ALGEMEEN WEEKBLAD
Btoemendaal, jfaarlettt, heemstede en omliggende plaatsen.
AAN DE LEZERS.
VOOR
KANTOREN
Bloemendaalscheweg 49. Tel. 1837. Bloemendaal.
Gedempte Oude Gracht 63. Tel. 141. Haarlem.
Lezers, doet uitsluitend uw inkoopen
bij hen, die in „Het Bloemendaalsch
Weekblad'' adverteeren.
7e Jaargang.
ZATERDAG 1 MAART 1913.
No. 9.
Het Bloemendoolsch Weekblad.
Prijs per
halfjaar f 1.25
bij vooruitbe
taling.
Prijs per
nummer fö.10
Advertentiën
10 cents per
regel
bij herhaalde
plaatsing
korting.
Dit nummer bestaat uit 4 bladzijden.
En zoudt ge zoo vriendelijk willen
zijn, daar ook eens te zeggen, dat
hunne annonce in „Het Bloemendaalsch
Weekblad'' uwe aandacht op hun
zaken vestigde?
i. c z i 11 gc 11 D r. J. D. B i e r e n s
de liaan.
I.
Voor een, publiek, dat en wij ver-
kien dit met voldoening' schier ge-
l'i'el uit geabonneerden van ons blad be-
-iond, hield dr. J. D. Biercns de Haan
Woensdagavond in hotel „Welgelegen"
lreerste zijner drie lezingen. Het onder
werp dezer eerste lezing was: „Priester-
ijsheid en wijsbegeerte".
De zaai een aangenaam vertrek
was bijna geheel vol, en liet stemt blij
moedig te bemerken, dat men het voor
echt, een spreker als dezen te kunnen
hooren, zoo in onze 'kleine, doch wakkere
plaats te waardeeren weet.
Iu de aandachtvolle stilte klonk de
1 us reeds gemeenzame stem met rusti-
-••ïi eenvoud.
Kr is familie-verwantschap, zeide spre
ker, tusschen onze cultuur en de griek-
sc ae; er vloeit germaansch bloed door
uze aderen, ook Israël's geest heeft zich
eau ons doen gelden, maar de Vormen van
nze geestelijke 'beschaving züjn 'aan' .Grie
kenland ontleend. In onze schoonvinding
is zooveel griekselilyriek, wetenschap,
wiskunde, ze zijn1 ons gegeven van het
grieksche intellekt, ook staatsinrich
ting, onderwijs, miaar religie en Wijs
begeerte niet 't minst; wei zijn in die
geledingen vjapi het .geestesleven grieksch
gevormd en grieksch geschoold. Is ook
niet de apostel Paulus, de griek, wijs
heidzoekend? Wij zijn het als hij.
De vraag1 is nuis de wijsbegeerte
de oudste wijsheid Of is er eene andere
wijsheid aan voorafgegaan? Wijsheid in
den zin van wijsbegeerte is redelijke
bewustheid van de wereldaan die
bewustheid is in het griekschei land
(etlmologisch gesproken, dus met inbe
grip van de bewoonde „Klein-Aziatische
kuststreek) voorafgegaan eene andere
levensbeschouwing, de mythologische.
Is daar wijsheid in? De mythologie
geeft ons in een menigte godengestalten
figuren, die dragers zijn van het wereld- j
regeeren en de wereldwording.
De dichters zijn de dragers en over
brengers der mythologische wereldbe
schouwing. Homerus en Hesiodus. Ligt
in die traditie wijsheid of dwaasheid? 1
Volgens sommigen dwaasheid, volgens
anderen vormen die overgeleverde ver
halen een veredeld spokengeloof. Vrees
voor de natuurverschijnselen en voor-
FEUILLETON.
DE PLEIZIERREIS.
door
J. STEYNEN.
6)
De gast voldeed aan deze uitnoodiging, zij liet
ook met mindere gretigheid, want hij mocht vol
komen verzadigd heetendaarna bood Cesar hem
een sigaar aan. Dit is er een van 15 penning,
of 9 eenten; dat is veel geld voor een sigaar, zei
'dj er hij.
Dan werd er druk geconfereerd over den tocht
door liet Ahr-dal, en de eindbeslissing was dat
de Kevers, (die eigenlijk maar wat meegepraat
hadden om zich een houding te geven, want de
ander wist er veel meer van dan zij), zich neer
legden bij zijn plannen, dat was: per spoor naar
ihrweiler, vandaar wandelen naar Walporzheim
waar het individu een uitmuntenden wijn verkrijg
er wist, dan verder wandelen langs de „Bunte
Kuli en, wanneer men moe was, op het dan
dichtstbije stationnetje den trein nemen naar
Altenahr, waar men dineeren zou, („op mijn kos
ten, had Cesar hier gulhartig ingelascht,) en van
daar wilde men met den trein naar Reniagen
terugkeeren.
Het drietal vertrok. Suzanna liep in het mid-
oud er vereering zouden de oorsprong zijn
van het mytiiische denken en waaruit
dan verder de wording van godenfiguren
als schutspatroons van bepaalde plaat
sen te verklaren zou zijn. Dergelijke op
vattingen zijn bij nieuwere onderzoekers
iu zwang.
De my tlioiogieën bevatten veel onzin
nigs, maar zijn allicht de dichterlijke
verbastering van een niet meer begrepen
wijsheid. De natuurlijke dichterlijke ver
beelding geeft den zin van natuur en
leven niet aan.
Daarom neigen wij tot de bekende op
vatting, dat namelijk achter de mytholo
gieën der oude volken, wijsheid, ais halt-
ontsluierd, wijlt. Spreker schetst Ninevé,
de ommuurde stad, lang als de afstand
van hier tot Leiden en half zoo breed,
uitnemend van innerlijken opbouw met
haar openbare gebouwen, parken en
paleizenspreker gedenkt de ecla's, de
oude beeldhouwkunst van Chaldeeën, j
Egypte naren, en er is nog zooveel meer,
en vraagt (hij werpt maar een peillood;
blijkt uit bumio werken niet, da,t deze
volken zicli hebben gevoed met een,
levensleer? Wie vorscht in oude cultu
ren, wordt overtuigd, dat oude wij sheid in
de oude landen heeft gewoond. W.ij zijn
hier met groote geestelijke richtingen
in aanraking. Aan de wijsbegeerte, is
priesterwijsheid voorafgegaan, welke
achter de mythe,, ten cleele althans, nog
wel te vinden is. Aan die wijsheid was
een soort helziend (clairvoyant) be
wustzijn eigen, bewustzijn niet in rede-
neerenden vorm. Voor spreker is daar
van een bewijs, wat ons is overgeleverd
van de oude godsdienstige mysteriën in
Griekenland, wijsheid waarvan jegens
niet-ingewijden niet mag worden ge,-
waagdook de ernst en groote vereering
waarmecie edele Griekscüe geesten, wier
woord tot ons gekomen is, hiervan gewa
gen. De heiziende wijzen dier oude tijden
van wijsheid, schouwden, onmiddellijk, de
kosmische machten en noemden ze goden,
zo nog niet uitbeeldende als personen.
Het helziend bewustzijn aier lijden leeft
iu aanraking met die machten, eii blijft
bij de laanschouwing van hun realiteit.
He culturen van Egypte, met Osiris, van
Israël met .fallwe, van Griekenland met
Apollo, zijn niet begrijpelijk, wanneer
dat heiziende bewustzijn niet wordt
erkend. Wat houdt die priesterwijsheid
in Ten eerstede idee van den makro-
kosmos, dat de wereld geestelijk is een
geheel, een geestelijk geheel; dat de
zon een steen zou zijn, de wereld een
stofmassa, vindt later Socrates dan ook
heiligschennis, een goedkoope verlich
ting. Wij vinden verwantschap met den
aieuweren en don nieuwsten tijd (Spi
noza; Eechner), in de gedachte dat elk
voorwerp vergezeld gaa.t van zijn eigen
begrip (of geest), ook afgescheiden van
ons eigen denkende gedachte van den
makrokosmos is weer van onzen tijd.
De priesterwijsheid kenmerkt zich
ten tweede door de verdeeling van
het makrokosmische en van het mi-
krokosmisclie iu 3 elementen, met de
namen Hades, Poseidoon en Zeus ge
noemd. Hades beduidt <le stoffelijkheid
zonder meer, de dood, cle anorganische
den, en keek voortdurend langs Cesar, die aan den
waterkant liep, naar de rivier, die iu een fijnen
zilverigen ochtendnevel lag, naar de overzijde,
waar zwaar en grocjt uit den nevel, en geweldiger
doordat de coutouren gelijk vervloeiend waren, de
Erpeler Ley dreigde. Die rots had een 3peciale
aantrekking voor Suzanna, en toen zij zich, den
weg naar liet station inslaand, van den stroom
afwendde, bleef zij met korte tusschenpoozen er
naar omzien, wat Cesars belangstelling, daarna
zijn argwaan en jaloersekheid wakker maakte, en
eindelijk zijn twijfel aan hare kuisckheid gelijk
een vergiftige plant in zijn ziel deed ontkiemen:
dan. zoodra hij liet voorwerp van hare sympathie
ried, en, zich eveneens omwendend, het met zijn
dikken ronden kop aan de overzijde van het water
bemerkte, barstte hij in een luid gelach uit, wat
Van Leeuwen, die door liet overvloedige ontbijt
schadeloos gesteld voor de minder aangename be
jegeningen van Cesar, en wel berekend diens 011-
kiesche opmerkingen verder te doorstaan, toch
wat deed verschrikken en in zijne magere borst
een gevoel ontluiken deed, dat het midden hield
tusschen haat en erkentelijkheid. Hij sprak wei
nig, deed nil en dan een haal aan de sigaar van
15 penning, en bewoog in de tusschenpoozen voort
durend de onderkaak; liet leek wel of bij bet ont
bijt herkauwde.
Aan het station nam Cesar drie biljetten tot
Ahrweiler, en reikte aan Van Leeuwen het zijne
stof, die op zichzelf geen leven heeft,
maar eerst dan, wanneer ze is bezield
door liet leven; Ha,des wordt gedacüt als
gelokaliseerd in de onderwereld. Posei-
uoon beduidt liet natuurleven, liet vloei
bare, vloeiende, levendige leven, in de
natuur gelokaliseerd gedacht in de zee;
zoo wordt het Leven gedacht uit de zee
voort te komen. De mènsch beselt dit
natuurlijke leven in zijne natuurlijke
begeerten en gevoeligheden. Zeus beduidt
geestelijkheid, het denken en het willen,
dat het natuurleven dienstbaar maakt
aan de Bede. Zeus ais wereldrede, geio-
'kaliseerd in den lichtenden hemel, be-
heerscht zoowel Ha,des als Poseidoon.
Baast deze 3 bovenpersoonlijke makro-
krosmische elementenstoffelijkheid, be
zieldheid en geestelijkheid, verrijst een
nieuwe figuur, die van deze drie tevens
de samenvatting isApolio, het alles
wieu begrip van regel en orde is inhae-
rent, de beschavende macht van liet
leven, die zich vernederend, zijne godheid
lijdelijk afleggende, het menscüeieveii in
treedt, 0111 zijne goddelijkheid aan de
wereld te geven, de menschiieid te door
stralen met zijn goedheid en licht enliaar
met zicli zeiven weder op te heffen, te ver
goddelijken. Diat is Apolio, de geborene
op het minste der eilanden, het onbe
woonbare Delos.
Aan eene andere zijde van de priester-
wijsheid ontstaat de Demeter-figuur.
De makrokosmos, die ons draagt, is de
voorwaarde voor ons leven, maar hij is
niet de fontein van het opwellende leven
zelfdat is de Groote Moeder, Demetcr
de scheppende macht, die voortbrengt
en zich zelve verjeugdigt tevens, zij
is de godheid-van-nabij, 't al-leven, waar
van de mensch zich deel gevoelt. Zoo-
als Apolio vertegenwoordigt de kosmi
sche niia.cht, de beheerschtlicid, de regel,
de wereld-wet en eenheid, zoo heeft
ook Demeter, de eeuwig levende, on
uitputtelijke, ook in alle verdeeldheid
scheppende kracht, een vertegenwoor
diger Diónysos de uit zichzeiven mate-
looze, met een te veel aan levenskracht,
tegenover den uit zichzeiven maatvollen
Apolio. Apolio is de wereldorde in hare
solide Jiarniouie, Diónysos het zich
geestelijk en lichamelijk bedrinken aan
het leven, o, de volgelingen van Dióny
sos, ze willen mateloos zich storten in
liet volle bruischende leven, door de god
heid zicli doen verzwelgen.
Maar hij deze tegenstelling der ge
dachte is de oude grieksche leer niet
blijven staanhaar hoogste inhoud heeft
vertegenwoordigend zonnewezen, aan
de priesterwijsheid gevonden in de dio-
ii y s i s c h e Apolio, de vereeniging
van wet-en-maatvolheid, met aandrift
en geestkracht. Met deze gestalte ver
staat het oucl-grieksche deuken een gees
telijke cultuur.
Aldus peilende, zoo eindigt voor de
pauze de spreker, is de religieuse wijs
heid der Grieken ons gebleken beter;
te zijn dan wat men gewoonlijk onder
mythologie verstaat.
Geschiedkundig heeft zich liet hel
ziend bewustzijn teruggetrokken, komt
later weder op in het verborgene, iu
mysteriënwijsheid, maar thans ontwaakt
over met een luidruchtige vermelding hoeveel het
kostte.
In den trein, een gemoedelijk langzaam daar
heen kruipend locaaltje, ging het vrij levendig
toe; er waren in de doorloopende derde klas-coupé
verschillende troepjes mannen en vrouwen, jon
gens en meisjes, die zongen en luidruchtig praat
ten, floten en lachten: clubjes, die eens een daagje
vacantie benuttend, het Ahr-dal ook eens bekijken
gingen, zoo goed als een ander. Cesar trachtte een
houding aan te nemen of deze vroolijke menschen
hem ergerden; hij deed dit om geen andere reden
dan om aan Van Leeuwen, pochend, bekend te
maken, dat hij eigenlijk bij abuis derde klas geno
men had, iets wat hij niet gewend was.
Suzanna zat vol aandacht naar buiten te kijken
door het niet al te propere venster, en was zeer
teleurgesteld bij den aanblik der streek, die nogal
vlak was, met hier en daar kleine verheffingen,
en heel niets moois had, zich integendeel ken
merkte door een vervelende eentonigheid. Cesnr
was al evenmin gesticht door den aanblik van het
landschap, en gevoelde wel lust Van Leeuwen
daarvan een verwijt te maken, maar werd hierin
verhinderd doordat deze, zich ook doodelijk verve
lend, in slaap geduikeld was.
Tweemaal werd er gestopt aan een klein station,
bij het derde, dat veel grooter was, schrikte Van
Leeuwen door het rumoer wakker, stortte zich
naar het portier, en sleepte de echtelieden met zich
do behoefte aan rationccle wereldver
klaring', met de nuchtere waarneming en
het verstandelijk redeneeren, nadat eerst
een tijdlang de dichters aan het woord
waren geweest, die met hunne verper
soonlijkingen der mythische gestalten,
wier inhoud zij zeiven echter niet meer
begrepen, de eerste verklaarders van
natuur en wereld zijn geweest (mytho
logie).
ilet wijsgeerig bewustzijn zoo gaut
spreker ua de pauze voort, gaat nu
in 1 liales van Milete (na 600 v. Chr.)
een nuchter begrip geven van de wereld.
1 hales wii de wereld verstaan zooals ze
zicli aanschouwelijk voordoet, en de ken
nis der wereld met afleiden uit mytho
logische verpersoonlijkingen. Dit wijs
geerig intellect (een practischo handels
geest ook) gaat de wereld in haai' wet
matigheid in zich opnemen. Om te be
ginnen staat hij in verwondering voor
haar. Hij zet kinderlijke voeten op den
goeden weg.
Drie groote gedachten zijn door lieni
te berde gebracht:
Ten eerste, dat al wat is, ontstaan
is uit een oertoestand, hc eenvor
mige oertoestand, die volgens Tiiaics
aan de aanschouwelijke wereld voorai-
ging, was het water, beter gezegd, de
vloeistof, vloeibaarheid iu beu algemeen.
8preker vergelijkt hiermede c.e mod rne
nevel-hypotnese van Bant en Lapiacc.
Teil tweede, dat de wereld uit vloeistof
voortgekomen, eene gedaanteverwisse
ling ondergaat, eenerzijds naar liet vaste,
anderzijds naar het gasvormige. raker
vergelijkt hiermede de moderne gedachte
van evolutie.
Ten derde, dat in de wereld overal
aanwezig is een kracht, die hij God of
Ziel noemt; alle dingen zijn, voor Thaies,
vol van godheid. Ook hier wijst spreker
op verwantschap met moderne denk
beelden.
De bij Thaies begonnen wijsbegeerte
verbreidt zich over de Jonische kust, het
tegenwoordige Griekenland en Zuid-
Italië. Door hem is cle zichtbare wereld
het voorwerp van redelijke belangstel
ling geworden en de mythologische
wereldopvatting weerstaan, die zicli had
vastgezet tot openbare plicht, fatsoen en
zede. De wetenschappelijke wijsbegeerte
wordt nu ecu leidende macht.
Het onderwerp voor den volgenden
keer is„De eerste theorie van het
wercldgeheel".
Makrokosmos,"letterlijk groot-weréld, betee-
kent liet wereldgelieel als stoffelijke, leve mie en
geestelijke eenheid gedacht; mikrokosmos letter
lijk wereld-in-het-klein, beteekent den mensch als
stoffelijk, levend en geestelijk beeld van het wereld-
geheel.
G ij s b r e g li t van Aemstc 1.
Dinsdag 11 Maart gaat in clen schouw
burg Jansweg Gfjsbreglit van Ac 111-
ste 1 met muziek van Alphons Diepcn-
brock.
Zie voor verdere bizonclerheden aan
de binnenzijde van dit blad.
naar buiten, waar hij gedurende eenige minuten,
wederom half in slaap gedommeld, op het perron
bleef staan, en eerst volkomen tot zichzeiven kwam
door het geraas dat de trein maakte, toen hij weer
afreed. Hè, hè, zei hij, geeuwend, dat is
goed afgeloopen; we waren bijna blijven zittel.
Ik sliep zoo vast. Itihi!
„Stommeling," dacht Cesar, en hij zei: Gelukkig
dan nog maar, dat je wakker werd. Hoe heet
het hier
Ahrweiler, antwoordde de practisehe gids,
maar terwijl liij het woord uitsprak, begon zijn
stem te weifelen; dan verbleekte hij eensklaps.
Wat wordt u wit, mijnheer, merkte Susanna
op, ik hoop toch niet, dat u ongesteld bent.
Hij is onpasselijk van het ontbijt; hij heeft
te veel gegeten, en te gulzig, vermoedde Cesar.
Ifet is Ahrweiler niet, stotterde de ellendige
Van Leeuwen, met de oogen als in hallucinatie
naar een bord aan den wand gericht.
Wat zeg je Zijn wij verkeerd grauwde
Cesar, en. greep hem bij den arm, dien hij dan
mateloos snel, gelijk den zwengel van een pomp
functionneeren liet. i
Ojé, ojé, steunde Suzanna droevig, en hoe
heet het hier dan
Neuenahr, Bad Neuenalir, zei de deernis
waardige, die, zijn domheid vervloekend, zich
gratis diner en toebehooren al ontgaan zag!
(Wordt vervolgd.)