jtotcl Café-flcstauratit „Royi
Letteren en Kunst.
STEEDS MEER
Mevrouw G. v. d. BRIN1
Dat was dus liet zwenkingspunt. Op liet
oogenblik zijn wij en is ook de liberale
partij verder. Maar liet, kan geen kwaad
daarop nog' eens de aandacht te vestigen.
Staande op een u 11 i v e r s e e 1 stand
punt is ten opzichte van tie liberale regee-
ringsbeginselen de beschuldiging uitgespro
ken, dat, wel is waar zoowel de „kerk"
als het „volk" in die beginselen een plaats
bekleedden, maar dat liet intrinsieke van
beide door den liberalen staat gelaten is,
waar het was.
Dat komt dus hierop neer, dat door den
liberalen staal zoowel de religieuse als de
democratische beginselen als verschijnse
len zijn opgevat, waarmede rekening ge
houden moet worden, maar dat geenszins
uitsluitend in de eene oi' andere richting
werd gestuurd.
Indien dat geschied ware, dan zou de
liberale staajt, het universeel stand
punt verlaten hebben, en niet losiating van
het geheel of in theoretischen, of absoluut
demoeratiscben, óf iu democratisclien zin
met theoretischen tint gestuurd hebben.
Onvermijdelijk zou die staat dan op een
van beide klippen zijn gestrand.
Juist dat universe e le in de liberale
beginselen van regeering heeft mij altijd
aangetrokken. Niet in den zin dat de Over
heid alleen alles te zeggen zou hebben,
maar in den zin dat de Overheid de belan
gen van ai 11 e 11 in liet oog hield. Want
alleen .onder deze voorwaarden kunnen de
krachten van alle Nederlanders tot hun
recht komen. E11 zoo opgevat, is het liberale
regeerbeleid, boven alle andere partijen na
tionaal in de hoogste beteekenis van
het woord.
Alle andere partijen willen een wig drij
ven in de nationale eenheid. De voorbeel
den daarvan hebben wij voor oogen. Zoo
wei in het Kuyper-regime, dat naar Ge-
nève dreef, als het regime te Zaandam, da,t
stappen zet op den weg naar de sociale
repu bliek.
ik wil hiermede alleen zeggen, dat op
het oogenblik de liberale idealen van de
vorige eeuw de meeste waarborgen bieden
voor deu bloei van een onverdeeld Ne
derland. Omdat -daarbij alle andere gods
dienstige en politieke groepen het niet
verder kunnen brengen dan tot, voldoening
aan liun bijzondere eischen, maar nooit
tot de heer schap p: ij over alle andere
kunnen geraken. Dat dus gezocht wordt
naar evenwicht tusschen de partijen, niet
naar hegemonie van de eene over de an
dere.
El. a. Ritter.
1) Parlementaire Geschiedenis van Nederland, door
mr. Van Weideren Baron Bengers, 18491891, pag.
140/141.
2) Ik cursiveer.
Tooneel te Düsseldorf.
2) (Vervolg).
Strindbergi! Een adelaar, die vliegt hoog
in de lucht, neerdaalt, en zijne reuzen-
klauwen dringt in de hersens van den
wandelaar beneden.
Strindberg is een kracht een reusHij
is een aanklager, niet een verzoener. En
dat is zijn tekort, indien men dat
zóó noemen mag- Hij is de man van
de tweespalt, niet van de hoogere syn
these. De man van de analyse, van de
-eenzijdige analyse, van de analyse onder
een mikroskoop, waarvain de lens niet ge
heel zuiver is geslepen. Hij geeft geval
len. Eu elk van die gevallen, is zijn
geval, het geval van zijne droeve liefden,
van hem, den in wezen monogamen main
met vrouwen, die hij ziet als Messalina's.
Zoo is dan voor hem d e Vrouwniet
de troosteresse, niet de zorgelooze in het
leven van den zorgenrij'ken man, niet de
gezellin wat de Vrouw oolc niet een
zijdig is maar zijn verderfster, do trou-
welooze, de moordenares-inet-deii-glimlach,
die de koele hand, als troostend, in uiter
ste pose strijkt over zijn gekweld voor
hoofd. En zóó is de Vrouw even
min. Zóó zijn er vrouwen, „naives et
inconscientes."
Is het wonder dat iemand, die zóó de
Vrouw ziet mijn hoofdletter duidt geen
devotie aan Ibsen een' minnelijken
blauwkous scheldt? Maar Ibsen is univer-
seeler, omdat hij uitgaat boven zijne eigen
ervaringen, omdat hij wist te belichamen,
voor een deel, deu geest van zijn tijd. Leest
men Strindbergs romans, die auto-biogru-
phieën zijn, n.l. „Der Sohn einer Magd,"
„Die Beicjhte eines Thoren," „de Inferno,"
dat verslag geeft van zijne manieën.
Zonderlinge- tweespalt alweer: Zieke
Strindberg, die zieken Strindberg analy
seert en beschrijft dan hervindt men
in bijkans al zijne tooneelwerken, mutatis
mutandis, den Man (tl. i. hem zelf) niet
naast, maar tegenover de Vrouw (d. i. het
door zijne hersens getransformeerde waa-
beeld van de vertegenwoordigster van dat
geslacht). In „Vater," een vian Strindbergs
sterkste tragedies maakt de diabolische
vrouw haar' man vrijwel bewust krank
zinnig, om haar kind te behouden welk
een schoone glimp geeft de gewetenlooze
aan haar duivelsch werk door o. a. dien
man den twijfel te suggereeren: Welke
vader kan weten of zqn kind z ij n kind is.
Wij, Hollanders, houden niet van zulke
„verhalen," bij ons is Strindberg niet „po
pulair." I11 Duitschland is er vooral na
St indbergs dood, mede door de knappe
einuc" ischung" door Emil Schering, die
deze taak als ziju levensplicht beschouwt,
een soort van Strindberg-cultus.
Bij ons te lande hebben, voor zoover ik
weet, .slechts opvoeringen plaats gehad van
„Vater" -jaren geleden door de „Too-
ïieelvereeiiigiiig" en kort geleden van
„Freule Julie," waarmee Heyernyuis „ge
opend" heeft. Deze laatste opvoering was
geheel onvoldoende, daar mevrouw Krfui.ui
nóch de nuances van de „hysterica Julie
tot haar recht deed komen, nóch ook maar
voor een deel kon doen vergeten, dat zij,
de actrice, geen freule is. Het ensemble
van het „Hebbel-theater" heeft hier nog
eens de „Einakter" gebracht o. a. „Die
Starkere," waarin Rosa Bertens voor mij
onvergetelijk blijft, en het geweldig-sterke
„Gliiubiger," waarin, bij uitzondering, de
mall cle vrouw overwint in den satanischen
strijd der geslachten.
liet „Diisseldorfer Sohauspielhaus" gaf
nu eene (abonuements-) voorstelling van
drie éénacters, van „Die Starkere,' „Ein
Sommertraum,„Die erstc Warming." De
„fine fleur" van Düsseldorf was aanwezig,
maar „fine fleur" en Strindberg' is evenzeer
verschillend ais „vulgus" en Strindberg,
en „fine fleur" van begrip en nizicnt is,
ajs verzameling, bezwaarlijk te deu
ken. „Die Starkere is een monoloog v,an
mevrouw X tot mejuifrouw V, beiden too-
neels peels ter. Mejuifrouw antwoordt niet
dan door glimlach, wenkbrauwtroudsen,
ironisch kijken enz., kortom ttoor mond-,
oogen- en liandenspel. De tooneeispeelster,
die deze toonecispeel.ster goed speelt, moet
heel knap en heel lijn van begrip en van
gevoel zqu. Die rol is heel pervers. Me
vrouw N is gulhartig. Zij treedt een nielk-
salon binnen, ziet mejuifrouw 1schijnbaar
verdiept in een courant en verteltHet
is Kerstavond, zij heelt geschenken ge
kocht voor hare kinderen, pantoffels ge
borduurd met ttulpen er op voor haar' man.
Mejuffrouw 1' glimlacht ironisch. En daar
laait het op in mevrouw XMejuffrouw
1 was de „liaison'van haar man en voor
hem onvergetelijk:. 1 lij ziet door hare
oogen en hij heelt haar, zijne vrouw, ook
ieeren zien door de oogen van die mede
dingster. Mapr daardoor heeft zij liem voor
zicli gewonnen en zij brengt hem pantof
fels waarop tulpen (.oe lievelingsbloem van
mejuffrouw i weliswaar) geborduurd ziju
en de andere blijft achter, alleen, eenzaam,
en triumfeerend verlaat de gehuwde de
salon en de andere moet achterblijven arm,
verlaten, eenzaam. Maar de andere glim
lacht, steekt, alleen gelaten, peinzend een
cigarette aan, schenkt dan met energiek
gebaar de Stout, die voor haar staat in
liet glas. En het probleem blijft: Wie is de
sterkste?
„Ein Sommertraum." Eene moeder, gel
wezen „Dime"eene vriendin van die moe
der, garderobièrede dochter, die niet weet
dat hare moeder een „Dime" was en de
vriendin van die dochter, een fijne jonge
dame, tegen wie zij hoog opziet. Die docn-
ter wordt onderdrukt door de moederZij
mag niet alleen uitgaan, want do moeder
is bang dat de dochter hare reputatie ver
neemt en bovendien is er strijd tusscheü
de oude „gedachtenwereld" en de nieuwe,
De vriendin van de dochter dringt er bij
haar op aan, dat zij zich „emancipeeren
moet: Zij is jong, zij is mooi. Maar zij
kan niet. Eu dan vertelt de andere haar,
dat zij zusters zijn, da:t zij denzelfden
vader hebben, dat de vaider niet de schul
dige is, maar de moeder, die hem ver
raden en bedrogen heeft. Als ide moeder
•thuiskomt zegt de vriendin liet haar vier
kant in liet gezicht. De moeder door ge
huichelde schaamte, door „vrouwelijke"
trucjes, door zwak-zijn wint daardoor haaf
kiud. Zij blijkt „de sterkste." Het vrien
dinnetje vertrekt en de dochter blijft in de'
„Dirne"-spheér. Met een hopeloos perspec
tief.
Het derde stukje „Die erste Warnung,"
is misschien het meest navrant, stellig
het meest „Strindberg." Een man, die dood
getreiterd wordt door zijne vrouw, die hem
niet haat, maar veracht (omdat hij een
man is, zij eene vrouw: De Strindberg-
mauie). Maar de man heeft „chance"Eene
half matte barones is op hem verliefd
en haar 1 toegrijp dochtertje van 15 jaar.
Deze man evenwel is monogaam, heeft al
leen zijne vrouw lief. En wil vluchten om
aan de kwellingen vian zijne vrouw en aan
zijne verliefdheid voor zijne vrouw te ■ont
komen (gelijk Strindberg deedvgl. „Die
Beichte eiues Thoren"). Hij pakt zijn kof
fertje, wordt onderwijl „bezocht" door ba
rones en dochter, die beideu ontroostbaar
zijn over zijn weggaan en hem (ieder apart
en door de andere ongeweten) kussen. Zijne
vrouw evenwel ziet en merkt. Dat is „die
ersto Warnung," want -gelijk Sclinitzler
Anatol laat zeggen (in „Weilinaehtsein-
kaufe") tot- een coquet vrouwtje: „Ja,maar
mevrouw, al wil u iets voor uzelf niet, dan
wilt u toch niet dat eene andere -het krijgt,"
zoo gunt zijne vrouw liem niet aan de
andere en zelf brengt zij hem de door hem
gewensclite kop koffie (symbool van ver
zoening). Mn hij blijft. Het perspectief is:
Nieuwe ruzie, nieuwe aanvallen van ba
rones en dochter, nieuwe verzoening. Ein
deloos. Het publiek lachte als bij een blij-
spfej. van Courteline, zag de zaak aldus
Een huiselijk ruzietje, een ja,lousie-tje, een
afzoenerij-tje.
Het spel was volmaakt. De regie bovenal.
Edmond Visser,
(Wordt vervolgd).
De tentoonstelling der „Onafhankelijken"
in hun eigen gebouw aan de Willaertstraat
te Amsterdam verdient, dat men er eens
gaat kijken. Niet slechts wijl er eenige
waardevolle doeken van Kees van Dongen
en ook van verscheidene andere kunste
naars zijn, doch ook omdfit men er een
vrij goed overzicht krijgt der soms be
langwekkende, (locli ook veolniaais uitslui
tend opzienbarende pogingen der meest
..modernenin schilder- en beeldhouw
kunst
Leze tentoonstellingen der „Onafhanke
lijken' zullen meer en meer publiek gaan
trekken, en verdienen dil d:i,u oo'k wel om
velschillende redenen. Het streven dezer
jongelieden mei hun denkbeeld van jury-
vrije tentoonstelling blijft ons sympathiek,
en heeft thans in de praetijk in haar wel
slagen haar bestaansrecht bewezen.
Jan Eïsenlüffel. In zijne wo
ning aan tie 1'. 1. liooltstraat ao. Kil)
lieeit cle DCKCiuie sierkunstenaar J an Eiseii-
loilcl een bescheiden maar njue tentoon
stelling zijner verleen ingeiiciu. lil de zeer
geeigeutle geheel witte omgeving der lea
rner komen de verschillende werkstukken
gunstig 1111. liet zijn eenvoudige georuites-
voorwerpen, van fiaaien vorm altijd en due-
wijis versierd met een zeer smaakvolle kleu
rige versiering'. Ook weelde-artikeien ais
broches, gespen, servetringen, enz., ge
maakt van metaal, opgenoogd met kleu
rige edelsteeneuvoorwerpen van een bi-t
zonder verfijnden smaak getuigende. Ook
zag ik er klokken (.pendules; van koper
en brons met scnoorsteeustcilen in uen
vorm t an lampjes voor eiectrische verlicn-
ting. Alles versierd met prachtige emuilde-
coraties van verschillende kleuren, in dit
procédé, z.g. champ levéc, bereikt lnj de
schitterendste elf eet en. Hij voelt zicli tot
die techniek bizonder aangetrokken en
heeft zien daarin een groote befaamdheid
ook in t buitenland verworven. Buiten
gewoon mooi deed een figurale voorstel
ling, geëncadreerd 111 bruin iiouten lijst. De
iiguren in koper gestoken met email gevuld
van prachtige volle vlakke kleuren, in
dezen stijl is hem eene geheeie kamerver
siering opgedragen geworden door een
kunstzinnig Amsterdammer. Aan de ver-
schillende werkstukken, die ik zag, herkent
men een groote artistieke persoonlijkheid,
een fijngevoelig colorist.
We mogen van dezen ernstigen werker
nog veel schoons in de toekomst verwach
ten.
Bij den kunsthandelaar B. de Vries, N.
Spiegelstraat te Amsterdam, wordt eene
tentoonstelling gehouden van aquarellen,
teekeningen en enkele schilderijen door
Lierman Moerkerk.
liet zijn vooral de teekeningen, opge
hoogd met wat waterverf, die van het ta
lent van Moerkerk getuigen. Deze kunste
naar is nog weinig bekend. In 't algemeen
vertoont zijn werk invloed der moderne
frausche humoristen, zooais: Huard, Eo-
rain e. a. De figuren zijn goed getypeerd
en vlot geteekend. Tot de beste teekenin
gen reken ik 110. 2(1 „Naar* het concert,"
110. 27 „de Speech er," 110. 24 „Majestat.'i'
Ais illustratief talent, iu 't algemeen in
ons land weinig voorkomend, is Herman
Moerkerk zeer te waardeeren.
Thans ontvingen wij de zevende afle
vering van Van Dale's Groot Woor-
d e nbo e k der N e dorian d s ch e
Taal, uitgave van de firma Martiuus
Nijhoff, Deii Haag, en A. W. SijthoffV
itgeversmaatschaippij, Leiden.
De uitgever L. J. Veen te Amsterdam
zendt ons oen bundel novellen van Jeanne
Rejneke van Stuwe, naar de eerste no
velle in den bundel „De Biecht" geheeten.
De Nederlandsché afdeeling op de Gro-
pliische tentoonstelling te Leipzig maakt
een buitengewonen indruk. Het is vooral
aan de heeren C. A. J. vian Dishoeck en
Prof. Sluyterman te danken, dat ons land
hier weder zoo'n goed figuur maakte. Zoo
als onze lezers weten, wist de heer Van
Dishoeck ook op de groote Belgische ten
toonstellingen een grootschen indruk met
onze Nederlandsche boekuitgaven te mar
ken.
Bij de uitreiking der medailles aan de
kunstenaars, die in de afdeeling „Beaux-
arts" der Gcntsche tentoonstelling hebben
ingezonden, viel er ook een ten deel aan
den divisionist Henri Martin, den vervaar
diger der democratische fresco's, waarin
men conterfeitsels van Jaurès, Anafole
France en anderen herkent. De criticus
Apolliuaire', deze ouderscheiding bespre
kend, zegt, en is daarmede niet voor liet
eerst opzienbarend, dat- Martin deze onder
scheiding reeds daarom alleen verdiend
heeft, wijl hij „minder vervelend is clan
Puvis cle Chavannes."
I11 liet Vlaamsche Weekblad „Carolus"
vinden we een uitgebreide bespreking van
Lode Baekelmans, den te weinig gekenden
begaafden Vlaamschen schrijver, cloor Lode
Monteyne.
Te Parijs is een Amerikaansch carica
turist aangekomen, De Zayas geheéten. Hij
is uitgezonden door een groetten New-
Yorkscben uitgever om van de meest op
vallende nieuwlichters op kunstgebied
carieaturen te maken. Voor zoover zij
dat menigmaal niet reeds zijn, merkte
ierhancl, wien wij dit verhaalden, ons op.
Op 10 Juni zal het standbeeld van Bacon
te Oxford worden onthuld.
„Jong Leven" door A. Trelker, ra
teekeningen van Tjéercl Botrein
l'itgavo van C. A. J. van Hislioec
Bussum.
Van hel bovenst:i:inde werk vorscheni
tot 1111 toe vijf afleveringen, lil twaalf zul]
afleveringen zal liet geheel comphet zij
Deze boekjes zijn bestemd voor net aa
vankelijk leesonderwijs; ze bevatten ei
stel eerste leesoefeningen. H' becra ng
zoó vroeg mogelijk de kinderenw
losser, aantrekkelijker lesjes te h, 11
zen, in welker inhoud de kinderen hela
zullen stollen, en die, daar zij meei^uidr
op heil maken dan opeenhoopiiv ,:en v
zinnetjes zonder samenhang, allicht geim
keliiker door de kinderen opgenomen
leu worden. Deze leesoefeningen zijn zoo
mcngesteld, dat telkens nieuwe, d. i. 1
kind voordien onbekende, letters worden
gevoerd. Deze nieuwe letters zijn opredcli,
wijze aangebracht; het kind zal ze
makkelijk in zich opnemen. In liet eer
lesje worden de ee en ie en.de medekj
kers 111, s, 11 en t. behandeld, 011 het c
ste zinnetje is „Mies eet niet"; deze kl
kers en medeklinkers worden nu telk
samengevoegd tot andere woorden,
b.v. „eet mie mee?" „eet sien niet?"
zoo verder ook in de tweede les; in
derde vindt men plotseling „eet 001
„00111 eet tien." „00, oio, 00111 eet tic
De vetgedrukte oo's ziju vanaf dat oog
blik in de groep gebezigde letters oj
nomen, en worden gedurende eenige lei
mecle gebruikt 0111 woorden van te 1
men. Zoo krijgt men verderop de aa, d
de p, enzoovoorts. Het bovenstaande or
een denkbeeld te geven van de toegepc
methode; later wordt het natuurlijk
gewikkelder, cloch dit geschiedt alles, a
ons oordeel, stelselmatig en bevatte]
Wat ons echter al zeer in deze we
aanstaat is de echt frissche, aardige,
derlijke gegevens, uitdrukkingswijzen,
vaak waarlijk levende, pittige uitroe
en zegswijzen, die, het lijdt geen twi,
de aandacht van liet kind zullen be
houden.
Vermelden wij vooral nog de uitneme
prentjes, door Tjecrd Bottema geteeki
niet minder dan de tekst zullen deze
belangstelling van het kind wekken
indruk op hem maken.
Van denzelfden schrijver en denzeli
teekenaar zond de uitgever ons ook
prentenboek voor de eerste schoolja
eveneens „Jong Leven" getiteld. Bij
boek behoort een ander boekje niet
bij de prentjes beboerende verhaaltje
Wij kregen over dit werk van Tre
en Bottema, een aantal recensign uit
bladen en andere couranten onder de 00
en het verwondert ons geenszins, dat
beoordeelingen zoo onverdeeld gunstig
den. Wij voegen gaarne onzen lof bij
der anderen. Wij mogen echter ons sti
niet eindigen, alvorens den heer G. A
van Dishoeck onze waardeering te b<
gen voor zijn flinken durf eu voor de
nemende verzorging van deze eu al
andere uitgaven.
Dezer dagen is bij de veiling van
inboedel van oen van Strindberg's vi
den een boek gevonden van don schri;
Het bevat een groot aantal schoikuu
berekeningen en notities, waaruit blijkt
Strindberg een ijverig alchimist was.
In hot laatste nummer van het Duit:
futuristische weekblad „Der Sturm" v
men cle afbeelding van een gravure
linoleum door den roemruclitcn kunstei
Vladislas Hoffmann.
v h „De la Station",
Stationsplein. HAARLEM.
Eenig adres
voor het geven van Diners en Banquet
Noc.es, en het houden van Vergaderin
CORSET1ÈRE.
Keizersgracht 717 - Amsterdam
Telefoon 1751. Ateliers voor Keparjë;
