Het Bloemendaalsch Weekblad. li ALGEMEEN WEEKBLAD I f VOOR Bloemendaal, jtaarlem, heemstede en omliggende plaatsen. KANTOREN: Bloemendaalscheweg 49. Tel. 1837. Bloemendaal. Gedempte Oude Gracht 63 Tel. 141. Haarlem. 1 Jaargang. ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1912. No. 32 Prijs per halljaar f 1.25 hij vooruitbe taling. Prijs per nummer f 0.10 Ad vertent iën 10 cents per regel bij herhaalde plaatsing korting. nummer bestaat uit 4 bladzijden. Sociaa 1-dèmocratie en jezuïtisme. rij-liberaal over de socihal-democratie. ïeer F. J. W. Orion, onder meer secre- an het hoofdbestuur van den bond van liberalen, schreef in een zijner laatste ■ilandsche overzichten in het te Haar- rscliijnend tijdschrift „Onze eeuw'liet ide over de sociaal-democratie: sociaa 1-d emocratie is dc in n meest reactionnaire p o 1 i- e partij. - Oit biijkt, nu zij bezig rkelijk politieke partij te worden. De t-democraten staan nu, bij de bakkers- de ziektewet, vlak naast alien die, 111 iijklieid, terug willen naar de midclen- ehe sociale organisatie, vlak naast de die en anti-revoiutionnaire sociologen, lezen vreezen zij alle kracht, die de iig zicli door eigen inspanning en niet toedoen van liet geheel, de groep, de verwerft, Evenais zij, ijveren de soci- mocraten voor het vervangen van de djke, de spontane, zich in duizenderlei Uige groepeeringen uitende solidariteit, liet surrogaat er van, de gedwongen voeging van elkander niet zoekende iten, veroordeeld door de wet om zon nige ethische beweegreden elkanders te dragen, de vluggen van de luien eden van de slechten, de besten van asten. geschiedenis van den vooruitgang is de edenis van de pogingen om den enkele jk hoe langer hoe minder, innerlijk meer aan het geheel te binden. De rieele ontwikkeling'heeft hem los ge- eerst van den grond, later van de ■ii /.mi. Ijij alle beperkingen, toeii eeti verschil geschapen tusschen de vrij- :in beweging van den middeneeuwschen e of tateren gezel en den modernen er. 11e heerschappij van het geld beert, .1.1 hare nadeeien, de mogelijkheid ge- om zóóveel aigeheele vrijheid van mg te winnen als men, na het voldoen ie allereerste levensbehoeften, geld heeft le sparen. De staatkundige ontwik- heeft de hindernissen in liet najagen velke positie ook beperkt tot de toe- en tijdelijk zich opwerpende. De toe- ide gemakkelijkheid om kennis saam te heelt den weg tot aigeheele geestelijke nikelijkheid geopend. Daartegenover: ijsbegeerte, de dogma's afbrekend, hoe T hoe meer tot het inzicht komend van leen innerlijke en slechts innerlijk waar- bare wet- en plichtmatigheid van het ren; de godsdienst, de symbolische le van het dogma erkennend, de samen- Mug van den mensch met het Oneindige buiten, maar geheel binnen in hem zoe- i de ethiek, de vraag naar het al of Zeuelijke- van onze daden terug brengend et ai of niet bewustheid hebben van de lijke f ebondenheid tot wèl doen. i tegen de groote lijnen van die ont- -lil g, dat de sociaal-democratie in ver dut met de roomsche en roomsch-prote- Csc sociologen, zich in hare jongere iei. net alle kracht keert." •,''S n verband met het bovenstaande be- xa te gaan, welke gelijkenis bestaat ie sociaal-democratie, meestal, doch ven is betoogd, niet geheel te recht, jruitstrevende partij genoemd en - jezuïetismehet jezuïetisme, dew. z. uïetismiehet jezuietisme, d. w. z. sche kerk heerschende streven, om des- 's met omkeering van alle bestaande as appelijke verhoudingen te komen tot ;ell 'oei als de sociaal-democratie zich "st> i.. te weten: mei de beschikbare mid- h grootst mogelyk gemak te scliep- i het grootste mogelijk a a, n t a 1 men- n. De sociaal-democratie tracht naar «.oei door de bronnen van wedvaart uit de en van particulieren over te brengen in -in één alles verslindend lichaam: -tt tliet jezuïtisme tracht naar dit doel in ie eerste plaats demensehen te bewer- d w. z. te houden of te maken lot ouwe- opwandelende, meer op planten of an op geesten gelijkende, onzelfstan- zens en de bronnen van welvaart te l tl in handen van liet alles verslindend i m: de kerk. Eduard von Hartmann wijdt l i werk over het zedelijk bewustzijn in id met de maatschappelijke en kerke- i.i vraagstukken van dezen tijd (Das sjitt- S e Bewusstsein) op blz. 511 en volgende, b- 2e uitgave (Verlagsbuclihandlung Her- Ij" n Haacke, Leipzig) hieraan gedenkwnar- 1 woorden. et jezuïetislne zocht de heerschappij van roomsche geloof, alleen ,om de heer- tppij te bewerken van de roomsche b maar deze heerschappij zoekt liet .e/. ïetisme alleen ter wille van de heer- ippij dei- jezuïetenorde zelf, en liet II '<if aan de goddelijke grondslagen van o door de roomsche kerk gepreekte van CU ai den mensch opgelegde zedeleer, tie leden gelven dezer orde volmaakt Het komt bjj hen alleen aan op. vol doende: esprit de corps, d. w. z. of het doel wit der orcle blindelings net doelwit is van liare leden; dit doelwit echter is: het bewer ken van zoo groot mogelij K gemak bij bet leven en gelooide gelukzaiigneid-na-den-dood, van ecu zoo groot mogelijk aantal mensehen en dat wel aoor het staande houden der iliusi„n van het roomsche gelooi. En dit laatste kan niet geschieden door vermeer dering van ontwikkeling en bescnaving, ver lijning van het gevoel, vermeerdering- dei beboetten en verbizondering van de middelen ter bevrediging-, in een woord door hoogere vorming der massa. Waarheid, dieper inzicht over de massa te verbreiden is der Halve van jezuïetdisch standpunt zedelijk ge- sproken misdaad, een misdaad met de streng- ste stralfen te bedreigen en door allerlei wettelijke maatregelen overbad van vrij, niet leerstellig onderwijs, verbod van vrij weten schappelijk onderzoek) zoo mogelijk te voor komen. Daarnaast noemt Von Hartmann de sociaal democratie, het stelsel, dat het grootst moge lijk geluk van allen tracht te bereiken dooi omvorming van de grondslagen der samen leving, de tweelingzuster van net jezuietisme, m dien zin dat ook de sociaal-democratie het peil van ontw ikkeling en beschaving naar beneden verplaatst (niet het peil van den enkelen socialist, die strijdt tegsn bestaande macht om een nog niet verwezenlijkt ideaal, maar het peil van de massa, zoodra en in zoo ver liet ideaal; het meeste gemak voor hel, grootste aantal mensehen bereikt is. Jezuïe tisme en sociaal-democratie vormen volgens Von Hartmann te zamen de in beginsel aan. elkaar tegengestelde, maar in de practqk naar hetzeiide doei strevend© onderdeelen. eener groote partij voor maatschappelijke om wenteling. Dat de sociaal-democratie geroe pen is te zijner tijd door het jezuïetisme te. worden verslonden, zoadra en zoover hare- practisclie idealen verwezenlijkt zijn, volgt naar om Hartmann noodwendig uit net feit dat godsdienstig verlangen, in welken vorm dan ook, voor de menschheid onontbeerlijk is en de naar omwenteling strevende ongods dienstige massa, na de omwenteling aan soci aal-democratische zijde niets over heeft 0111 naar te verlangen en mitsdien in het rooinscli- katholicisme terug te vallen. Dc sociaal-democratie is, in dien gedach- tengang, om vier redenen te vermijden en tegen te werken; 1°. omdat zij ©en klasse-moraal predikt „alles voor den werkman ten koste van wat en van wien ook," welke van lagere orde is, dan de menscliheidsmoraal van den nieuweren tijd 2". omdat zij geen geestelijk maar een ma terieel ideaal heeft 3". omdat naar ideaal: „het grootste gemak voor het grootste aantal niet de krachts inspanning der omwenteling waard is welke zijne verwezenlijking zo-u behoeven; 1". omdat haar ideaal uitmondt in hei. ideaal van het jezuïetisch roomsch-katholi- oisme. dat gezien van liet tegenwoordig standpunt der vrije ontwikkeling de geeste lijke, d. i. -d-e eigenlijke dood zelve is der menschheid. Hoewel wij het niet in eik opzicht met bovenstaande beschouwingen eens zijn, achten wij ze belangrijk genoeg om ze onzen lezers ter overdenking aan te bieden. OP REIS. Engelberg, Juli 1912. Onze verslaggeefster voor muziek zendt ons uit Zwitserland het volgende schrijven, waarvoor wij haar ook namens onze lezers, vriendelijk dank zeggen. Van de door haar gezonden kiekjes nemen wij er twee iu den tekst op. (Red.) Zou er wel een tweede land bestaan, dat zóóveel door alle natiën bereisd wordt, als Zwitserland Men ziet hier allerlei mensehen- soortennette, slordige, eenvoudige, opge schikte, uit de groote wereld, kleine wereld, halve wereld en gewone wereld. Als men één keer de dorpsstraat heen en terug gaat, langs \ele van de groote hotels, dan kan men een heel aardigen indruk krijgen van de verschil lende menschentypen die reizen. Laat ik tot eer van mijn laudgenooten zeggen, dat zij allen voor zoover ik ze hie r gezien en gehoord heb, een gunstigen eenvoudigen indruk maakten, zoowel wat kleeding als manieren betreft. Een ongunstigen indruk maken russen en polen, en vele Iranschen die or onmogelijk uitzien en ook onmogelijk doen. Het is hoogst eigenaardig om de mensehen in stilte gade te slaan aan de maaltijden. Bij die gelegenheid hoort en ziet men ook veel wonderlijks, ten eerste een mengelmoes van gesprekken in alle mogelijke talen, de duitschers (on vooral de duitsclie dames) schetteren, het luidstdan volgen de russen met hun onverstaanbare taaldan de engel- schen, met het gerekte „yes" en „I say!" En dan de houdingen aan tafel en de ver schillende manieren van mes en vork te hou den en het eten en drinken zelf! Hiervan zal ik u de bijzonderheden sparen! Men ziet hier een groote verse heideuheid van tpiletten, waaruit men'ook de mensehen leert kennen, want er is veel waars in de spreeK- wijze, „dat kleeren den man (en de vrouw) maken'zeii's op reis. Lr is een artikel waar aan bijv. altijd duitscliers te herkennen zijn, nl. de geruite shawls met franje! Niet alleen de dames dragen die, docli ook oude heeren, 'ïgeen altijd mijn lachlust ecnigszins inwik kelt. Len opgewekten indruk maken ue echte toeristen, die er in hun solide; prac tisclie pakücn. zoo irisch, levenslustig en krachtig uitzien. Van die mensehen gaat kracht en liinkheid uit. Gewoonlijk gaan Zaterdagsmiddags de meeste toeristen op weg 5 uur) om den litlis te bestijgen; zij overnachten dan in i'rübsee en gaan den volgenden morgen vroeg verder den Titlis op ol over den Jochpas naar Meiringen. Het is een aardig en eigenaardig schouw spel de gidsen met troepjes toeristen te zien optrekken, allen gewapend met bijl, stok,, ransel en laarzen met dikke zolen met spijkers, de beenen omzwachteld «int zoo wei nig mogelijk kleeren aan. De gidsen nebben allen een rol dik touw, waarmee de toeristen op de gietscliers, stijle rots en sneeuwgedeei- ten om 't middel „angeseilt' worden. Als een, bewijs hoe geliefd de toer der Titlis- bestijgiiig is, kan het feit vermeld wor den, dat zien voor één Zaterdag ruim hon derd toeristen aangemeld haddenDe gidsen zien er alle uit als stoere kerels, (zij dragen allen een medaille ais herkenningsteeken) en hebben iets zeer trouwhartigs in hun gelaats uitdrukking zjj nemen trouwens een groote verantwoording' op zich. Onlangs zag ik twee gidsen die, een draagstoel droegenliet lij kt mij een dubbele inspanning, om, behalve d© eigen bagage, ook nog een persoon over sneeuw en ijs een berg op te dragen; een stille hukle voor die daad, die zeker wei ïïit-er voorkomt. in Engelberg zijn vele hotels en pensions, groote en kleine, dure en gcedkoope. In Juli en Augustus komen hier natuurlijk de meeste vreemdelingen, alleen engelschen komen voor namelijk in den winter ter wille van de ver schillende soorten sportdan is Engelberg een zeer gezocht oord, omdat het zon ingesloten ligt en er dus geen of weinig- wind is. Gedurende de maand Juli was liet weer en de tempera tuur hier zeer afwisselend, bij zonneschijn heerlijk, niet te warm en nooit drukkend (doordat Engelberg 1019 meter hoog ligt en de lucht zoo fijn is). Als het regent wordt liet dadelijk koud; het is zells zóó koud ge weest, dat in de salon de kachel, brandde! iu JuliAls 't bij ons regende, sneeuwde het op dc bergtoppen, eens zelfs tot heel dicht bij Engelberggeen wonder dus, dat het dan koud is. Die dunne lichte lucht is om te stijgen heerlijk, want men ademt heel ge makkelijk maar er zijn ook mensehen die door het „ijle" last van duizeligheid hebben of slecht slapenook hier is dus de geschiktheid der lucht „betrekkelijk"er zijn ook mensehen die voor alle soor ten lucht ongevoelig zijn!! In dezen tijtl is 'de bedrijvigheid oji 't land zeer groot, want deze streek leeft voornamelijk van land- Louw (gras en liooa) en veeteelt. In het dal en tegen de hellingen zijn prachtige weiden, die er van verre uitzien ais van groen fluweel. Als er gehooid of gemaaid wordt, helpt alles mee, kinderen en nonnen zelfs ook! Het is een heel aardig gezicht al die kleine mensclijes tegen de reu/ e n b erge n te zien arbeidennet mieren. Het pas ge maaide gras verspreidt een sterken geur; alle veldbloemen ruiken hier ook zeer sterk. De alpenflora is buitengewoon rijkbloemen liefhebbers kunnen hier genieten, van elke wandeling brengen zij gewoonlijk iets mee als herinnering. Tusschen rotsen en sfeenen groeien soms merkwaardig fijne planten en bloemen, een bewijs dat in de steenen en rotsen nog een verborgen groei kracht aanwezig is en zelfs steenen niet dood zijn van binnen. Op de rotsen groeien zelfs groote bosschen van verschillende boom soorten 't meest komen dennen voormaar ook vruchtboomen komen hier voor. Die be groeide bergen zijn prachtig en komen vooral bijzonder mooi uit tegen de hoog© sneeuw bergen op den achtergrond. Er zijn hier eenige zeer goede rijwegen die naar ver schillende richtingen in de omgeving van Engelberg leiden, b.v. naar Grünewald, Her- renrüti en Horbistal. Als 't droog weer is zijn die wegen met grijs kalksteenachtig poe der bedekt; als 't regent is 't een dikke grijze pap! Licht-grijze schoenen zijn liier verre weg liet doelmatigste; die worden ook zeer veel gedragen. De voetpaden zijn bedekt met kleine puntige kiezelsteenenop vlakke wegen gaat dat nog en bij 't stüj'gen ook nog, maar bij '1 dalen is 't dikwijls: arme voeten! Dalen vind ik toch geen genot voor de knieën en rugspieren. Heel stei'.e wegjes noemt men in Zwitserland ook wel „kniebiïiszweg" en die naam is zeer goed en logisch. Alle wandelin gen zijn hier zeer duidelijk door verschil lende figuurtjes aangegeven, b.v. een rood of wit -f-, [H, LI enz. zoodat men nooit behoeft te dwalen. Die teekens zijn aangegeven op muren, hoornen, hekken, stee nen en de paden gaan meest in zigzag, anders zouden do stijgingen en dalingen te steil zijn. Soms zijn 't wegen of paden, die dien naam eigenlijk niet verdienen, in zulke geval len zijn de zichtbare liguurtjes toch nog een uitkomst en geruststelling dat men tenminste in de goede richting loopt, al moet men dan ook eenige malen over beekjes springen, door een moeras ploeteren of over steenen en hek ken klauteren. Ook gebeurt het wel dat men groote kudden koeien tegenkomt, die van de eene wei naar de andere gaan. (zonder herder, tot groote schrik en ontsteltenis van sommige angstige damesof heel kalm gra zen in een groote wei. Zulke weiden heeten „alp" en zulke ontmoetingen komen vooral voor tusschen Arni-alp en Uerschin-alp. Do koeien zijn hier bijna uitsluitend bruin, geel bruin en rood-bruin, ik heb slechts één hol- landsclie zwart en witte koe gezien, maar die paste niet bij de zwitsersche soort, niet alleen wat kleur betreft doch ook de ge- lieele lichaamsbouw is anders en er werd mij verteld, dat zij hier ook niet deugen omdat zij niet kunnen b e r g e n klim m e 11 De vorm en do spieren der poolen deugen er niet voor; dat verschil is me lang geleden ook reeds opgevallen. De koeien zijn hier zeer nuttige dieren, Zwitsersche melk, room en kaas zijn beroemd; ook wordt de room gebruikt in de beste Zwitsersche chocolat (zooals Liudt, Cailler) vandaar het voed zame en versterkende van dit voedingsmiddel, dat hier natuurlijk ongeveer de helft kost van 't geen men er in Nederland voor moet beta len wegens de inkomende rechten. Als trek dier worden hier behalve paarden, ook veel cssenspannen gebruikt. Een zeer nuttig last dier is hier de muilezel(De vermuieze- ling hier is dus nog zoo kwaad nietR e d.) Die dieren tors-Chen eiken dag een paar maal' zware lasten a a- r Lovenmeestal iu.et aan eike zijde een kist met ilesschen (bier, wijn of limo nade) en midden op dui rug' nog een volgeladen zak of mandGewoonlijk lieeft één drijver twee muilezels onder zijn hoede. Met tie leege bagage gaan zij dan weer bergafwaarts om in Engelberg nieuwe voorraden te halen. Eigen aardig is 't zooals de dieren op 't uiterste randje van de bergpaden loopen en zoo voor zichtig en zeker op de alleronmogelijkste plekken. Dicht 1 Arni-alp stelde mijl een drij ver voor; „Woll' se runterr i e t e?" (Wollen sie heruuterreiten met lang gerektr i e te. 't Was zeer humoristisch en vriendelijk aan geboden, maar in zoo'n kist of mand Hier bewijzen de muilezeis, dat zij tot de sterkste diersoorten belmoren (zij dragen vrachten bergopwaarts, het dubbele van hun eigen gewicht) en tevens tot de slimste. Een aardig gezicht is 't, een kudde geiten tegen de berghelling' te zien, zij klimmen op zeer bevallige manier. Zoowel geiten als koeien-kudden hebben klokken om den hals zulk een klokkenorkest in de heerlijke, vrije, greotsche natuur doet mijn muzikale ooren zeer aangenaam aan en verluidt in mijne ooren telkens een teeken van de groote har monie, die hier heerscht. In een boek over Engelberg las ik o. adat hier do onvervalschte „alemannische" taal nog gesproken wordt. Gemakkelijk tc ver staan is die taal niet bepaald en ze klinkt heel eigenaardig, daar de klinkers heel anders worden uitgesproken; ook sommige mede klinkers, o. a. de k spreekt men hier als een licel scherpe ch uit en de woorden lijken ook niet veel op hoogduitsch in veel gevallen. Op een uur afstand ongeveer van Engelberg is een 'waterval, genaamd do „Tatschbaohfall" en in de verklaring van dien naam las ik dat het woord Tatschen eigenlijk dreunen beteekent in de alemannisel.© taal. Dat „dreunen" is zeer verklaarbaar, want de beek stort zich heel breed van ontzettend hooge rotsen als een schuimende waterval naar N omlaag, zoodat het bruisen en dreunen reeds in de verte hoorbaar is In de nabijheid voelt men ook duidelijk de koelte van het gletscherwater en ijs waaruit de beek ontspringt. (Wordl vervolgd.) Wü veronderstellen dat tatschen oorspronkelijk een welgeslaagde klanknabootsing is. te vergelijken met ons kletteren. (Red.) PLAATSELIJK NIEUWS. De villa van den heer Dekker in aanbouw ter plaatse waar vroeger mevrouw de weduwe Meder Roosenboom woonde nadert hare voltooiing. Het huis is anders geplaatst dan zijn voorganger, het oude stond met den breedsten gevel naar den Zuider-Stationsweg, het nieuwe huis heeft zijn breedste zijde, met groote gesloten warande naar de gras vlakte in den tuin. Zullen zoo ook op andere plekken in Hartenlust in de plaats van slecht gebouwde woningen, uit den goddank bijna vergeten tijd, dat Hartenlust de Smartenlust was van het gemeentebestuur, allengs dege lijke huizingen verrijzen Wij (present company excepted) zijn in Bloemendaal niet gewend het elkander erg lastig te maken; wij gaan over het algemeen nog al gemoedelijk met elkander om, en zoolang het zwarte beest de politiek zich in

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Het Bloemendaalsch Weekblad | 1912 | | pagina 1