tfS
«■gang.
Woordenboek der Neder la nd-
s c li o T a a 1, uitgave der firma's Marti-
ïius- Njjhoff, Den Haag-, en A. WT. Sijthofi',
Leiden. Met deze achtste aflevering is men
midden in de fetter o geraakt, aan het
woord „onordelijk", bn. bw. (-er, -st),
wat alles van deze uitgave allerminst ge
zegd worden kan; integendeel, keurig is
deze uitgave van Van Dale, in de puntjes
goed verzorgd.
In Meran in Tyrol overleed de Duitsche
dichter Christian Morgenstern. Hij be
hoorde tot den kring van Richard Deh-
mel en W edekind, en was evenals zij, een
uitbeelder van het soms phantastisch
grootsche in het hedendaagsche.
Het meest vermaard is zijn bundel „Gal-
genlieder".
Hij vertaalde Ibsen, Strindberg, Björnson
en Kunt Hamsun.
Er wordt te Parijs eene tentoonstelling
van waterverf-teekeningen van Jongkind
gehouden. Er zijn zeer fraaie bij. Er is
veel belangstelling.
Te Darmstadt wordt een omvangrijke
tentoonstelling van nijverheidskunst ge
houden.
HET NIEUWE LEVEN.
Di
Dn. ALFRED H. FRIED, de "VVeener pacifist.
teustreken. Hij reist de wereld door en
aanschouwt de menschen niet hun dwa/.e
inbeeldingen, hun flauwe huichelarij, in
hun eigengerechtigheid en vooze deugd,
en stelt hou ,aan de kaak. Doch dan komt
ecu schrikkelijke gebeurtenis. De ketter
jachten beginnen in Vlaanderen. Tiji's va
der wordt beschuldigd van ketterij en
sterft op den brandstapel der inquisitie.
Vanaf dat oogenblik geschiedt een omme
keer in Tijl. Hij zal de wreker zijn van
zijn va der. Hij zal Vlaanderen verlossen
van den dwang der Spanjaarden. En we
der gaat hij reizen als tevoren, thans echter
als krijgsman. En wélk een krijgsman. Zijn
slimheid is nu in dienst van Oranje, en
wordt een machtig wapen in den wilden
oorlog. I>' stoutmoedigheid, die den knaap
en jonkman smaak in guitenstreken .gaf,
«leed hem thans heldendaden bedrijven. Zijn
luimige zin, eens op zichzelf als een eigen,
schoon 'gespeel, hoeft nu eeu doel gevon
den. Het wordt alles gpwijd aan liet sclioo-
ne, vrije land, Vlaanderen.
In Meimaand, zoo klinkt de aanhef
van liet boek in Meimaand, als de liage-
doorn in bloei stond-, werd to Diamine
in Vlaanderenland, Uilenspiegel, de zoon
van Klaas geboren. Terwijl Katelijne, de
vroedvrouw, liem in warme doeken ba
kerde, bezag ze zijn hoofd en riep zo
blijde uit; „Hij is met den helm geboren!"
Maar weldra begon ze te jammerenmet
den vinger een zwart stipje op den schou
der van den boorling toouend: „Klaas,"
schreide zij,, „dat is het zwarte merk van
den vinger des duivels.
De kleine Tijl groeide fiks; Klaas, zijn
vader, een wakker en blijgezind man, en
Hoet lcin, goede en nijvere vrouw, werkten
hard qui zichzelven en den knaap in le
ven te houden, en ze deden het blijmoedig
en in liefde.
Gelijktijdig met Tijl Uilenspiegel in
Vlaanderen is aan liet hof in Spanje een
zoon, Philips, geboren. Katelijne, de vroed
vrouw, de goede too ver es, heeft een vi
sioen. Doodsbleek en schreiend brengt ze
uit: Philippus wordt ee.i beul,
want lijj werd verwekt door Karei V, den
moordenaar van ons land. Uilenspiegel
wordt een meester in kwinkslagen en gui
tenstreken, maar goedhartig zal liij zijn,
want zijn vader is Klaas, de wakkere ar
beider, die in braafheid, eer en deugd zijn
brood verdient. Keizer Karei en koning
Philippus zullen liun leven lang kwaad
doen door oorlog en knevelarij en andere
misdaden. Klaas, die heel de week werkt,
zal leven volgens recht en wet. By zijn
zuren arbeid zal hij lachen in stee van
weenen: hij zal hot zinnebeeld der Ylaam-
sche werkers zijn. Uilenspiegel, immer jong
en onsterfelijk, gaat de wereld door, maar
nergens zal hij een vaste woonplaats heb
ben. En hij zal boer, edelman, schilder,
bot ldhouwer worden, alles zal hii tegelijk
zijn. Zoo zal hij dolen langs veld en we
gen, het goede en het sclioone prijzen, en
lachen en spotten met alles wat dwaas
en verkeerd is. Klaas is uw moed, edel
volk van Vlaanderen, en Soetkin uwe dap
per- moederUilenspiegel is uw geest
een lief en bevallig meisje, Uilenspdegel's
gezellin en onsterfelijk als hij, zal uw hert
zijn, en Lamme Goedzak, een dikke pens,
uw maag. En omlioog zullen de opeters
va.n 't. volk gaan, en omlaag Hunne slacht
offers omhoog de roovende wespen, om
laag de noeste bijen, en in den liemel
zullen dc wonden va.n Christus Moeden".
Tyl groeit op tot een krachtigcn knaap,
eenschalkPhilips II tot een zwakken,
mismaakten jongen, een somberen geniepi
gerd. Tijl was bijna nooit thuis en zwierf
van de eene plaats naar de andere. Toen
liij vijftien jaar was, bouwde hij te Dam
me ten tijde vatn de jaarmarkt eeu ruwe
tent, eu riep deu boeren en poorters toe,
dat een ieder zijn tegenwoordig en toe
komstig gelaat bij hem kon zien afgebeeld
in een lijst van hooi, en hij vertoonde liun
de zotste spotternijen. Vandaar komt zijn
naam. In plaats van te zeggen„Ik ben
u lieden spiegel" zei liij kortweg; „Ik ben
Uien spiegel", zooals men thans nog zegt
in 'lost- en in West-Vlaanderen.
Kostelijk zijn de avonturen van Tijl op
zijne zwerftochten. Alleen reeds die te
L'kkel met de broeders en zusters van de
Gpede Tronie, en die mot de be.ievaartgan-
gers te Alsemberg /.iiii een wereld van
machtigen, goeden humor. Na eene lange
afwezigheid weder eens in den omtrek
van Ilamme gekomen, verneemt hij, dat
zijn vader aangeklaagd wegens ketterij in
de gevangenis werd gestoken vanwege den
keizer. De aanklager, een vijand van Klaas,
wetend dat deze een kleine som gelds had
geërfd, kreeg ecu gedeelte van die som
en koning Philips II de rest, want de ko
ning eifde
De beschrijving van Klaas' dood op den
brandstapel is aangrijpend, Des nachts
sluipen Soetkin en Tijl naar liet verkoolde
lijk, dat aan de lialf veibrandc paal hangt,
en Tijl neemt ter hoogte van het hart,
waar de vlam een groot gat heeft ge
maakt, ecu weinig' asc-li, en Soetkin neemt
een lapje roodc eu een lapje zwarte zijde,
naait er een 'zakje van, steekt er de asch
in, en hangt het Tijl om den hals.
„Dat deze assche", zoo sprak zc, „die
liet liert van mijn man is, dit rood, dat
zijn bloed is, dit zwart, dat onze rouw
is, steeds op uwe borst blijve, als een vuur
van wrake voor zijne beulen". „Dat
zal", zwoer Uilenspiegel.
En omstreeks dien tijd sterft in Sint-
Just ook Karei V, en Katelijne, de toove-
res, heeft een visioen, van Klaas en deu
keizer, dat beiden opgaan naar Christus'
rechterstoel, waar de eerste als een man
„goedhertig en neerstig, gelijk heel het
Vlaamschc volk, dat igeerne werkt engeer-
ne lacht" wordt genoemd, waar zijn on
schuld wordt aangetoond en Christus liem
met den Hemel loont, terwijl de keizer,
hij moge zich nog zooveel op zijne ketter
jachten en moorden beroemen, veroordeeld
wordt om al de pijnen te lijden, welke hij
den menschen heeft gedaan.
Soetkin, gemarteld, wijl ze niet zeggen
wilde, waar liet geld, waarvoor Klaas ver
moord werd, verborgen was, verkwijnde al
lengs, en als de schat gestolen wordt,
sterft ze na eenige dagen.
Tfjl is gelijk een waanzinnige. Een diepe
somberheid is in zijn ziel. Een groote om
mekeer geschiedt in hem. - „Dc assche
klopt op mijn borst. Do assche van Klaas
klopt op mijn borst. Ik wil Vlaanderenland
verlossen''.
Den aanbrenger van zijn vader doodt
bij. Dan verlaat hij Damme. En te allen
kante in Vlaanderen walmen de lichamen
dor arme slachtoffers op de brandsta
pels. En Tijl, de anders zoo guitige, vroo-
Ti.il, is in donkere gedachten van
Verzonken. De asch klopt op zijn
Hij gaat nu de beulen straffen op
beurt.
(W or d t vervolgd).
lij ki-
lia at
borst.
zijne
biologische verschijnselen.
3) (Vervolg.)
Koeren wij nu terug tot de door
ons laatst gededuceerde kategorie, d e n
voortplantingszi n, dan beteekent
deze een zelfbeaming van het exemplaar,
dat duren wil. Dit verklaart de geweldige
intensiteit van de geslachtsdrift bij de
levende wezens. Maar ook zagen wij dat
liet bier eigenlijk te doen is om de soort
- dikwijls worden dan ook individuen
aan de soort, opgeofferd, en de soort is het
algemeene. Boven de soort rijst nu echter
een nog hoogere algemeenheid uit, liet
Leven, dat alle exemplaren en soorten in
zich bergt, hun waarheid is. Welnu, dit
Leven in het algemeen is niets anders dan
het Wereldzelf, dat geen vrede kon heb
ben met dc versplintering der anorganische
natuur, dat hoogere eenheid zocht. Het is
dus dit Wereldzelf en zijn bedoelen dat
a.ls het Leven de macht is waaraan exem
plaren en soorten dienstbaar zijn, die ze
gebruikt en, als het zijn moet, verbruikt.
Dit Leven is de entelechie, zou Aristote-
les zeggen, die in al het levende doelt, o{i
hoogere eenheid uit de versplintering, een
eenheid die en, hier loopen wij duide
lijkheidshalve, ons zeiven vooruit eerst
haar beslag zal krijgen in de bewi stwording,
met name in den geestelijken mensch.
Maar dit Leven heeft te kampen met de
reeds aanwezige natuur, die het omringt;
het ondervindt belemmering, ten gevolge
waarvan liet of ondergaat in deze en gene
exemplaren, in deze en gene soorten, of het
komt tot typen van geringeren rijkdom,
waarin liet zich bestendigt, of ook en
dit is liet gunstigst geval - - hei ontwikkelt
zicli tot typen van aanzienlijke conc.retie
en treft daarin doel. In elk geval: het
leven heeft een sta.mb oom, en die ligt.
ook weer in de rede.
Het begin zijn kiemen, in de wereld
ruimte uitgezaaid. Overal waar de omstan
digheden het veroorloven slaat liet Leven
zijn slag, brengt het, door middel van
koolstofverbindingen, een embryonaal or
ganisme tot stand, dat zicli clan, onder
prikkels van buiten, ontwikkelt.
De juiste theorie aangaande liet ont
staan van het Leven blijkt dus die van de
generatie spontanea; dat leven ontstaat
uit leveiilooze materie is alleen wonderbaar
voor liem, die niet beseft hoe liet anorga
nische het organische in aanleg is.
Gelukte liet tolt inqg tpie niet een werkelijk
organisme te scheppen langs kunstmatigen l
weg, dan bewijst idat alleen, dat de ver-
houdingen in de natuur, waaronder levende
wezens worden of geworden zijn, ingewik
kelder zijn te achten dan wij ze kunnen
tot stand brengen.
Zulke primitieve kiemen erlangen m
aanzijn onder verschillende omstand
den, die meer of minder gunstig vooi
zijnook is hun eig.en weerstanclsvern
ondershlieiden groot en dit brengt om
zelf tot de gedachte, dat er een
plaats beeft, dat .de g e s c h i k t e n
leven, een kategorie, die sedert l>;i
alom bekendheid heeft.
Maar deze geschikten hebben toch
genomen aan den strijd voor hei
staan, zij hebben licht een wond or
gen, liet type is beschadigd, dit d
li l is venninkt. Gelijk nu de strooi
belemmerd is in z'n loop door eeu i
blok, gelijk de waterstraal, dien mei
een mes doorsnijdt, zich weer berst
cle oude bedding, den ouden weg
kiezen, als cle belemmering is weggen
zoo doet liet leVen ook, het reg
reer t zicli, of, pbysiologiscli gesp
liet zelf keert tot zijn oude gewoonte
krachtens datgene waf bet in zicli
krachtens zijn herinnering. Of, als d;
gaat, als 't letsel te groot is om 't weei
te maken en te gering om aan te st
'dan past zicli lu-t organisme bij de
zigde omstandigheden aan (adapt
evenals, in zulk een geval, de rivie
een nieuwe bedding kiest. Naar hc-
ment van liet- psychische beschouwi
zelf verandert zijn streven in zekere
ting, maar daar het zelf en dus ot
organisme, zijn .objectiviteit, een ei
is, beteekent dit een wijziging oo
zijn overige leden, en dit is liet w,
Darwinisme de correlatie noemi
tuurlijk is hierin mede begrepen een
ging va,n het type zooals liet zicli
plant in z'n kroost, hetzij deze lang:
hand zichtbaar wordt, hetzij zij ziel
seling voordoet, in elk geval is li
e r f el ij k li e i d te consta.teeren, d(
lijlcheid in lia,re twee vormen van
z a, m e c vore r ving en van s p
m n t a, t i e.
Telkens is cle uitkomst een
a.anpassingsevenwicht en d;
omstandigheden eindeloos vele zijn
mogelijkheden der re,actiën van de 1
stof eveneens, verwondert het om
dat op den duur een geweldige rijkclc
vormen optreedt; al de soorten die
teeren onder de levende naltuur. Ter
oorspronkelijke kiemen hier betre
spoedig eeu evenwicht vinden, da
prikkels zich zelf gelijk blijven e
verandering niet meer noodig is,
zij elders telkens tot nieuwe wijzi
gelokt, en z.,oo ontstaan «le hoogere
samengestelde levensvormen. De s
tie, die transformatie bleek,
in dit geval a s c e n d e n t i e, een op
gaan van het leven; de grootere c<
centie is identiek met een toen e ni
zelfvormingimmers liet leve
verrijkt met allerleiliet heeft veel
verwerkt krachtens zijn geschiedei
daar deze sterke clifferentieering oi
beurt integreering is, is de idealite
in de gelieele realiteit voorondersteld
ook meer concreet gewordenzooa.ls
neer tal van lichtstralen met elkaar s
komen in een brandglas, er een s
gloed ontstaat. M.a. w. liet zelf win.
bewustheid, liet iufluenceert op cle ontw
keling die liet doorloopt meer dan o
voorheen: zoo worden begrijpelijk de d.
matige vormingen, die b.v. in een men
lijk organisme worden aanschouwd:
dit meer tot het doel leidt, het leven
voriderlijk is, worden de organen meer
elkander onderscheiden, terwijl zij
ook weer ten nauwste zijn verbonden
een centraal-zenuwstelselen daar di
wil zoggengrootere harmonie, ve:
king van de Levensidee, ligt voor de
clat, naai mate wij liooger stijgen o
ladder der ontwikkeling, wij meer a
tisch bevredigende wezens zullen v
Het resultaat is dan ten slotte d
w u s t w o r d i n g, zooals die het 'g
lijke voorbereidt'.
Dr. It. W. Ph E. v. cl. Bergh v. E ij i
(Wordt verv
Eerstdaags wordt te Florence in het
Palazzo Veccliio een groote tentoonstelling
van tuin-architectuur gehouden. Het be
looft iets zeer bijzonders te worden.
We ontvingen thans cle achtste af
levering van Van Dale's Groot
Prijs per
halljaar f 1.
bij voornitb
taling.
Prijs pei
nummer f 0.1
nummer bestaat
Kt weekblad is
IDDEN", waarv
reeks is afgeslt
nari l.l.
i
VRIJHaJ
l-t laatste nummer i
verkeer, ontleenen
tooit zicli de pi
[ju den nationalen
och overal, waar z
tt liet. juist de arbei
n druk der besckei
ende laudeu lieet
jder inkomende re
wetgeving te bevo
kunnen verleenen
en. Maar ook ove
jnistiscke „wetenscli
heeft; want zij is
at degenen, wier
door besparing of
eigen onderhoud ti
geringe Staatsuitke
der levensonderhor
scale hand genome:
ider toedenktE
nisten van „meer
werkloosheid", „u
L" zijn eenvoudig
te verbloemen, d;
deel der bevolking
onomisck stelsel is
mwetenscliappelijk
zelf in tegensprr
ich doordacht gehe
;enstrijdiglieden.
bevorderens het v
oud tooveren en be
door de productiekoi
atige prijsstijging
langenstrijd van arl
rpen. Het wil dei
aai de nationale ui
•r den uitvoer ei
ndustrie. En als
aal oogpunt door
schatkist dus niet
rorden verwacht,
js, dat de buitenk
ij dat bedrag we
Waarmee dan w<
rdt met te erkem
erheid weer niet
doodende" con<
economisch argu
onderzoekt, zij 1
op andere punten
trinee is hun stelst
ril in strijd niet de
igch dat door een
Tperreehten" de pi
worden gemaakt i
enten, steunt op
syerstroomd met bu
«natuurlijk lagen
I verkocht en du:
Ikken". Niet all
Inping-theorie in
jade feiten; doch
S.omisten vergeten
[Jdrijf van vreei
t/mpele reden, da'
Igste grondstelling
Ueen kan geschied
jemaakt.
lagt men trouwen
te geven hoe de
telsel heeft uit
s onmogelijkheid e
'der productie-voo
tetgever moet beo<
ijk en tegenover
deel bestaat dat
:ft door zijn prol
fok» an artikel het b<
cht te fixeeren.
zelf dat dit
etenschap", derhalve
baar is! En dan spre
voorkeur van de frei
oretische economisten
ns ver zijn gebleven!
üst hierom in strijd
p, omdat het bij de
ermde land berooft v
nationale verdeeling
1, den weg versperl
tg van arbeid te kon
•ctiviteits-maximum.
^schappelijk ook sai
len eisch der econom
eeds naar moet str(
brengingsmoeite eer
te verkrijgen. En
er mende stelsel is -
den duur het natio
schap, het aandee
reldproductie, ach
het protectionism
rijving tusschen c
maijver, die aanle
den, gevolgd door
n, uitloopend op 1
v ing van het impe
•g, die loodzwaar <3
