijk de nationaliteit met al? Mits
„het chronisch lijden der massa daarmede haar
„natuurlijke zelfzucht aansluiten."
„Maar ambtelijk, van staatswege althans maar
„op papier, worden verminderd laat de geestelijke
„leiding van liet minder ontwikkelde volk u on
verschillig. Gij zult voor boterhammen zorgen,
maar zult goedkeuren dat uw eigen handelingen
„door zoogenaamde geestelijken bij hen die den
„boterham nuttigen, worden verdacht gemaakt.
„In een overdreven geloof aan de macht van tijde-
„lijken stoffelijken vooruitgang is het u om liet
„even in welken geest die meerdere welvaart zal
„worden aangewend tot knechten van den vrijen,
„wetensehappelijken en godsdienstigen geest, die
„ook de vader is van uwe gedachte-kinderen. O gij
„die liever door uw eigen kroost onteerd te wor-
„den wenscht, dan met anderen de eer te moeten
„deelen van den waren vooruitgang, die ook gees
telijk van aard is, te hebben gediend!
„Neen, het nederlandsche volk behoort niet
„onder den priester, maar onder den invloed van
„het reclit, behoort niet onder den invloed van
„den roomschen bisschop, die zich paus heeft doen
„noemen, en die voorwendt goddelijke rechten te
„bezitten, waarin ieder vrij denkend persoon
„slechts menschelijke aanmatiging ziet.
„Indien het nederlandsche volk eene roeping
„heeft onder de nieuwere volken, kan het die roe-
„ping alleen volgen en vervullen indien het zich
„zelf is en aan eigen geschiedenis niet ontrouw
„wordt. Maakt het nederlandsche volk roomsch
„en gij ontneemt liet den ruggegraat, geef er een
„gedeelte der leiding in handen aan de Jezuïeten
„en ge vergiftigt het in zijn hart. Nederland
roomsch wil zeggen Nederland allengs terugge
bracht tot een /azalstaat van het roomsche rijk
„in zijn nieuwste gedaante, het wil zeggen Neder
land in handen van den antichrist, den anti-we-
.,,Lonschappolijke,, den anti-billijke,don. anti-redelij-
„ke het wil zeggen Nederland een toevlucht
„van al wat andere volken thans in een ontwik
kelingstijdperk als het onze in de 16e en do 17e
„eeuw heeft beleefd, niet kunnen zien of luchten,
„zonder zelf te gronde te gaan. Nederland
„roomsch, het wil zeggen, onze koningin gehoond,
„onze scholen tot gevangenissen gemaakt, onze
..kerken tot strafplaats, onze gevangenissen tot
wijkplaats voor den vrijheidszin, onze vergader
zalen tot schouwburgen, onze schouwburgen tot
„kweekplaats van schijnheiligheid. Nederland
„roomsch wil zeggen Nederland van godsdienstig
„tot priesterdienstig,van levend tot dood."
(Wordt vervolgd.)
Aan de lezers. In het eerste gedeelte van ons
hoofdartikel, zie ons vorig nummer, eerste kolom,
onder in alinea 2, komt een zinstorende fout
voor, beginnende met de woorden: Het roomsch -
katholicisme zou ons geheel zijn als de macht, enz.
Men leze daarvoor in de plaats: Het rooinscli-
katholicisme zou ons gehaat zijn als de nacht?
Men vergete niot dat dezelfde priesters, (lie de
kleur van den nacht dragen zoo vaak zij ons
tegenkomen, in rijke kleuren getooid de mis op
dienen voor de geloovige schare.
Naar men ons mededeelt hebben dp
bésturen der vrijzinnige kiesyereeniging
en van de afcleeling Bloemendaal van
den „Bond van vrije liberalen" gezamen
lijk aan de besturen der r.-k. en der anti-
rc vol ut j' onna ire kiesvereeniging voorge
steld te bevorderen, dat dr. J. Th-rBorn-
water, arts te Overv-een, lid. zou. worden
van den raad op de. pl&ats "VdiSi den beer
Van Hooff, met verzoek zoo mogelijk
vóór 1 Mei te antwoorden.
De anti-revolutionnaire kiesyereeni
ging deed antwoorden, dat. zij nog, niet
kon beslissen, de r.-k,, dat. tegen. dr.
Born'water bezwaar bestond, docli clat
mén voorstelde den heer F. J. Eldering,
r.-k. De besturen der andere vereenigin-
gen hebben gisteravond Vergaderd en
Maandag' vergaderen d<j vereenigingen
zelve. Te Bloemendaal \yord,t bet noe
men van dén haam dós ïïeeren Eldering
in de tegenwoordige omstandigheden
door velen niet als ernstig .gemeend, be
schouwd, daêtr verleden jaar, toen van
vrijzinnige zijde zijn naam was genoemd,
de beer Eldering naar- bet oordeel der
toenmalige r.-k. kiésvóreeniging geheel
ongeschikt werfl bëvon'don en de vlag
moest strijken voor den beer Bos. Naar
men ons mededeelt zal ditmaal van r.-k.
zijde geen werkmanscandidaat woi'den
gesteld.
Mej. SJOERDJE HAGE, geb. 26 Januari 1847
te Balk in Friesland, die in 1872 in betrekking
kwam bij den lieer en mevrouw Hamerster Dijk
stra te Sneek. In 1874 vertrok zij met de familie
naar Bloemendaal, alwaar zij nog is.
Mej. Hage is te Bloemendaal een bekende en
geachte persoonlijkheid en lieeft gedurende de vele
jaren dat zij bij de familie Dijkstra in betrekking'
was, ongehinderd haar bezigheden kunnen ver
richten.
Fok en Brok in Bloemendaal.
Brok. Sapperloot Fok, waar ben jij de
vorige keer gebleven?
Fok. Sappristi, dat zal ik j'es vertellen,
ik ben je met opzet 'n beetje uit den weg gegaan,
ik was bang een maan te worden.
Brok. Een maan te worden? Sapperloot
Fok, ben je nou heelemaal gek of heeft de zons
verduistering je te pakken?
Fo k. Brok, als je nu weer van die kracht
termen gebruikt, zal ik gerégeld moeten afzien
van het genoegen je te ontmoeten. Sommigen
vjiden, dat ik iets van een ooievaar heb, maar
een trekvogel ben ik zeker en wanneer je met
ki aehtpeedrukte te keer gaat, dan klepperbek ik
voor het laatst en sla mijn vlerken., sappristi.
Brok. Schei maar uit joggie, men heeft
mij wel eens een beschaafde-koe genoemd en dan
werd er aan toegevoegdBrok is net zoom echte
hollandsche boer, ha, ha, hoe vindt je dat, dat
was dan om 't weer goed te maken. In ons land
Fok, hooren ooievaars en koeien bijeen, vooruit
dus maar weer met de geit.. Maar heb je den
verbreeden vogelenzangscben weg nu al gezien,
natuurlijk niet, hè, ik vraag me op 't laatst af
wat je" eigenlijk hier bent komen....
Fok. Waarde zeer gezette, om njet te zeg
gen nauwgezette Brok, als ik in 't vervolg uit
roep k..p.., dan weet je 't hè, dat betekent
dan krachtpee of knalpot, en 't wil zeggen, dat
je me dan mishaagt, dat je me dan tegenvalt cn
ergert, dat je voor je zelf dan misschien in je rol
bent, maar voor mij juist er uit en dat je jezelf
dan opnieuw moet bezinnen wil je met mij op
nieuw beginnen. Maar wat bad je met dien weg?
Ik heb 'm gezien, of liever gezegd willen zien.
Van Aerdenhout tot Woestduin ging 't goed, maar
men had bij den Viersprong .natuurlijk weer geen
bord staan om je te waarschuwen, zoodat je met
je rijtuig bij Woestduin' w;e?S: .hfin heel fraaie
rechtsomkeert kon maken-
Brok. Sapperloot, wat een dankbaarheid,
kan wel in 'n vingerhoed. Heb. je behalve den
ouden schevoningsohen weg in ons land ergens
zoo iets moois gezien, een voetpad hoog en laag,
overal fijne dec-ls bloeiende heesters ter zijde ge
plant, het kreupelhout hier verdwenen, daar toe
vallig Wat gekapt, en wat 'n uitzichten, ik ken
ru geen teerder landschap als dat tussehen Aer
denhout en Vogelenzang,
Fok. Dat zullen dé "hazen en konijnen wel
met je eens zijn, geen teerder knabbelarijtjes
dan al dat fijne onderhout,, je mag er minstens
wei 'n man of vier met 't geweer bij zetten, an-
cers is met één strengen winter alles gepiept. En
wat zal dat een geld kosten
'Brok. Geld genoeg boor. Laat dit nu eens
50.000,zij a. wat Var ons dat schelen. Ons
jaarlijksch inkomen is 8 millioen, we zetten er
in een jaar 's 1 percent boven op, dan is alles
'betaald en houden we nog 30.000,over voor
ren nieuw raadhuis. En dan is 't meteen voor 't
volgend jaar klaar, want e.ens betalen, blijft be-
