ALGEMEEN WEEKBLAD Btoemendaal, jfaarlettt, heemstede en omliggende plaatsen. AAN DE LEZERS. VOOR KANTOREN Bloemendaalscheweg 49. Tel. 1837. Bloemendaal. Gedempte Oude Gracht 63. Tel. 141. Haarlem. Lezers, doet uitsluitend uw inkoopen bij hen, die in „Het Bloemendaalsch Weekblad'' adverteeren. 7e Jaargang. ZATERDAG 1 MAART 1913. No. 9. Het Bloemendoolsch Weekblad. Prijs per halfjaar f 1.25 bij vooruitbe taling. Prijs per nummer fö.10 Advertentiën 10 cents per regel bij herhaalde plaatsing korting. Dit nummer bestaat uit 4 bladzijden. En zoudt ge zoo vriendelijk willen zijn, daar ook eens te zeggen, dat hunne annonce in „Het Bloemendaalsch Weekblad'' uwe aandacht op hun zaken vestigde? i. c z i 11 gc 11 D r. J. D. B i e r e n s de liaan. I. Voor een, publiek, dat en wij ver- kien dit met voldoening' schier ge- l'i'el uit geabonneerden van ons blad be- -iond, hield dr. J. D. Biercns de Haan Woensdagavond in hotel „Welgelegen" lreerste zijner drie lezingen. Het onder werp dezer eerste lezing was: „Priester- ijsheid en wijsbegeerte". De zaai een aangenaam vertrek was bijna geheel vol, en liet stemt blij moedig te bemerken, dat men het voor echt, een spreker als dezen te kunnen hooren, zoo in onze 'kleine, doch wakkere plaats te waardeeren weet. Iu de aandachtvolle stilte klonk de 1 us reeds gemeenzame stem met rusti- -••ïi eenvoud. Kr is familie-verwantschap, zeide spre ker, tusschen onze cultuur en de griek- sc ae; er vloeit germaansch bloed door uze aderen, ook Israël's geest heeft zich eau ons doen gelden, maar de Vormen van nze geestelijke 'beschaving züjn 'aan' .Grie kenland ontleend. In onze schoonvinding is zooveel griekselilyriek, wetenschap, wiskunde, ze zijn1 ons gegeven van het grieksche intellekt, ook staatsinrich ting, onderwijs, miaar religie en Wijs begeerte niet 't minst; wei zijn in die geledingen vjapi het .geestesleven grieksch gevormd en grieksch geschoold. Is ook niet de apostel Paulus, de griek, wijs heidzoekend? Wij zijn het als hij. De vraag1 is nuis de wijsbegeerte de oudste wijsheid Of is er eene andere wijsheid aan voorafgegaan? Wijsheid in den zin van wijsbegeerte is redelijke bewustheid van de wereldaan die bewustheid is in het griekschei land (etlmologisch gesproken, dus met inbe grip van de bewoonde „Klein-Aziatische kuststreek) voorafgegaan eene andere levensbeschouwing, de mythologische. Is daar wijsheid in? De mythologie geeft ons in een menigte godengestalten figuren, die dragers zijn van het wereld- j regeeren en de wereldwording. De dichters zijn de dragers en over brengers der mythologische wereldbe schouwing. Homerus en Hesiodus. Ligt in die traditie wijsheid of dwaasheid? 1 Volgens sommigen dwaasheid, volgens anderen vormen die overgeleverde ver halen een veredeld spokengeloof. Vrees voor de natuurverschijnselen en voor- FEUILLETON. DE PLEIZIERREIS. door J. STEYNEN. 6) De gast voldeed aan deze uitnoodiging, zij liet ook met mindere gretigheid, want hij mocht vol komen verzadigd heetendaarna bood Cesar hem een sigaar aan. Dit is er een van 15 penning, of 9 eenten; dat is veel geld voor een sigaar, zei 'dj er hij. Dan werd er druk geconfereerd over den tocht door liet Ahr-dal, en de eindbeslissing was dat de Kevers, (die eigenlijk maar wat meegepraat hadden om zich een houding te geven, want de ander wist er veel meer van dan zij), zich neer legden bij zijn plannen, dat was: per spoor naar ihrweiler, vandaar wandelen naar Walporzheim waar het individu een uitmuntenden wijn verkrijg er wist, dan verder wandelen langs de „Bunte Kuli en, wanneer men moe was, op het dan dichtstbije stationnetje den trein nemen naar Altenahr, waar men dineeren zou, („op mijn kos ten, had Cesar hier gulhartig ingelascht,) en van daar wilde men met den trein naar Reniagen terugkeeren. Het drietal vertrok. Suzanna liep in het mid- oud er vereering zouden de oorsprong zijn van het mytiiische denken en waaruit dan verder de wording van godenfiguren als schutspatroons van bepaalde plaat sen te verklaren zou zijn. Dergelijke op vattingen zijn bij nieuwere onderzoekers iu zwang. De my tlioiogieën bevatten veel onzin nigs, maar zijn allicht de dichterlijke verbastering van een niet meer begrepen wijsheid. De natuurlijke dichterlijke ver beelding geeft den zin van natuur en leven niet aan. Daarom neigen wij tot de bekende op vatting, dat namelijk achter de mytholo gieën der oude volken, wijsheid, ais halt- ontsluierd, wijlt. Spreker schetst Ninevé, de ommuurde stad, lang als de afstand van hier tot Leiden en half zoo breed, uitnemend van innerlijken opbouw met haar openbare gebouwen, parken en paleizenspreker gedenkt de ecla's, de oude beeldhouwkunst van Chaldeeën, j Egypte naren, en er is nog zooveel meer, en vraagt (hij werpt maar een peillood; blijkt uit bumio werken niet, da,t deze volken zicli hebben gevoed met een, levensleer? Wie vorscht in oude cultu ren, wordt overtuigd, dat oude wij sheid in de oude landen heeft gewoond. W.ij zijn hier met groote geestelijke richtingen in aanraking. Aan de wijsbegeerte, is priesterwijsheid voorafgegaan, welke achter de mythe,, ten cleele althans, nog wel te vinden is. Aan die wijsheid was een soort helziend (clairvoyant) be wustzijn eigen, bewustzijn niet in rede- neerenden vorm. Voor spreker is daar van een bewijs, wat ons is overgeleverd van de oude godsdienstige mysteriën in Griekenland, wijsheid waarvan jegens niet-ingewijden niet mag worden ge,- waagdook de ernst en groote vereering waarmecie edele Griekscüe geesten, wier woord tot ons gekomen is, hiervan gewa gen. De heiziende wijzen dier oude tijden van wijsheid, schouwden, onmiddellijk, de kosmische machten en noemden ze goden, zo nog niet uitbeeldende als personen. Het helziend bewustzijn aier lijden leeft iu aanraking met die machten, eii blijft bij de laanschouwing van hun realiteit. He culturen van Egypte, met Osiris, van Israël met .fallwe, van Griekenland met Apollo, zijn niet begrijpelijk, wanneer dat heiziende bewustzijn niet wordt erkend. Wat houdt die priesterwijsheid in Ten eerstede idee van den makro- kosmos, dat de wereld geestelijk is een geheel, een geestelijk geheel; dat de zon een steen zou zijn, de wereld een stofmassa, vindt later Socrates dan ook heiligschennis, een goedkoope verlich ting. Wij vinden verwantschap met den aieuweren en don nieuwsten tijd (Spi noza; Eechner), in de gedachte dat elk voorwerp vergezeld gaa.t van zijn eigen begrip (of geest), ook afgescheiden van ons eigen denkende gedachte van den makrokosmos is weer van onzen tijd. De priesterwijsheid kenmerkt zich ten tweede door de verdeeling van het makrokosmische en van het mi- krokosmisclie iu 3 elementen, met de namen Hades, Poseidoon en Zeus ge noemd. Hades beduidt <le stoffelijkheid zonder meer, de dood, cle anorganische den, en keek voortdurend langs Cesar, die aan den waterkant liep, naar de rivier, die iu een fijnen zilverigen ochtendnevel lag, naar de overzijde, waar zwaar en grocjt uit den nevel, en geweldiger doordat de coutouren gelijk vervloeiend waren, de Erpeler Ley dreigde. Die rots had een 3peciale aantrekking voor Suzanna, en toen zij zich, den weg naar liet station inslaand, van den stroom afwendde, bleef zij met korte tusschenpoozen er naar omzien, wat Cesars belangstelling, daarna zijn argwaan en jaloersekheid wakker maakte, en eindelijk zijn twijfel aan hare kuisckheid gelijk een vergiftige plant in zijn ziel deed ontkiemen: dan. zoodra hij liet voorwerp van hare sympathie ried, en, zich eveneens omwendend, het met zijn dikken ronden kop aan de overzijde van het water bemerkte, barstte hij in een luid gelach uit, wat Van Leeuwen, die door liet overvloedige ontbijt schadeloos gesteld voor de minder aangename be jegeningen van Cesar, en wel berekend diens 011- kiesche opmerkingen verder te doorstaan, toch wat deed verschrikken en in zijne magere borst een gevoel ontluiken deed, dat het midden hield tusschen haat en erkentelijkheid. Hij sprak wei nig, deed nil en dan een haal aan de sigaar van 15 penning, en bewoog in de tusschenpoozen voort durend de onderkaak; liet leek wel of bij bet ont bijt herkauwde. Aan het station nam Cesar drie biljetten tot Ahrweiler, en reikte aan Van Leeuwen het zijne stof, die op zichzelf geen leven heeft, maar eerst dan, wanneer ze is bezield door liet leven; Ha,des wordt gedacüt als gelokaliseerd in de onderwereld. Posei- uoon beduidt liet natuurleven, liet vloei bare, vloeiende, levendige leven, in de natuur gelokaliseerd gedacht in de zee; zoo wordt het Leven gedacht uit de zee voort te komen. De mènsch beselt dit natuurlijke leven in zijne natuurlijke begeerten en gevoeligheden. Zeus beduidt geestelijkheid, het denken en het willen, dat het natuurleven dienstbaar maakt aan de Bede. Zeus ais wereldrede, geio- 'kaliseerd in den lichtenden hemel, be- heerscht zoowel Ha,des als Poseidoon. Baast deze 3 bovenpersoonlijke makro- krosmische elementenstoffelijkheid, be zieldheid en geestelijkheid, verrijst een nieuwe figuur, die van deze drie tevens de samenvatting isApolio, het alles wieu begrip van regel en orde is inhae- rent, de beschavende macht van liet leven, die zich vernederend, zijne godheid lijdelijk afleggende, het menscüeieveii in treedt, 0111 zijne goddelijkheid aan de wereld te geven, de menschiieid te door stralen met zijn goedheid en licht enliaar met zicli zeiven weder op te heffen, te ver goddelijken. Diat is Apolio, de geborene op het minste der eilanden, het onbe woonbare Delos. Aan eene andere zijde van de priester- wijsheid ontstaat de Demeter-figuur. De makrokosmos, die ons draagt, is de voorwaarde voor ons leven, maar hij is niet de fontein van het opwellende leven zelfdat is de Groote Moeder, Demetcr de scheppende macht, die voortbrengt en zich zelve verjeugdigt tevens, zij is de godheid-van-nabij, 't al-leven, waar van de mensch zich deel gevoelt. Zoo- als Apolio vertegenwoordigt de kosmi sche niia.cht, de beheerschtlicid, de regel, de wereld-wet en eenheid, zoo heeft ook Demeter, de eeuwig levende, on uitputtelijke, ook in alle verdeeldheid scheppende kracht, een vertegenwoor diger Diónysos de uit zichzeiven mate- looze, met een te veel aan levenskracht, tegenover den uit zichzeiven maatvollen Apolio. Apolio is de wereldorde in hare solide Jiarniouie, Diónysos het zich geestelijk en lichamelijk bedrinken aan het leven, o, de volgelingen van Dióny sos, ze willen mateloos zich storten in liet volle bruischende leven, door de god heid zicli doen verzwelgen. Maar hij deze tegenstelling der ge dachte is de oude grieksche leer niet blijven staanhaar hoogste inhoud heeft vertegenwoordigend zonnewezen, aan de priesterwijsheid gevonden in de dio- ii y s i s c h e Apolio, de vereeniging van wet-en-maatvolheid, met aandrift en geestkracht. Met deze gestalte ver staat het oucl-grieksche deuken een gees telijke cultuur. Aldus peilende, zoo eindigt voor de pauze de spreker, is de religieuse wijs heid der Grieken ons gebleken beter; te zijn dan wat men gewoonlijk onder mythologie verstaat. Geschiedkundig heeft zich liet hel ziend bewustzijn teruggetrokken, komt later weder op in het verborgene, iu mysteriënwijsheid, maar thans ontwaakt over met een luidruchtige vermelding hoeveel het kostte. In den trein, een gemoedelijk langzaam daar heen kruipend locaaltje, ging het vrij levendig toe; er waren in de doorloopende derde klas-coupé verschillende troepjes mannen en vrouwen, jon gens en meisjes, die zongen en luidruchtig praat ten, floten en lachten: clubjes, die eens een daagje vacantie benuttend, het Ahr-dal ook eens bekijken gingen, zoo goed als een ander. Cesar trachtte een houding aan te nemen of deze vroolijke menschen hem ergerden; hij deed dit om geen andere reden dan om aan Van Leeuwen, pochend, bekend te maken, dat hij eigenlijk bij abuis derde klas geno men had, iets wat hij niet gewend was. Suzanna zat vol aandacht naar buiten te kijken door het niet al te propere venster, en was zeer teleurgesteld bij den aanblik der streek, die nogal vlak was, met hier en daar kleine verheffingen, en heel niets moois had, zich integendeel ken merkte door een vervelende eentonigheid. Cesnr was al evenmin gesticht door den aanblik van het landschap, en gevoelde wel lust Van Leeuwen daarvan een verwijt te maken, maar werd hierin verhinderd doordat deze, zich ook doodelijk verve lend, in slaap geduikeld was. Tweemaal werd er gestopt aan een klein station, bij het derde, dat veel grooter was, schrikte Van Leeuwen door het rumoer wakker, stortte zich naar het portier, en sleepte de echtelieden met zich do behoefte aan rationccle wereldver klaring', met de nuchtere waarneming en het verstandelijk redeneeren, nadat eerst een tijdlang de dichters aan het woord waren geweest, die met hunne verper soonlijkingen der mythische gestalten, wier inhoud zij zeiven echter niet meer begrepen, de eerste verklaarders van natuur en wereld zijn geweest (mytho logie). ilet wijsgeerig bewustzijn zoo gaut spreker ua de pauze voort, gaat nu in 1 liales van Milete (na 600 v. Chr.) een nuchter begrip geven van de wereld. 1 hales wii de wereld verstaan zooals ze zicli aanschouwelijk voordoet, en de ken nis der wereld met afleiden uit mytho logische verpersoonlijkingen. Dit wijs geerig intellect (een practischo handels geest ook) gaat de wereld in haai' wet matigheid in zich opnemen. Om te be ginnen staat hij in verwondering voor haar. Hij zet kinderlijke voeten op den goeden weg. Drie groote gedachten zijn door lieni te berde gebracht: Ten eerste, dat al wat is, ontstaan is uit een oertoestand, hc eenvor mige oertoestand, die volgens Tiiaics aan de aanschouwelijke wereld voorai- ging, was het water, beter gezegd, de vloeistof, vloeibaarheid iu beu algemeen. 8preker vergelijkt hiermede c.e mod rne nevel-hypotnese van Bant en Lapiacc. Teil tweede, dat de wereld uit vloeistof voortgekomen, eene gedaanteverwisse ling ondergaat, eenerzijds naar liet vaste, anderzijds naar het gasvormige. raker vergelijkt hiermede de moderne gedachte van evolutie. Ten derde, dat in de wereld overal aanwezig is een kracht, die hij God of Ziel noemt; alle dingen zijn, voor Thaies, vol van godheid. Ook hier wijst spreker op verwantschap met moderne denk beelden. De bij Thaies begonnen wijsbegeerte verbreidt zich over de Jonische kust, het tegenwoordige Griekenland en Zuid- Italië. Door hem is cle zichtbare wereld het voorwerp van redelijke belangstel ling geworden en de mythologische wereldopvatting weerstaan, die zicli had vastgezet tot openbare plicht, fatsoen en zede. De wetenschappelijke wijsbegeerte wordt nu ecu leidende macht. Het onderwerp voor den volgenden keer is„De eerste theorie van het wercldgeheel". Makrokosmos,"letterlijk groot-weréld, betee- kent liet wereldgelieel als stoffelijke, leve mie en geestelijke eenheid gedacht; mikrokosmos letter lijk wereld-in-het-klein, beteekent den mensch als stoffelijk, levend en geestelijk beeld van het wereld- geheel. G ij s b r e g li t van Aemstc 1. Dinsdag 11 Maart gaat in clen schouw burg Jansweg Gfjsbreglit van Ac 111- ste 1 met muziek van Alphons Diepcn- brock. Zie voor verdere bizonclerheden aan de binnenzijde van dit blad. naar buiten, waar hij gedurende eenige minuten, wederom half in slaap gedommeld, op het perron bleef staan, en eerst volkomen tot zichzeiven kwam door het geraas dat de trein maakte, toen hij weer afreed. Hè, hè, zei hij, geeuwend, dat is goed afgeloopen; we waren bijna blijven zittel. Ik sliep zoo vast. Itihi! „Stommeling," dacht Cesar, en hij zei: Gelukkig dan nog maar, dat je wakker werd. Hoe heet het hier Ahrweiler, antwoordde de practisehe gids, maar terwijl liij het woord uitsprak, begon zijn stem te weifelen; dan verbleekte hij eensklaps. Wat wordt u wit, mijnheer, merkte Susanna op, ik hoop toch niet, dat u ongesteld bent. Hij is onpasselijk van het ontbijt; hij heeft te veel gegeten, en te gulzig, vermoedde Cesar. Ifet is Ahrweiler niet, stotterde de ellendige Van Leeuwen, met de oogen als in hallucinatie naar een bord aan den wand gericht. Wat zeg je Zijn wij verkeerd grauwde Cesar, en. greep hem bij den arm, dien hij dan mateloos snel, gelijk den zwengel van een pomp functionneeren liet. i Ojé, ojé, steunde Suzanna droevig, en hoe heet het hier dan Neuenahr, Bad Neuenalir, zei de deernis waardige, die, zijn domheid vervloekend, zich gratis diner en toebehooren al ontgaan zag! (Wordt vervolgd.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Het Bloemendaalsch Weekblad | 1913 | | pagina 1