Het Bloemendaalsch Weekblad.
li
ALGEMEEN WEEKBLAD
I
f
VOOR
Bloemendaal, jtaarlem, heemstede en omliggende plaatsen.
KANTOREN:
Bloemendaalscheweg 49. Tel. 1837. Bloemendaal. Gedempte Oude Gracht 63
Tel. 141. Haarlem.
1
Jaargang.
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1912.
No. 32
Prijs per
halljaar f 1.25
hij vooruitbe
taling.
Prijs per
nummer f 0.10
Ad vertent iën
10 cents per
regel
bij herhaalde
plaatsing
korting.
nummer bestaat uit 4 bladzijden.
Sociaa 1-dèmocratie en
jezuïtisme.
rij-liberaal over de socihal-democratie.
ïeer F. J. W. Orion, onder meer secre-
an het hoofdbestuur van den bond van
liberalen, schreef in een zijner laatste
■ilandsche overzichten in het te Haar-
rscliijnend tijdschrift „Onze eeuw'liet
ide over de sociaal-democratie:
sociaa 1-d emocratie is dc in
n meest reactionnaire p o 1 i-
e partij. - Oit biijkt, nu zij bezig
rkelijk politieke partij te worden. De
t-democraten staan nu, bij de bakkers-
de ziektewet, vlak naast alien die, 111
iijklieid, terug willen naar de midclen-
ehe sociale organisatie, vlak naast de
die en anti-revoiutionnaire sociologen,
lezen vreezen zij alle kracht, die de
iig zicli door eigen inspanning en niet
toedoen van liet geheel, de groep, de
verwerft, Evenais zij, ijveren de soci-
mocraten voor het vervangen van de
djke, de spontane, zich in duizenderlei
Uige groepeeringen uitende solidariteit,
liet surrogaat er van, de gedwongen
voeging van elkander niet zoekende
iten, veroordeeld door de wet om zon
nige ethische beweegreden elkanders
te dragen, de vluggen van de luien
eden van de slechten, de besten van
asten.
geschiedenis van den vooruitgang is de
edenis van de pogingen om den enkele
jk hoe langer hoe minder, innerlijk
meer aan het geheel te binden. De
rieele ontwikkeling'heeft hem los ge-
eerst van den grond, later van de
■ii /.mi. Ijij alle beperkingen, toeii eeti
verschil geschapen tusschen de vrij-
:in beweging van den middeneeuwschen
e of tateren gezel en den modernen
er. 11e heerschappij van het geld beert,
.1.1 hare nadeeien, de mogelijkheid ge-
om zóóveel aigeheele vrijheid van
mg te winnen als men, na het voldoen
ie allereerste levensbehoeften, geld heeft
le sparen. De staatkundige ontwik-
heeft de hindernissen in liet najagen
velke positie ook beperkt tot de toe-
en tijdelijk zich opwerpende. De toe-
ide gemakkelijkheid om kennis saam te
heelt den weg tot aigeheele geestelijke
nikelijkheid geopend. Daartegenover:
ijsbegeerte, de dogma's afbrekend, hoe
T hoe meer tot het inzicht komend van
leen innerlijke en slechts innerlijk waar-
bare wet- en plichtmatigheid van het
ren; de godsdienst, de symbolische
le van het dogma erkennend, de samen-
Mug van den mensch met het Oneindige
buiten, maar geheel binnen in hem zoe-
i de ethiek, de vraag naar het al of
Zeuelijke- van onze daden terug brengend
et ai of niet bewustheid hebben van de
lijke f ebondenheid tot wèl doen.
i tegen de groote lijnen van die ont-
-lil g, dat de sociaal-democratie in ver
dut met de roomsche en roomsch-prote-
Csc sociologen, zich in hare jongere
iei. net alle kracht keert."
•,''S n verband met het bovenstaande be-
xa te gaan, welke gelijkenis bestaat
ie sociaal-democratie, meestal, doch
ven is betoogd, niet geheel te recht,
jruitstrevende partij genoemd en
- jezuïetismehet jezuïetisme, dew. z.
uïetismiehet jezuietisme, d. w. z.
sche kerk heerschende streven, om des-
's met omkeering van alle bestaande
as appelijke verhoudingen te komen tot
;ell 'oei als de sociaal-democratie zich
"st> i.. te weten: mei de beschikbare mid-
h grootst mogelyk gemak te scliep-
i het grootste mogelijk a a, n t a 1 men-
n. De sociaal-democratie tracht naar
«.oei door de bronnen van wedvaart uit de
en van particulieren over te brengen in
-in één alles verslindend lichaam:
-tt tliet jezuïtisme tracht naar dit doel
in ie eerste plaats demensehen te bewer-
d w. z. te houden of te maken lot ouwe-
opwandelende, meer op planten of
an op geesten gelijkende, onzelfstan-
zens en de bronnen van welvaart te
l tl in handen van liet alles verslindend
i m: de kerk. Eduard von Hartmann wijdt
l i werk over het zedelijk bewustzijn in
id met de maatschappelijke en kerke-
i.i vraagstukken van dezen tijd (Das sjitt-
S e Bewusstsein) op blz. 511 en volgende,
b- 2e uitgave (Verlagsbuclihandlung Her-
Ij" n Haacke, Leipzig) hieraan gedenkwnar-
1 woorden.
et jezuïetislne zocht de heerschappij van
roomsche geloof, alleen ,om de heer-
tppij te bewerken van de roomsche
b maar deze heerschappij zoekt liet
.e/. ïetisme alleen ter wille van de heer-
ippij dei- jezuïetenorde zelf, en liet
II
'<if aan de goddelijke grondslagen van
o door de roomsche kerk gepreekte van
CU ai den mensch opgelegde zedeleer,
tie leden gelven dezer orde volmaakt
Het komt bjj hen alleen aan op. vol
doende: esprit de corps, d. w. z. of het doel
wit der orcle blindelings net doelwit is van
liare leden; dit doelwit echter is: het bewer
ken van zoo groot mogelij K gemak bij bet
leven en gelooide gelukzaiigneid-na-den-dood,
van ecu zoo groot mogelijk aantal mensehen en
dat wel aoor het staande houden der
iliusi„n van het roomsche gelooi. En dit
laatste kan niet geschieden door vermeer
dering van ontwikkeling en bescnaving, ver
lijning van het gevoel, vermeerdering- dei
beboetten en verbizondering van de middelen
ter bevrediging-, in een woord door hoogere
vorming der massa. Waarheid, dieper
inzicht over de massa te verbreiden is der
Halve van jezuïetdisch standpunt zedelijk ge-
sproken misdaad, een misdaad met de streng-
ste stralfen te bedreigen en door allerlei
wettelijke maatregelen overbad van vrij, niet
leerstellig onderwijs, verbod van vrij weten
schappelijk onderzoek) zoo mogelijk te voor
komen.
Daarnaast noemt Von Hartmann de sociaal
democratie, het stelsel, dat het grootst moge
lijk geluk van allen tracht te bereiken dooi
omvorming van de grondslagen der samen
leving, de tweelingzuster van net jezuietisme,
m dien zin dat ook de sociaal-democratie
het peil van ontw ikkeling en beschaving naar
beneden verplaatst (niet het peil van den
enkelen socialist, die strijdt tegsn bestaande
macht om een nog niet verwezenlijkt ideaal,
maar het peil van de massa, zoodra en in zoo
ver liet ideaal; het meeste gemak voor hel,
grootste aantal mensehen bereikt is. Jezuïe
tisme en sociaal-democratie vormen volgens
Von Hartmann te zamen de in beginsel aan.
elkaar tegengestelde, maar in de practqk
naar hetzeiide doei strevend© onderdeelen.
eener groote partij voor maatschappelijke om
wenteling. Dat de sociaal-democratie geroe
pen is te zijner tijd door het jezuïetisme te.
worden verslonden, zoadra en zoover hare-
practisclie idealen verwezenlijkt zijn, volgt
naar om Hartmann noodwendig uit net feit
dat godsdienstig verlangen, in welken vorm
dan ook, voor de menschheid onontbeerlijk
is en de naar omwenteling strevende ongods
dienstige massa, na de omwenteling aan soci
aal-democratische zijde niets over heeft 0111
naar te verlangen en mitsdien in het rooinscli-
katholicisme terug te vallen.
Dc sociaal-democratie is, in dien gedach-
tengang, om vier redenen te vermijden en
tegen te werken;
1°. omdat zij ©en klasse-moraal predikt
„alles voor den werkman ten koste van wat
en van wien ook," welke van lagere orde is,
dan de menscliheidsmoraal van den nieuweren
tijd
2". omdat zij geen geestelijk maar een ma
terieel ideaal heeft
3". omdat naar ideaal: „het grootste gemak
voor het grootste aantal niet de krachts
inspanning der omwenteling waard is welke
zijne verwezenlijking zo-u behoeven;
1". omdat haar ideaal uitmondt in hei.
ideaal van het jezuïetisch roomsch-katholi-
oisme. dat gezien van liet tegenwoordig
standpunt der vrije ontwikkeling de geeste
lijke, d. i. -d-e eigenlijke dood zelve is der
menschheid.
Hoewel wij het niet in eik opzicht met
bovenstaande beschouwingen eens zijn, achten
wij ze belangrijk genoeg om ze onzen lezers
ter overdenking aan te bieden.
OP REIS.
Engelberg, Juli 1912.
Onze verslaggeefster voor muziek zendt
ons uit Zwitserland het volgende schrijven,
waarvoor wij haar ook namens onze lezers,
vriendelijk dank zeggen. Van de door haar
gezonden kiekjes nemen wij er twee iu den
tekst op. (Red.)
Zou er wel een tweede land bestaan, dat
zóóveel door alle natiën bereisd wordt, als
Zwitserland Men ziet hier allerlei mensehen-
soortennette, slordige, eenvoudige, opge
schikte, uit de groote wereld, kleine wereld,
halve wereld en gewone wereld. Als men één
keer de dorpsstraat heen en terug gaat, langs
\ele van de groote hotels, dan kan men een
heel aardigen indruk krijgen van de verschil
lende menschentypen die reizen. Laat ik tot
eer van mijn laudgenooten zeggen, dat zij allen
voor zoover ik ze hie r gezien en gehoord heb,
een gunstigen eenvoudigen indruk maakten,
zoowel wat kleeding als manieren betreft. Een
ongunstigen indruk maken russen en polen,
en vele Iranschen die or onmogelijk uitzien en
ook onmogelijk doen.
Het is hoogst eigenaardig om de mensehen
in stilte gade te slaan aan de maaltijden.
Bij die gelegenheid hoort en ziet men ook
veel wonderlijks, ten eerste een mengelmoes
van gesprekken in alle mogelijke talen, de
duitschers (on vooral de duitsclie dames)
schetteren, het luidstdan volgen de russen
met hun onverstaanbare taaldan de engel-
schen, met het gerekte „yes" en „I say!"
En dan de houdingen aan tafel en de ver
schillende manieren van mes en vork te hou
den en het eten en drinken zelf! Hiervan
zal ik u de bijzonderheden sparen! Men
ziet hier een groote verse heideuheid van
tpiletten, waaruit men'ook de mensehen leert
kennen, want er is veel waars in de spreeK-
wijze, „dat kleeren den man (en de vrouw)
maken'zeii's op reis. Lr is een artikel waar
aan bijv. altijd duitscliers te herkennen zijn,
nl. de geruite shawls met franje! Niet alleen
de dames dragen die, docli ook oude heeren,
'ïgeen altijd mijn lachlust ecnigszins inwik
kelt. Len opgewekten indruk maken ue
echte toeristen, die er in hun solide; prac
tisclie pakücn. zoo irisch, levenslustig en
krachtig uitzien. Van die mensehen gaat
kracht en liinkheid uit. Gewoonlijk gaan
Zaterdagsmiddags de meeste toeristen op weg
5 uur) om den litlis te bestijgen; zij
overnachten dan in i'rübsee en gaan den
volgenden morgen vroeg verder den Titlis
op ol over den Jochpas naar Meiringen.
Het is een aardig en eigenaardig schouw
spel de gidsen met troepjes toeristen te zien
optrekken, allen gewapend met bijl, stok,,
ransel en laarzen met dikke zolen met
spijkers, de beenen omzwachteld «int zoo wei
nig mogelijk kleeren aan. De gidsen nebben
allen een rol dik touw, waarmee de toeristen
op de gietscliers, stijle rots en sneeuwgedeei-
ten om 't middel „angeseilt' worden.
Als een, bewijs hoe geliefd de toer der Titlis-
bestijgiiig is, kan het feit vermeld wor
den, dat zien voor één Zaterdag ruim hon
derd toeristen aangemeld haddenDe gidsen
zien er alle uit als stoere kerels, (zij dragen
allen een medaille ais herkenningsteeken) en
hebben iets zeer trouwhartigs in hun gelaats
uitdrukking zjj nemen trouwens een groote
verantwoording' op zich. Onlangs zag ik twee
gidsen die, een draagstoel droegenliet lij kt
mij een dubbele inspanning, om, behalve d©
eigen bagage, ook nog een persoon over
sneeuw en ijs een berg op te dragen; een
stille hukle voor die daad, die zeker wei
ïïit-er voorkomt.
in Engelberg zijn vele hotels en pensions,
groote en kleine, dure en gcedkoope. In Juli
en Augustus komen hier natuurlijk de meeste
vreemdelingen, alleen engelschen komen voor
namelijk in den winter ter wille van de ver
schillende soorten sportdan is Engelberg een
zeer gezocht oord, omdat het zon ingesloten ligt
en er dus geen of weinig- wind is. Gedurende
de maand Juli was liet weer en de tempera
tuur hier zeer afwisselend, bij zonneschijn
heerlijk, niet te warm en nooit drukkend
(doordat Engelberg 1019 meter hoog ligt en
de lucht zoo fijn is). Als het regent wordt
liet dadelijk koud; het is zells zóó koud ge
weest, dat in de salon de kachel, brandde!
iu JuliAls 't bij ons regende, sneeuwde het
op dc bergtoppen, eens zelfs tot heel dicht bij
Engelberggeen wonder dus, dat het dan
koud is. Die dunne lichte lucht is om te
stijgen heerlijk, want men ademt heel ge
makkelijk maar er zijn ook mensehen die
door het „ijle" last van duizeligheid hebben
of slecht slapenook hier is dus de
geschiktheid der lucht „betrekkelijk"er
zijn ook mensehen die voor alle soor
ten lucht ongevoelig zijn!! In dezen
tijtl is 'de bedrijvigheid oji 't land zeer groot,
want deze streek leeft voornamelijk van land-
Louw (gras en liooa) en veeteelt. In het dal
en tegen de hellingen zijn prachtige weiden,
die er van verre uitzien ais van groen fluweel.
Als er gehooid of gemaaid wordt, helpt alles
mee, kinderen en nonnen zelfs ook! Het is
een heel aardig gezicht al die kleine
mensclijes tegen de reu/ e n b erge n
te zien arbeidennet mieren. Het pas ge
maaide gras verspreidt een sterken geur; alle
veldbloemen ruiken hier ook zeer sterk. De
alpenflora is buitengewoon rijkbloemen
liefhebbers kunnen hier genieten, van elke
wandeling brengen zij gewoonlijk iets mee
als herinnering. Tusschen rotsen en sfeenen
groeien soms merkwaardig fijne planten en
bloemen, een bewijs dat in de steenen
en rotsen nog een verborgen groei
kracht aanwezig is en zelfs steenen niet
dood zijn van binnen. Op de rotsen groeien
zelfs groote bosschen van verschillende boom
soorten 't meest komen dennen voormaar
ook vruchtboomen komen hier voor. Die be
groeide bergen zijn prachtig en komen vooral
bijzonder mooi uit tegen de hoog© sneeuw
bergen op den achtergrond. Er zijn hier
eenige zeer goede rijwegen die naar ver
schillende richtingen in de omgeving van
Engelberg leiden, b.v. naar Grünewald, Her-
renrüti en Horbistal. Als 't droog weer is
zijn die wegen met grijs kalksteenachtig poe
der bedekt; als 't regent is 't een dikke grijze
pap! Licht-grijze schoenen zijn liier verre
weg liet doelmatigste; die worden ook zeer
veel gedragen. De voetpaden zijn bedekt met
kleine puntige kiezelsteenenop vlakke wegen
gaat dat nog en bij 't stüj'gen ook nog, maar bij
'1 dalen is 't dikwijls: arme voeten! Dalen
vind ik toch geen genot voor de knieën en
rugspieren. Heel stei'.e wegjes noemt men in
Zwitserland ook wel „kniebiïiszweg" en die
naam is zeer goed en logisch. Alle wandelin
gen zijn hier zeer duidelijk door verschil
lende figuurtjes aangegeven, b.v. een rood
of wit -f-, [H, LI enz. zoodat men
nooit behoeft te dwalen. Die teekens zijn
aangegeven op muren, hoornen, hekken, stee
nen en de paden gaan meest in zigzag, anders
zouden do stijgingen en dalingen te steil
zijn. Soms zijn 't wegen of paden, die dien
naam eigenlijk niet verdienen, in zulke geval
len zijn de zichtbare liguurtjes toch nog een
uitkomst en geruststelling dat men tenminste
in de goede richting loopt, al moet men dan
ook eenige malen over beekjes springen, door
een moeras ploeteren of over steenen en hek
ken klauteren. Ook gebeurt het wel dat men
groote kudden koeien tegenkomt, die van
de eene wei naar de andere gaan. (zonder
herder, tot groote schrik en ontsteltenis van
sommige angstige damesof heel kalm gra
zen in een groote wei. Zulke weiden heeten
„alp" en zulke ontmoetingen komen vooral
voor tusschen Arni-alp en Uerschin-alp. Do
koeien zijn hier bijna uitsluitend bruin, geel
bruin en rood-bruin, ik heb slechts één hol-
landsclie zwart en witte koe gezien, maar
die paste niet bij de zwitsersche soort, niet
alleen wat kleur betreft doch ook de ge-
lieele lichaamsbouw is anders en er werd
mij verteld, dat zij hier ook niet deugen
omdat zij niet kunnen b e r g e n klim m e 11
De vorm en do spieren der poolen deugen
er niet voor; dat verschil is me lang geleden
ook reeds opgevallen. De koeien zijn hier
zeer nuttige dieren, Zwitsersche melk, room
en kaas zijn beroemd; ook wordt de room
gebruikt in de beste Zwitsersche chocolat
(zooals Liudt, Cailler) vandaar het voed
zame en versterkende van dit voedingsmiddel,
dat hier natuurlijk ongeveer de helft kost van
't geen men er in Nederland voor moet beta
len wegens de inkomende rechten. Als trek
dier worden hier behalve paarden, ook
veel cssenspannen gebruikt. Een zeer nuttig
last dier is hier de muilezel(De vermuieze-
ling hier is dus nog zoo kwaad nietR e d.)
Die dieren tors-Chen eiken dag een paar maal'
zware lasten a a- r Lovenmeestal iu.et aan eike
zijde een kist met ilesschen (bier, wijn of limo
nade) en midden op dui rug' nog een volgeladen
zak of mandGewoonlijk lieeft één drijver twee
muilezels onder zijn hoede. Met tie leege
bagage gaan zij dan weer bergafwaarts om in
Engelberg nieuwe voorraden te halen. Eigen
aardig is 't zooals de dieren op 't uiterste
randje van de bergpaden loopen en zoo voor
zichtig en zeker op de alleronmogelijkste
plekken. Dicht 1 Arni-alp stelde mijl een drij
ver voor; „Woll' se runterr i e t e?" (Wollen
sie heruuterreiten met lang gerektr i e te.
't Was zeer humoristisch en vriendelijk aan
geboden, maar in zoo'n kist of mand
Hier bewijzen de muilezeis, dat zij tot
de sterkste diersoorten belmoren (zij dragen
vrachten bergopwaarts, het dubbele van hun
eigen gewicht) en tevens tot de slimste.
Een aardig gezicht is 't, een kudde geiten
tegen de berghelling' te zien, zij klimmen op
zeer bevallige manier. Zoowel geiten als
koeien-kudden hebben klokken om den hals
zulk een klokkenorkest in de heerlijke, vrije,
greotsche natuur doet mijn muzikale ooren
zeer aangenaam aan en verluidt in mijne
ooren telkens een teeken van de groote har
monie, die hier heerscht.
In een boek over Engelberg las ik o. adat
hier do onvervalschte „alemannische" taal
nog gesproken wordt. Gemakkelijk tc ver
staan is die taal niet bepaald en ze klinkt
heel eigenaardig, daar de klinkers heel anders
worden uitgesproken; ook sommige mede
klinkers, o. a. de k spreekt men hier als een
licel scherpe ch uit en de woorden lijken ook
niet veel op hoogduitsch in veel gevallen.
Op een uur afstand ongeveer van Engelberg
is een 'waterval, genaamd do „Tatschbaohfall"
en in de verklaring van dien naam las ik dat
het woord Tatschen eigenlijk dreunen
beteekent in de alemannisel.© taal. Dat
„dreunen" is zeer verklaarbaar, want de beek
stort zich heel breed van ontzettend hooge
rotsen als een schuimende waterval naar N
omlaag, zoodat het bruisen en dreunen reeds
in de verte hoorbaar is In de nabijheid
voelt men ook duidelijk de koelte van het
gletscherwater en ijs waaruit de beek
ontspringt.
(Wordl vervolgd.)
Wü veronderstellen dat tatschen oorspronkelijk
een welgeslaagde klanknabootsing is. te vergelijken met
ons kletteren. (Red.)
PLAATSELIJK NIEUWS.
De villa van den heer Dekker in aanbouw
ter plaatse waar vroeger mevrouw de weduwe
Meder Roosenboom woonde nadert hare
voltooiing. Het huis is anders geplaatst dan
zijn voorganger, het oude stond met den
breedsten gevel naar den Zuider-Stationsweg,
het nieuwe huis heeft zijn breedste zijde,
met groote gesloten warande naar de gras
vlakte in den tuin. Zullen zoo ook op andere
plekken in Hartenlust in de plaats van slecht
gebouwde woningen, uit den goddank bijna
vergeten tijd, dat Hartenlust de Smartenlust
was van het gemeentebestuur, allengs dege
lijke huizingen verrijzen
Wij (present company excepted) zijn in
Bloemendaal niet gewend het elkander erg
lastig te maken; wij gaan over het algemeen
nog al gemoedelijk met elkander om, en
zoolang het zwarte beest de politiek zich in