ALGEMEEN WEEKBLAD
Kantoor voor redactie, administratie en advertentiënj
Gedempte Oude Gracht 63. Telephoon 141. HAARLEM.
8e Jaargang.
ZATERDAG 20 JUNI 1914.
No. 25
Prijs per
halfjaar f].5o
bij vooruitbe
taling.
Prijs pei
nummer fü.10
WB
Advertentiën
10 cents per
regel
bij herhaalde
plaatsing
korting.
Dit nummer bestaat uit 6 bladzijden.
In dit weekblad is tijdelijk opgenomen
„HET MIDDEN", waarvan de eerste afzon
derlijke reeks is afgesloten met No. 34 van
24 Januari l.l.
EHÖi.i'
Onze Rondvraag.
De door ons gestelde vragen waren de
volgende
Acht u het uit onderwijskundig oog-
]n gewenscht, dat volgens eenzelfde leer-
l'l; tegelijkertijd lager onderwijs wordt
er rven: aan kinderen, die eindonderwijs
ingen, en aan kinderen, die moeten
w lun opgeleid voor het voortgezet on-
drrwijs.
Acht u liet juist, dat in den tegen-
digen tijd in eene buitengemeente met
v treilde bevolking, welke voor ongeveer
- te rekenen tot den stand van ar
ts en beambten, voor Va tot den rriid-
ii and en voor 1/i tot de rijke lieden, en
air zich bevindt een welverzorgde
1 eener sclioolvereeniging mei 181),
geld, en een welverzorgde gewone
school met laag schoolgeld, liet
t'igeld voor een te openen M. U. L. O.
s, berekend wordt naar de maatstaf
v .1000, - jaarlijksch inkomen en lioo-
- at de eerste (1 klassen betreft, en
r on maatstaf van 3000, en lioo-
at betreft de drie M. U. L. O. klas-
De heer A. M. Borren te Breda, voor-
zilt van de vereeniging voor M. U. L. O.,
antviordt ons:
1. Wanneer liet mogelijk is, dat ge-
sctfi len wordt, het onderwijs aan hen, tlie
op I..'-jarigen leeftijd de school voorgoed
ver; en en aan lien, die voortgezet on-
den\ ijs zullen genieten, is scheiding in
li'elang van beide categorieën van leer
lingen.
Over het geheel komt het mij ge-
w i se*lit voor, dat aan eene school voor
AI L. O. eeu vrij lioog schoolgeld wordt
a, omdat de kosten voor do ge-
ii ;.i o voel aanzienlijker zijn dan die voor
ei gewone volksschool, en omdat het
in lillijk voorkomt dat belanghebbenden
ii iio groot e kosten bijdragen. Daarbij
is i de wet bepaald, dat minvermogenden
v i r lager schoolgeld worden toegelaten
ui nvermogenden kosteloos. Wel maakt
li oen vreemden indruk, dat voor een
1' mg van 6 jaar door iemand met/3000
ii l omen tenzij liij onder de minver-
uioi uilen wordt" gerangschikt 54,
schoolgeld moet worden betaald, en da,t
voor denzelfden leerling, als hij 14 jaar
oud is geworden, slechts 30,verschul
digd is. Gewoonlijk wordt voor M. U. L.
O.-klassen het schoolgeld hooger gesteld
dan voor de Lagere klassen, omdat het aan
tal leerlingen daar kleiner is, terwijl de
traktementen der onderwijzers daar lioo-
gcr zijn.
Het. isf echter moeilijk uit de verte de
toestanden te beooideelen, en ik kan me
niet voorstellen, dat .de Bloemendaalsclie
rtlioolcommissie, wier inzicht in onder
wijszaken ik meer dan eens gewaardeerd
heb, zonder goede motieven tot deze
scholgeldregeling heeft geadviseerd.
Do heer A. IJzerman te Bloemendaal
schrijft
1. Uit een onderwijskundig oogpunt
acht ik het niet gewenscht, dat voor de
leerlingen, die eindonderwijs ontvangen,
hetzelfde leerplan geldt als voor de kin
deren, die opgeleid worden voor liet mid
delbaar en gymnasiaial onderwijs.
2. Als gemeenteambtenaar wensch ik
mij niet uit te spreken over een besluit,
dat door den gemeenteraad is aangeno
men.
De heer Hk. Kingma, hoofd eener op
leidingsschool te Haarlem, zeuclt ons de
volgende beantwoording
In antwoord op uw .eerste vraag deel
ik u gaarne mede, dat volgens mijn mee
ting eindonderwijs en voor b ere i-
dings onderwijs zeer verschillende leer
stof en zeer verschillende methoden
eischen.
Waag men die beide in eenzelfde leerplan
wil diénen, worden vaak de belangen van
het grooter aantal leerlingen, die eind
onderwijs ontvangen, opgeofferd aan de
belangen van eenige leerlingen, die het
onderwijs zullen voortzetten.
De juiste en volledige beantwoording van
uw tweede vraag eischt nauwkeurige be
kendheid met plaatselijke toestandendie
ontbreekt mij. In 'i algemeen gesproken:
De gemeente, die zich geroepen acht
tot het verschaffen van voortgezet onder
wijs, behoort m. i. de deuren wijd open te
zetten voor ieder, die er van wil en
kan profiteeren.
Het beoogde doel in dit geval voor
bereiding voor H. B. S., gymnasium, kweek
school, en andere inrichtingen kan het
best bereikt worden door een school voor
M. U. L. O.haar leerplan dient clan,
a,l naar de eischen, geheel gevolg'd te wor
den in 7 of meerdere klassen. En om ve
len het volgen van dat onderwijs moge
lijk te maken, is een laag schoolgeld een
gebiedende eisch. Evenwel dient men het
minimum niet zóó laag te stellen, dat
er een te groote toeloop komt van leer
lingen, die om andere redenen dan de ern-
stige bedoeling voortgezet onderwijs te j
genieten, de lagere klassen te veel be
volken en die door hun aantal en hun
mindere geschiktheid het onderwijs soms
in hooge mate belemmeren. Hit gevaar
bestaat inderdaad!
Onvermogende leerlingen met aanleg
en lust tot verdere studie dienen of van
gemeentewege óf van particuliere fond
sen geholpen te worden.
Een buitengemeente behoeft m. i. eerst
in de laatste plaats te overwegen, of er
een afzonderlijke school is voor kinderen
van hen, die meenen, dat in den leertijd
reeds splitsing naar stand moet plaats
hebben.
In grootere steden kan die splitsing noo-
dig schijnen, de ouders zullen toch wel
inzien, clat het liooge schoolgeld geen
dichte heining is tusschen „van stand"
en „niet van stand".
De heer E. L. Brouwer, hoofd eener
M. U. L. O. school te Haarlem, schrijft
ons
Vergun mij, dat ik, zonder eenige mo
tiveering, de door u gestelde vragen met
een kort: neen, beantwoord.
De eerste vraag zou anders eene prin-
c.ipieele beantwoording, gegrond op over
wegingen zoowel van paedagogisclieii als
van praclisclien aard wèl waard zijn, doch
dat zou tot een groote uitvoerigheid lei
den en waarschijnlijk een breed debat tot
gevolg hebben.
Beide nu - uitvoerigheid en penne-
strijd moet ik vermijden, aangezien tij
delijke overspanning eiken overbodigèn
geestelijken arbeid voor mij op dit oogen-
blik uit den booze doet zijn
Mijn meening omtrent de regeling der
schoolzaken te Bloemendaal komt met die
van u vrijwel overeen. Kort geleden heb
ik aan iemand uit die- gemeente, die pan
het openbare leven daar zeer deelneemt, on
verholen mijn oordeel gezegd.
De heer J. II. Gunning Wz,, districts
schoolopziener te Amsterdam, schreef
Uit principe lean ik dergelijke vragen,
betrekking hebbende op een ander district
clan het mijne, niet beantwoorden.
De heer Jan Ligthart, hoofd eener
school, Den Haag, schreef:
Tot mijn leedwezen kan ik aan uw ver
zoek niet voldoen, daar ik mij niet in
staat en bevoegd acht, bijgaande vragen
in 't kort afdoende te beantwoorden.
De heer L. A. E. Ulehake, oud Bloemen
daler, schrijft ons:
„Wat ik in het laatste nummer van
Het Bloemendaalsch "Weekblad in zake de
schooi las, drukt ook wel mijn meening
uit".
De heer A. G. Boes, secretaris van de
Plaatselijke Schoolcommissie te Haarlem
en inspecteur van het Lager Onderwijs
in Ned.-Indië, beantwoordt onze vragen op
deze wij-ze:
Ik acht het zeer zeker niet gewenscht
en zelfs niet goed mogelijk, dat aan kin
deren, die eindonderwijs ontvangen en aan
kinderen, die moeten worden opgeleid voor
voortgezet onderwijs, tegelijkertijd volgens
eenzelfde leerplan lager .onderwijs wordt
gegeven. Het leerplan eener onderwijsin
richting houdt zóó nauw verband met cle
latere bestemming der leerlingen, dit bij de
samenstelling ervan niet alleen rekening
behoort te worden gehouden met de vraag,
of de leerlingen eindonderwijs ontvangen
dan wel worden voorbereid voor voortgezet
onderricht, doch da,t het zich zelfs wij
zigt naar den aard van clat latere, ver
dere onderwijs. Zoo is bijv. zee- terecht
^door de ontwerpers van het leerplan voor
de op uw woonplaats te openen school
voor M. U. L. O. de 6cle klasse gesplitst
in Vla, die aansluit bij het eerste leer
jaar van het eigenlijke M. U. L. O. en
Ylb, waar aansluiting wordt gezocht bij
het Middelbaar Onderwijs en waar in ver
hand daarmede iets minder aan lezen en
kennis der natuur en iets meer aan reke
nen, Ned. taal en Franscli wordt gedaan.
Brengt men kinderen, die met de kennis
op de lagere school opgedaan de wereld
ill 'moeten, en kinideren, voor wie die school
slechts oen voorbereiding is, in dezelfde
klassen te zanien om hen naiar eenzelfde
lila,ti onderricht te doen geven, dan zal
cla,t ten naideele zijn van éèn dezer cate
gorieën of van beide.
En hoe zal ik nu uw tweede vraag be
antwoorden? Zie, mijnheer de redacteur,
ik heb als ideaal voor oogen een toe
stand, waarbij alle soorten van onderwijs
inrichtingen voor alle kinderen van ons
volk openstaan en waarbij alleen de ver
standelijke aanleg van een kind in ver
band met zijn vermoedelijke latere be
stemming de keuze der school zal bepalen.
Zoover zijn we evenwel nog uiet, zelfs iu
Bloemendaal niet, maar toch had men,
meer rekening houdend met, den demo-
cratischen geest van onzen tijd, en met
de belangen der minder rijk bedeelden het
staatje der klassen van betaling naar be
neden wat kunnen voortzetten-, zóó, dat
bijv. menschen met inkomens van f 2000,
eni minder voor hun eerste kind 1,50
's maands betalen in plaats van 4,50,
zooals nu is bepaald.
Bij een schoolgeldregeling als nu is aan
genomen, loopt, men kans, dat een groot
aantal kinderen uit den z.g.n. midden
stand, ofschoon bestemd om later M. U.
L. O. of Middelbaar Qride: rwijs te ont
vangen, om finan-cieele redenen op dë
oude school moeten blijven en ontstaat
daar gevaar vooir een toestand, dien ik in
het antwoord op uw eerste vraa? afkeurde.
de van eene zijde van niet geestverwan
ten, waarvan va|ststa|a,t dait zij dooreen ge
nomen van zijn werken geen kennis nemen,
en welk doctoraat hem zou worden aan
geboden tusschen eeu musicus en een me
dicus (dokter Eyknian), zij 't ook wel
licht ernstig bedoeld door de hoogleera-
ren niet als ernstig is kunnen worden op
genomen.
De benoeming van Prof,
Windisch te Leiden en nog iets.
Voor de vrienden van heb Genootschap
voor Zuivere Rede.
Bij K. B. van 13 dezer is tot hooglee
raar iu cle faculteit der godgeleerdheid
te Leiden om onderwijs te geven iu de
oud-christelijke letterkunde en cle uitleg
ging van het Nieuwe Testament benoemd
dr. H. Windisch, privaat-docent te Leip
zig!..
De aangewezen man voor dezen leer
stoel was, hierover bestaat vrijwel één
stemmigheid, dr. G. A. van den Bergh
va,u Eysinga, Ilerv. predikant te Helmond
en privaat-docent apn de Universiteit te
Utrecht.
De benoeming valn Windisch is een wel
sprekend bewijs van de verlegenheid, waar
in de Leidsche faculteit heeft verkeerd.
Ook zij kon Van den Bergh van Eysinga
niet voorbijgaian, deze had reeds een euro-
peeschen naam, vóór Windisch iets publi
ceerde maarhij is een erkend leer
ling van HegelBolland en Windisch
(voorloopig) niet.
Vooral de z.g.n. moderne theologie
leeft met de leer van Zuivere Rede en
hare werkelijkheid op gespannen voet.
Juist bij gelegenheid van de herdenking
van prof. Bolland's 60steü geboortedag
werd bekend, dat ?en werk van een zijner
beste leerlingen, dr. J. Clay, leeraar in
de natuurkunde en privaat docent té Delft,
een studie over het begrip „Natuur", van
wege het Stolpiaansch legaat met goud
was bekroond. Bij genoemde herden
king wijdde de lieer J. A. Schouten, wis
kundige te Rotterdam, aan dit feit eene
toegejuichte rede. Bij deze herdenking is
tevens ter sprake gekomen het feit, dat
aan prof. Bolland niet, toen het daartoe
tijd was, een eeredoctoraat in de faculteit
van letteren en wijsbegeerte is aangeboden.
Naar ter herdenkingsdag verluidde zouden
verscheidene hoogleeraren te Leiclen, af
ziende van eigenaardige ui drukkingen, hun
door collega. Bolland bij gelegenheid toege
voegd (Bolland is geen parlementariër)
zijn werk toch wel, waardeeren. Hoe ver
of weinig ver dit dan zou gaan, blijkt
uit liet opzettelijk niet benoemen van dr.
Van den Bergh va,n Eysinga.
Dat prof. G. J. P. J. Bolland geen eere
doctoraat der universiteit te Groningen
heeft willen aanvaarden, schijnt aldus te
moeten worden opgevat, dat eene derge
lijke aanbieding voor zijn leer ingang be
gint te vinden in het land en reeds 17
jaar door hem wordi onderwezen, kornen-
Wij 'hebben het genoegen aan cle leden
va,n het Genootschap voor Zuivere Rede
te berichten, dat nog een 40-tal boekjes
dor handelingen beschikbaar is gekomen,
waarvan bij het bestuur is ann te vragen.
PLAATSELIJK NIEUWS.
De Tram naar Overveen.
De lijn der N. Z. T. M., die liet Verwulft te Haar
lem met de grens Overveen te Haarlem verbindt, is
geopend, Woensdagmorgen liad de openingsrit plaats,
zonder feestelijkheid. Wij vermoeden, dat deze fees
telijkheid wordt uitgesteld tot den eersten dag,
waarop de tram tot hotel „Van Ouds Let. .Raadhuis
loopen zal, een eindpunt, dat zich als gelegenheid
tot openingsfeestelijkheid als het ware aan de tram-
directie opdringt. Hoopvol houden wij dus, en velen
met ons, het oog' op een, nabije, toekomst gevestigd.
Wat den rit Verwulftgrens aangaat, deze kost
nog geen 6 minuten. De stopplaatsen zijn aan de
Jacob ij n est raat op de Raaks, aan de Zijlbrug, Coorn-
hertstraat, Duvenvoordestraat en Julianalaan.
Men kan dan ook van Schoten of van den Hout,
naar grens Overveen rijden, en stapt dan op het
Verwulft over voor 7% cent. Deze rit heen en
weer kost 10 cents.
Wij namen, ofschoon de lijn geheel op Iluailemscii
gebied ligt, dit bericht als plaatselijk op, wijl onze
om-eïL-blj de grens Overveen wonende abonnees be
langstelling voor deze nieuwe lijn hebben zullen.
Tot nogtoe lijkt de toevloed van passagiers niet
erg groot; we zagen althans vele trams ledig of
bijna ledig op en neer rijden, en dat kan de be
doeling toch niet zijn, indien wij althans eenig in
zicht in een tramweg-exploitatie hebben.
Op 51-jarigen leeftijd overleed tc Bloemendaal, de
lieer W. R. Uterinöhlen, oud-kapitein der maat
schappij „Nederland".
Met ongewone vreugd zien wij het werk aan de
verdubbeling der tram-sporen, dagelijks meer en
meer vorderen. Het overstappen is reeds niet meer
noodig', de passagiers volvoeren liun tocht van en
naar Haarlem reeds weder zonder onderbreking.
Ongeval.
Woensdagavond ten ongeveer lialfacht, geraakte
onze anders zoo idyllisch rustige Dorpstraat eenig-
zin's in het ohgereede, doordat een handwagen, te
heilloozër ure door den bestuurder losgelaten, de
spiegelruit in het door den heer Walter bewoonde
huis niet opmerkte, en zich in verband daarmede
gedroeg', d. w. z. liet perceel wilde binnendringen,
hetgeen hem dan ook' gedeeltelijk lukte, echter uitt
dan nadat bovengemelde ruit geheel vewoest was.
Welk een geluk, dat de horloges, klokken en chro
nometers van den heer Van Niel niet meer achter
deze ruit lagen, want de schade ware dan nog' voel
grooter geweest. Het beproefde menselidom noemt,
terecht, zulke dingen: een geluk bij een ongeluk.
In de plaats van den heer J. TT. Krul, wien tegen
1 Juli als stations-chef te Overveen ontslag uit den
dienst verleend is, werd benoemd de heer J. Linde
man, die thans te Winterswijk als commies le-klas
werkzaam is.
T ncht éloosli eid.
Naar aanleiding van ons stukje in ons vorig num
mer, „Tuchteloosheid" getiteld, ontvingen wij van
den garnizoens-commandant een schrijven, waarin
hij ernstig onderzoek naar de bedrijvers van derge
lijke onhebbelijkheden toezegt, en een strenge be
straffing van hen in uitzicht stelt.
Ten einde echter de schuldigen aan te wijzen,
moeten wij onze lezeressen verzoeken, zich bij éen on
gemanierde bejegening rechtstreeks tot den com
mandant van den troep te wenden. Dit zal natuur
lijk den meesten waarborg opleveren, dat de schul
dige ook werkelijk-ontdekt wordt.
Tn gevallen dat zulk een klacht onmiddellijk bij
den bevelvoerenden officier onmogelijk mocht zijn,
doè men mededeeling van het gebeurde aan den
heer luitenant-kolonel garnizoens-commandant te
Haarlem, daarbij zoo nauwkeurig mogelijk vermel
dend uur en plaats, wapensoort (infanterie, artil
lerie, of cavalerie), alsmede alle verdere bizon-
derheden die ertoe kunnen leiden den bedrijver van
het feit te vinden.