Houtplein/
r
4-55.
Het Bloemendaaisch Weekblad
•oekjes en Biljetten
ïerika, Afrika, Indi
Australië, enz.
op elk gebied.
EEN KEER
misch Bureau
D KRIJNEN, H
ETEL.
van ZATERDAG 27 JUNI 1914.
TWEEDE BLAD.
dit weekbl. is tijdelijk opgenomen HET MIDDEN).
)ON 1646.
Binnen- en Buitenland.
onze geurige en smakelijk
ij Hofleveranciers
ILEM. Telefoon 1543.
r I
IAARLEM. TELEF*. 2896. f
i
44, IJMUIDEN.
53, BEVERWIJK,
ïwoordiger
IT- en LICHTINSTAL-
en SCHELLEN. I
euw
«le u
>1} 1
•ikh
H'C
.lit r
:eüiin
et
ten ij
'ïuii
ïcht
zal
p 'k'
$ert
tor.
iris
Vrij-liberaal of christen-socialist.
zijn er, die het we ten, er zijn er
het d o e n. Gelezen de ons toegezon-
brochure: De zin der religieus-so.cia-
jstische bijeenkomsten door B. de Ligt
j.rr iikant te Vinnen), een schrijver en spre-
ri'. lien mevr. Dr. J. v.d. Bergh v. Eysinga
en| 'typeerde als klemmend betooger,
1 ?iend overtuigde, die eene zuivere, ide-
levens- en wereldopvatting vereenigt
l zuiver wijsgeerig inzicht, zeggen wij
i De Ligt, weet het.
'laar de christen-socialisten, van welke
-Ligt een der voormannen is, zijn niet
«lm een denkende, maar ook een prak-
selie, een politieke groep. Hoe ziet het
V; ten-socialisme er uit in onmiddellijke
aal-uiting aan de bestaande werkelijk-
Heel anders dan in theorie. Wij wil-
i maar zeggen, als wij niet vrij liberaal
reu, zouden wij christen-socialist wil-
in. Wij gaan verder en gelooven, dat
beide tegelijk zou kunnen zijn; vrij
il in het doen, christen-socialist in
et weten. I)e liberale idee der vorige
heeft zich verwerkelijkt, de bfegin-
hebtoen zich ingeleefd in maatschap-
staat en zullen zich in de werke-
id handhaven totdat sterkere en be
ginselen ingang' vinden. Nieuw blijft,
pohug, het liberalisme, voor die lagen
volking, aan wie het nog' niet was
komen, oud voor hen, door welken
eds was heengegaan. Zoo gaat nu
uil de wereldontwikkeling. Zoo kan
;in ook voorkomen, dat op eenzelf-
1 op .eenzelfde plaats te goeder jtroiuw
ue mensch het liberalisme overwon-
u verouderd, de ander het nieuw-
i'Ü noemt voor welke liij vreest. Wait
naam zijn van de richting, die het
■t liberalisme volgende tijdperk ty-
De naam doet er weinig toe. In-
ad zal da.t tijdperk voor een deel
n bepaald door de denkbeelden der
in -en-socialisten als De Ligt. Hunne
i rijving bij het beschrijven van de
ti:i chappelijke misstanden is de eerlijke
i rjjving van een, die do,or eigen waar-
}ni ig van enkele feiten overtuigd is en
h i warm loopt en generaliseert. Hunne
lik ij ze is zuiver redelijk. Den invloed,
ru ij zullen missen, zuilen zij niet missen
gr s onmiddellijke fouten in hun den-
ri.i, maar wegens onvolledigheid hunner
waarneming, welke tot onjuistheid zal lei-
leii \au de ooideeleu, die hunne praktische
l.i'thu.ten zullen. richten. Om te gaa-ii met.
jttiiê mensebeir is een verfrissching voor
ril géést. In hen te gelooven en hen
jpiakiiscli te volgen zonder dat voor ons
vaijjbiaat, dat de som van praktische erva-
piu*i'u, waarover de tegenwoordige we-
jtei^i' a.p (en niet alleen de natuurweten-
cliai maar vooral de maatschappij weten-
sejin 1 beschikt, medegewerkt hebben aan
liet irmen van liun oordeel en wilsbepa-
l.iag', rome niet in ons op.
Ach, dat men niet van alle partijen lid
kan ijïi voor een deel. Men kan niet alles
zijn vat men denkt, en niet alles doen,
waarvoor men gevoelt, integendeel liet
vlees,li is zwak, bet praktische kunnen
uiterst beperkt, en de gebondenheid aan
een bepaald lichaam, aan bepaalden aan
leg, mn bepaalde omstandigheden, voor
deu geest een bron van dagelijksch lijden.
Maar wij kunnen niet anders. Het prak
tische leven is, voor wie denkt, een voort
durend lijden. Denken is lijden. In da,t
I raktiscbe leven zich te gedragen zonder
sentimentaliteit en toch zonder hardheid,
hervormend zonder overstag te gaan, vast
houdend en v.erdedigend wat waarde heeft
«wr de gemeenschap, voorbijgaande, prijs-
SeVeiibe wat slechts waarde heeft voor
*kelen, en dus hun leven en de vrijheid
Üluiner persoonlijkheid niet raakt, dat is
*r ij - liberaal. Waarlijk vrij-liberaal zijn is
I den tegenwooiidigen tijd eene moeilijke
jPmcliting. Maar nog niet daarom een
lui do. meest verachtelijke. Onder voor
gaarde, dat het vrij-liberalisme niet in
■mhabloaenhaft partijgedoe verloopt. Met
iraudacht en bewondering kennis te nemen
vin strevingen als die der ckristeii-solcia-
rten is een der voorwaarden voor die
voorvaar do. Hiermede w-oirde de lezing der
/jroehure, die voor f 0,20 te verkrijgen is
N de drukkerij ,,De Toekomst" te Schie
dam, in onz; (Omgeving met warmte aanbe
volen.
Van Mej. Ester Vas Nunes over „De
geest der samenleving", gehouden voor de'
af deeling Amsterdam van den Bond van
Nedei hiudsche onderwijzers.
Het is de zich verbreidende echo, van
liet onderricht van professor Bolland,
welke zich liier doet liooren.
Met de van Mejuffrouw Vas Nunes be
kende en boven onzen lof verheven rede
kundige en taalkundige nauwkeurigheid,',
w.o. den hier toelichtingen op ontvouwing
van de voornaamste spreuken van profes
sor Bolland gegeven, die den geest der
samenleving to,t onderwerpen hebben. In
2> bladzijden van twee kolommen dichten
druk wordt hier gegeven een schat van
maatschap: e ijk en staatkundige wijsheid,
eene wijsgeerige bespiegeling van de wer
kelijkheid der samenleving, waarvan de
uede. lands el: e staathuishoudkundigen en
staatkundigen van elke richting op straffe
van terecht voor achterlijk te worden ge
houden, kennis zullen moeten nemen. Moge
dit verslag, hetwelk voorloopig in beperk
ten kring' is verspreid, er een ondernemend1
uitgever toe leiden, van beide boeken van
professor Bolland's- spreuken eene ont
vouwing te geven D aarmede zou een wel
daad zijn bewezen aan het Nederlands die-
denken.
Gonooischap voor Zuivere Rede.
,.':0p de llgemeene bijeenkomst zullen
«Wgen de volgende onderwerpen worden
fcndeklVerkiezing' van een voorzitter,
ykieziug' wan drie bestuursleden. Benoe-
<iig van ten lid van verdienste. (Door
eere-voirzitter en tal van leden wordt
B'gesteldals zoodanig te benoemen Mej.
jt-r Vas Nunes te Amsterdam. Aau-
(ling (éi wijziging) der grondregelen.
ports zu len de volgende verhandelingen
'den ge .ouden
}oor dr. J. Clay; Over de ontwikkeling
luantileitsb'egrippen.
ïtilius tl; Boer: De ideëele kunsten.
r- A. I. HaentjensDe calvinistische
fanatiek
'Van de
leden vail het genootschap is
fgezonci,, het verslag' van den leergang
Buitenlandsch Overzicht.
E'r drukt een zware zorg op het ge
moed van ons., Nederlanders. Dag aan dag
lezen wij met bekommering na. hoe het.
gaat met onze manhafte landslieden in Al
banië. Dag aan dag groeit onze vrees,
Hat liet. leven van overste Thomson niet
het eenige zul zijn, dat daar ons yolk te
betreuren liebbe. Duig aan dag klimt onze
ergernis, dat Nederlanders daar geraakt
zijn in een val, dat Italiaansclie list lien
omloert, dat zij stom en ondankbaar be
jegend worden door een kliekje potsen
makers, die met den prins van Wied in
den modder van Duraz'zo neerstreken. Be
proeving, ontbering-, doodsgevaarliet is te
lijden door den man, den soldaat, als er een
goed doel is. Maar bier is geen goed doel,
hier wordt zelfs elk doel gemist. De onder
neming van prins Wilhelm heeft gefaald
voor de eerste en voor de laatste maal.
Er is bloed tusschen liem en die zijne
onderdanen zouden worden in een land,
waar heorscht de bloedwraak. Het is zijn
zaak, dat hij niet mag heengaan, omdat
de keizer hem gebiedt t-e blijven. Eu wil
len Oostenrijk en Italië hem handhaven
te Dnrazzo, laten deze Mogendheden dan
zelf haar krijgsmacht er toe leenen en la
ten zij staken met het onwaardig bedrijf,
dat hare marinetroepen, den vorst en zijn
hof wel bewakende, geen voet verzetten,
terwijl vlakbij de onzen tegen wanhopige
aanvallen de verdediging der plaats moei
zaam volhouden. Tot een gewapende inJ
menging van Oostenrijk en Italië moet
het toch onvermijdelijk lcomen. Dit vor
stendom Albanië is een voortbrengsel van
Berchtold met bijproducten van di San
Guiliano. Het is voorts een schimmig on
ding. Misschien ware er oip den duur wat
stevigheid in gebracht als iu handen van
Thomson of een andere Nederlander van-
zjjn slag een dictatorschap gesteld was en
er begonnen was met opruiming te houden
onder het nietsdoen.de gespuis, dat aan de
jaspanden van vorst Wilhelm is meegeko
men. Wait is 'het eigenlijk niet doodjammer,
(dat de onzen aan den verkeerden kant
staan, dat zij niet aan de spits gaan van
de Muzelmansche Turco-Albaueezen, die
een rechtvaardige zaak verdedigen en niet
willen weten van vreemde overheersching
en uitbuiterij.
Majoor Roelfsema en zijn metgezellen
mogen de eischen van eer niet te hoog
opdrijven. Er is ruimschoots voldaan aan
hun roem en dien van het Nederlandsche
leger, dat zij ginds vertegenwoordigen. Men
heeft hen misleid, men heeft hen verzaakt.
De regeering van den prins van Wied heeft
a,ls 't ware den dooiden Thomson een slag
in 't gelaat toegebracht door den Italiuan-
schen gezant hare nederige verontschul
digingen aan te bieden voor de streng
heid, waarmede de Nederlander tegen de
Italiaansclie Verspieders was opgetreden.
Majoor Sluys was ook al zeer leelijk be
handeld ter belooning, dat hij den glui
penden Es'sad-pasja onschadelijk liad ge
maakt. Dat de onzen nu al dat misselijk
gedoe vaarwel zeggen, of zoo hun hier
toe beletselen in den weg staan, dat dan
onze Regeering de vereischte stappen neme,
opdat Nederland deze zijne zonen ras her-
krijge. Dit wreede spel moet ophouden,
Quiojd licet Jpjvi non licet bovi. Over
de onbeschoftheid der Harderwijkers te
genover Fran,sche toeristen lieeft men zich
in Frankrijk zeer boos gemaakt. Daaren
tegen heeft men er een nieuwe vlegelach-
tigheid van Rusland' schier zonder eenig
bezwaar geslikt. Harderwijk en Moskoviè.
De samenkoppeling is gewaagd of het
moest zijn, dat een paar kozakken met
knoeten gelegerd werdén in dat idyllische
mannen-bro eders oord.
Dan ter zake. De Fransche Republiek
heeft zoo juist niet in den sleur, maar
wel in de personen een regeeringsveran-
dering- beleefd. De lieer Ribot was der de
mocratie te fatsoenlijk om langer dan een
paar minuten minister-president te heeten
en Zoo is de heer René Viviani 't dan toch
geworden, de socialist, die al dadelijk voor
zijn politieke verwanten heeft op te pas
sen, omdat liii de door hen verdoemde
wet op clen driejarigen diensttijd niet zoo
maar ongedaan kan maken.
Tijdens dit politieke kabaal nu in Frank-
ijk gingen de Russische bladen buitenge
woon hard van stal met waarschuwingen
en bedreigingen aan liet adres van de
„nation aniie et alliée", indien deze niet
de noodzakelijke, d. i. door Rusland ver
eischte, zorg voor haar weerbaarheid zou
hotbonen. Het spreekt vanzelf, dat dit ge
schrijf van liooger hand werd ingegeven.
Trouwens, een generaal van liet Russische
leger zelf, Soechomliiiof, deed er hard aan
mee en nam Frankrijk onder handen als
een schoolvos eeu knaap, van wien hij een
nalatigheid ziet aankomen. Maar het bru
taalste stond nog te gebeuren; aan de
qua.i d'Orsay werd men verrast met een
depêche van den Franschen ambassadeur
te St. Petersburg, den heer Paléologue,
waarin niet meer of minder stond dan
dat de keizerlijke Regeering zeer ontstemd
zou wezen over eenige vermindering' van
den militairen diensttijd in Frankrijk en
dat de positie van hem, ambassadeur, daar
door geschokt zou worden.
De Fransehen, zoo wij zeiden, hebben
deze krasse pressieoefening- geslikt- en bun
ambassadeur, die zicli hier zoo uitsloofde
voor Rusland, niet vervangen. Dit laatste
zou trouwens door de Regeering van den
Tsaar niet..gedoogd zijn. Zooals deze in
Parijs agenten hoeft, die elke Fransche
regeering eenvoudig op den kop zitten, be
geert zfj te Petersburg- sleclits een ver
tegenwoordiger der Republiek, die zich als
bakkersdeeg door haar kneden laat. Was
het niet eenige jaren geleden, dat zij den
toenmaligen ambassadeur, den heer Louys,
wegwerkte, die zich heel eventjes met het
Russische liberalisnie had ing-elaten! En
was het niet diens opvolger Delcassé, be
kend nog' wel alls R.ussomaam in den lioog-
sten graad, die eveneens werd „weggebon-
jourd" waarom, ja, zijn gezicht beviel mis
schien niet. De gedienstige heer Paiéolo-
gue mag nog blijven. Zijn naam klinkt
ook wat Grieksclï-Russisch. Nog één pas
verder en de Republiek stelt een ouurecht
Moskoviet tot haar vertegenwoordiger te
Petersburg aan. Dan kan zij voortaan recht-
af van de Newa geregeerd worden. O gij
gammel Gallisch haantje.
Ch. F. Ha je.
Binnenlandsch overzicht,
Zoo is dan de eerste der Nederland-
sclie officieren in Albanië gesneuveld. Dat
liet luitenant-kolonel Thomson was, ves
tigt nog meer dan vroeger de aandacht
op dezen doortastenden officier, wiens
naam in leger en politiek een klank van
vooruitstrevendheid en democratie had, wat
velen niet aanstond, maar ook door zeer
velen gaarne wend gezien. In allen ge
valle, Nederland heeft een uitstekend of
ficier verloren bij de verdediging van een
wankelen troon. Wankeler dan die van den
"ongelïïklageii keizer, Leopold, die* in 1867
door zijn Mexicaansehe onderdanen werd
gefusileerd. Maar de krachtige hulp der
Oo'stenrijksche en Italiaansche oorlogs
schepen zal aan Wilhelm I van Albanië
da,t lot wel besparen. Tenzij verraad den
weg baant toit 's vorsten woning. Dat dat
verraad niet denkbeeldig is, wordt bewe-
zten 'door het feit, da|t juist Thomson's
kracht bewonderd werd, waarmede hij tegen
door Italianen g-epleegde samenspanning
met den vijand is opgetreden.
Maar hoe ook, de Nederlands che officie
ren zullen voor een heet vuur komen te
staan. En als zij vallen, zullen zij vallen,
gelijk Thomson reeds gevallen is, niet voor
o ïi z e nationale grootheid of voor onzen
natianalen roem, maar voor eene chimère.
Voor een gemaakt, niet voor een gegroeid
koninkrijk. Niet de naam Nederland,
maar de naam (N ederlander zal er door
worden verhoogd in waarde. Indien zij per-
soonlijk voorspoed daar zullen genieten,
zal het zijn de voorspoed van een „soldat
de flastime". Volkomen eens ben ik het
met de slotbeschouwing van mijn collega
aan het „Buitenlandsch Overzicht" in het
jongste nummer van ons blad (No. 25),
de lieer Dr. Chr. F. Haje.
De 'zaak, waarvoor Nederland een der
beste zijner zonen lieeft verloren, steunt
niet op recli t, is niet edel en ont
stond niet uit n o o d st ai k e 1 ij k h e i d. De
treffende plaat van Braakensiek deze week
op Thomson's dood is „Punch" uit
zijn grooten tijd waardig. Die afbeelding
is aangrijpend. Een eeresaluut voor Braak
ensiek. Maar ook niet minder een eere
saluut voor Thomson. Hij heeft ïaten zien
welke mannen er gevonden wouwen onder
hen, die den degen mo'eten voeren, ais een
maal het donderend kanon gericht zal zijn
op (den vijand, die ons erf betreedt. Als
het. oranjevaandel zal worden gevoerd te
gen heil, die p, n s bestaan zullen bedreigen.
Als d© latente kracht zal worden opge
roepen 'van hen, die thans - ofschoon niet
erkend er y.ijngereed hun plicht
te Idben ©n meer. Daarom groet, ik de
nagedachtenis van Thomson met den eer
bied., aan bet geven van zulk een voorbeeld
verschuldigd. Re qui e scat in kolno-
r i b u s.
Een onderwerp, dat aanleiding geeft tot
belangrijke besprekingen, is voorzeker cle
beweging tot opheffing van het artsen-
monopolie. Vroegtijdig opgevoed met een
onverwoestbaren afkeer van kwakzalvers,
occultisten, en anaere is ten, is mij al.
tijd een heilige eerbied ingeboezemd voor
coe o f f i c i e e 1 e wetenscliaip. Als ik de
belangrijke zaak eens bespreek, dan doie ik
-dat als iemand, die eenmaal aan den karnt
stond van de medische doctoren. Toch kan
ik niet ontkennen, dat liet geloof aan hun
onfeilbaarheid een weinig is afgebrokxeli
Nog' altijd liebök het volste vertrouwen
in liun systemati' dhle kennis. Maar op het
netelige punt vai* He diagnose heb ik zoo.
vele feilen gezieH zoowel in naaste om
geving als in vreemden kring, dat ik ge
neigd ben te gSui gelooven, dat aan
iemand, die beweert eigenschappen te be
zitten door een natural sense, te kunnen
zien wat iemand scheelt, gelegenheid moet
worden gegeven proeven van zijn bekwaam
heid ten beste [te geven, zonder de kans
te loopen kennis te maken met het inwen
dige van de gevangenis. Mits onder d i e
controle, die hij zelf niet kan uitoefenen
op grond van de noodige medicinale fei
tenkennis.
Voor het meerendeel beweren de z.g.
..kwakzalvers" of „wonderdokters* iets te
ontleenen aan de cjcculte wetenschappen,
het spiritisme of magische kracht. Een
gebied, door de realistische geneeskunst
slechts met tegenzin en met de uiterste
behoedzaamheid betreden.
Dat vraagsluk was sedert lang- een vraag
stuk. Miaar nu er wordt aaugedrongen, dat
de gestrengheid der wet zal worden ver
minderd, behoort zij thuis binnen liet ge
lded der politiek. De kamerleden worden
in ide toekomst .opgeroepen om te bèslis-
I sen. Een zaa-k van groote veranfcwoorele-
ltikbeid. Want eenmaal de deur opengezet,
wie 'zal haar sluiten voor de misbruiken
en het ongeluk, dat er uit voort kan ko
men.
Zou het uiet beter zijn eerst eens een
leerstoel te openen voor die nog onbe
kende vakken, gelijk, er misschien een komt
voor de homeopathie, die thans een eigen,
prachtig, ziekenhuis te Utrecht heeft.
Zou nogmaals de weg der empirie, der
proeven aau de Universiteit, onder strenge
controle, de aangewezen weg" zijn om tot
klaarheid te kolmen over sommige punten,
alvorens 150 wetgevers te laten 'beslis
sen over een voior baar geheel onbekende
materie, die zeker zal bloot stellen aan
groote gevaren, .ontstaan door de uitoefe
ning der geneeskunst door op wetenschap
pelijk gebied ongetwijfeld leeken?
Een systematisch onderzoek naar de fei
ten .kan ook voor de officieele genees
kunde geen kwaad. Ik zal niet ingaan oip
de duisternis, die thans nog op zoovele
plaatsen van de geneeskunde, vooral der
interne ziekten, heerscht, maai' ook dok
ters zullen mij toegeven, dat de moge
lijkheid niet is uitgesloten, dat de studie
van geheime krachten van den mensche-
lijkeu geest, allicht aau de oplossing van
veel vragen geen schade zal doen.
Zonder meer de wetgeving te laten be
slissen, a.oht ik eene enormiteit. Zulke be
langrijke besluiten mogen niet. genomen
worden dan na rijp beraad. Niet on der
den indruk vam een tijdelijken
apen-baren aandrang. Hier vooral
geldt UiUdi .et alteram partem.
H. A. R i 11 e r.
Letteren en Kunst.
„De Legende en de heldhaftige, vroo-
lijke en roemrijke daden van Uilen
spiegel en Lamme Goedzak in
Vlaanderenland en elders", door
Charles de Ciofeter.
Onlangs verscheen de tweede druk bij
Van Looy te Amsterdam. Dat geschiedde
zoo kalm weg, gelijk bij elk ander boek in
de reeks der vele Het werd gezet,
letter aan letter, de proeven werden nage
zien, fo-uten verbeterd. De vormen werden
gesteld. De persen vingen aan met bun
schoon en stelselmatig spel. De bedrukte
velleu wérden gesneden, genaaid, gebon
den. Hier is het boek, als een ander.
En toch, als géén ander. Want o-, welk
een voortreflijkheid, De Coster's Legende
van Uilenspiegel. Dit. boek, in het oud-
Frans ch geschreven, is zoo- echt. en zoo
rijk en zoo diep en diep Vlaamsch, dat
het voor wie eene vertaling gelijk deze
voor zich nemen, zijn moet, als lazen zij
een werk iu de oorspronkelijke taal. Dit
boek is het Vlaamsche (Nederlandsche)
heldendicht in prozia,. Het is een .stuk der
geschiedenis va.n liet Vlaamsche volk, en
wel uit eeu der bloedigste tijden, vol leed
en vol van kamp, doch (of liever: dus)
vol kracht en vol va.ii grootheid. Het
tachtigjarige gevecht om deu sclioonsten
prijsde vrijheid van den geest,
Op dit ontzagwekkende topneel plaats
der handeling": de Nederlanden tijdschier
de jgansche tweede helft der 16e en de
eerste helft der 17e eeuw, op dit ont
zagwekkend tooneel verschijnen Tijl Uilen
spiegel, de jolige kwant, die gaarne den
draak met clen domme steekt, Nele, zijn
sterke en tevens zachtzinnige vrouw, Lam
me Goedzak, zijn gulle en tevens gulzige
vriend. Levend, echte menschen met een
machtigen polsslag en vollen adem, worden
nochtans deze drie tot zinnebeelden. Zij
zijn niet slechts Vlamingen, zij zijn dè
Vlamingen. Uilenspiegel wordt tot den
geest van Vlaanderen; Nele tot het hart
yan Vlaanderen; Lamme Goedzak is de
verpersoonlijking der smulzuclit, van den
lust naai' het welsmakende in overdadig
heid, naar de indrukwekkende gelagen bij
Oiverschujmende kroezen, dalmpende bouten
en zoete stoverije, gelijk de grootmeesters
hunner schilderscholen ze ons vertoonen
om de zoetbeladen tafels saamgedroimd. Do
goede Vlaming is daarin echter niet teil
onder; zijn mannelijk hart en fiere geest
blijven krachtig spreken; hij blijft ontvan
kelijk voor het goiede, het edele.
Als de Tijl Uilenspiegel van het oude
volksverhaal, zoo- zien wij ook dezen Tijl
op 'zijïi zwerftochten, onuitputtelijk vol gui-
