ALGEMEEN WEEKBLAD
Gedempte Oude Gracht 63.
Telefoon 141. HAARLEM.
9e Jaargang.
ZATERDAG 4 December 1915
No. 49
Het Bloemendoolseh UeekMod.
I
Prijs per jaar
Prijs
per nummer
25 cents.
Uitgave der N. Vennootschap „HET MIDDEN'
Kantoor voor redactie en administratie:
Advertentiëii
10 cents per
regel;
bij contract
belangrijke
korting.
.n rrmwiTMrnnmr
Dit nummer bestaat uit 4 bladzijden.
!n dit weekblad is tijdelijk opgenomen
„HET MIDDEN", waarvan de eerste afzon
derlijke reeks is afgesloten met No. 34
van 24 Januari 1914.
AANDACHT!
Aan allen, die dit zien en lezen zullen
saluut.
ij vestigen de aandacht erop, dat stuk=
ken voor onze redactie of advertentiën
uikrlijk Donderdagsavonds steeds
it. ons bezit moeten zijn. Mogen we onzen
nden verzoeken, daarmede rekening
te houden? Het bespaart hun en ons
teleurstelling. En teleurstellingen we
weten het allen, is een artikel, waar.
van men den invoer tot het uiterste be=
otrken moet.
JEAN JAURèS.
t 31 Juli 1914.
grootste volkstribuun die Frankrijk
rt den dood van Léon Gambetta be-
i heeft." Alzoo wijst in Jean Jaurès
levensbeeld) „De Gids". November
Jos- Loopuit, zëer juist de plaats
an Jean Jaurès.
ai g is de tijd voorbij, dat de wilde
en de ronde hoed in Nederland de
nen waren van hen, die door den
tribuun bij uitnemendheid F. Domela
nhuis begeesterd, de „dageraad der
bevrijding" meenden te zien gloren,
"este stroom, toen golvende op de
bij alle gelegenheden, die daar
in aanmerking kwamen, is door
ra en die hem omringen, geleid in
ste banen.
nkbeelden, welke thans bij de leiders
•zitten Loopuit schrijft het neer
ntreeren zich in de gedachte „dat een
iiieke partij, die invloed wii hebben op
jd.ii gang van zaken, andere eischen en
nsbehoeften heeft, dan een politieke
e en dan een „socialistische school".
Zooals bij ons. zoo is het ook in Frank-
jk ;egaan. Guesde heeft voor Jaurès den
[eg bereid. Maar toen eenmaal voor de
eialistische beweging „de volheid des
Jds" was aangebroken, toen heeft zicli
tan gebroken een nationaal socialisme.
|De agitatorische kracht van arbeid als
jarx's Das Kapital, Engels' Die Lage der
peilenden Klasse in England, had zijn
rking ook in Frankrijk gedaan.
Maar evenmin als op welk gebied ook.
eft ook op socialistisch gebied de een-
'dighcid stand gehouden. Wat het sterk-
c ten slotte was, heeft zich ook in de
^eialistische beweging baan gebroken.
■Dat wil zeggen, dat het niet moet zijn
de verbitterde levensbeschouwing van een
«ikele - - zij het dan ook de talrijkste klas
maar de humaniteit uitgebreid tot
|®t geheele vaderland. Want mèt Fichte
geloofde hij. dat de liefde tot het vader
land dieperen grondslag had dan een „bur
gerlijk patriottisme" alleen. Met Fichte
(Onderschreef Jaurès Loopuit herinnert
er ions aan:
„Nicht der Geist der ruhigen bürge---
lichen Liebe der Verfassung und der
pGcsetze, sondern die verzehrende Flam-
,mc der höheren Vaterlandsliehe, die die
•Nation als Hiille des ewigen umfasst,
fiir welche der Edle mit Freuden sich
lopfert."
elf heeft Jaurès zijn denkbeelden uit-
tigezet in „l'Armée Nouvelle" en de
grondtoon van dat boek is, dat de Natie
een bre'ede en hocge beteekenis heeft van
gemeenschapsband tusschen het heden en
dejtoekomst.
Hfc>at bij eene dergelijke ontwikkeling van
het socialisme „de Internationale" de
schepping o. a. van Marx op den ach
tergrond moest treden, sprak vanzelf. In
dezen oorlog is voldoende de zwakheid
van dat verbond gebleken.
„Chassez ie naturel,"
„II revient au galop."
(Boileau.)
En dat Jaurès bij de verkondiging van
zijn patriottisch socialisme in botsinc moest
komen met de leiders der „Internationale"
sprak evenzeer vanzelf. Op het „Congres
van de Internationale" wist hij echter zich
schitterend te handhaven. Juist toen (1904)
begonnen Delcassé's machinaties den Eu-
ropeeschen vrede in gevaar te brengen. En
op dat congres verweet Jaurès aan de Duit-
sclie sociaal-democratie dat hare „politieke
onmacht" haar buiten staat stelde het ver
storen van den wereldvrede te voorkomen.
Dat wil dus zeggen, dat over de toekomst
van het Duitsche vaderland zou worden be
slist door andere beginselen dan die van
de democratie. Jaurès zelf heeft al het
mogelijke gedaan om in Frankrijk den in
vloed van de partijen van Delcassé tegen
te werken.
De denkbeelden, die hem vervulden, de
idealen waarvoor hij streed, behoorden niet
alleen Frankrijk maar alle nationalitei
ten toe. Dat werd dan ook aan zijn graf
gezegd
„Jaurès laat zich zoo maar niet in de
„lijst van een partij passen. Hij was méér
„dan de vertegenwoordiger van een par-
„tij; meer dan de representant van één
„klasse. Jaurès was het zinnebeeld van
„een tijdperk. Jaurès behoorde niet al-
„leen c'en Franschen, maar allen natio -
„naliteiten toe."
Nog talrijk zijn in ons vaderland de lie
den, die in een man als Jaurès niets an
ders kunnen zien dan een gewetenloozen
opruier.
Het zou ondoenlijk zelfs in zekeren
zin bespottelijk zijn, te trachten dergelijke
beoordeelaars tot zuiverder waardeering te
brengen. Toch is het hier op zijn plaats,
w at Jaurès zelf op een dergelijken aanval
van den minister-president zeide.
„De agitatoren hitsen de arbeiders op,
- zoo werd hem verweten.
In hoofdzaak luidde Jaurès tegenaanval
toen aldus.
Door het algemeen kiesrecht, door de
souvereiniteit der natie over zichzelve in
te stellen, hebt gij alle burgers, het pro
letariaat inbegrepen, gemaakt tot eene
vergadering van koningen. Uit die bur
gers en hun souvereinen wil zijt gij als
regeering voortgekomen, en worden wet
ten gemaakt. Maar op het oogenblik
waarin de proletariër zelf souverein
wenscht te zijn, in het politieke leven,
bespeurt hij aan den lijve, dat hij. in het
economische leven niets meer is dan een
soort slaaf:
11 est la proie de tous les hasards, de
toutes les servitudes et a tout moment
ie roi de l'ordre politique peut être jeté
dans la rue; a tout moment, s'il veut
exercer son droit légal de coalition pour
défendre son salaire, il peut se voir refu
ser tout travail, tout salaire, tout exis
tence, par la coalition des compagnies
minières. Et tandis que les travailleurs
n'ont plus a payer, dans l'ordre politique,
une liste civile de quelques milions aux
souverains que vous avez détrönés, ils
sont obligés. de prélever sur leur travail
une liste civile de plusieurs milliards
pour rénumérer les oligarchies oisives
qui sont souverains du travail national
„Et c'est paree que ie socialisme appa-
rait comme seul capable de résoudre
cette contradiction fondamentale de la
societé présente, c'est paree que ie soci
alisme proclame que la République poli
tique doit aboutir a la République socia
le, c'est paree qu'il veut que la Républi
que soit affirmée dans i'atelier comme
elle est affirmée ici; c'est parcequ'il
veut que la nation soit souveraine dans
l'ordre cconomique pour briser les privi-
lèges du capitalisme oisif, comme il est
souverain dans l'ordre politique; c'est
pour cela qui ie socialisme soit. du mou
vement républicain. C'est Ia République.
C'est la République qui est ie grand ex-
citateur, c'est la République qui est le
grand meneur: traduisez-la done devant
vos gendarmes.
„Or vous avez arrêté ce rayonnement
religieux, et vous avez ainsi, concentré
dans les revendications immédiates. dans
les revendications sociales, tont le feu de
la pensée, toute l'ardeur du desir, c'est
vous qui avez élevé la température ré-
volutionnaire du proletariat, et si vous
vous épouvantez aujourd'hui, c'est de
vant votre oeuvre"
Heel stil werd het bij deze taal op de
republikeinsche banken van het Parlement
gelijk Loopuit ons verzekert.
Ik geef dit citaat zonder commentaar.
Alleen als bewijs van Jaurès' welsprekend
heid. die ik in hooge mate bewonder-
Het is een noodkreet, die door den de
mocraat als eene schitterende pointeering
moet worden erkend: zonder dat die er
kenning medebrengt met alles in te stem
men.
Voor den historicus heeft Jaurès vooral
beteekenis als schrijver van zijne: „His-
toire de la Révolution" -') Eene verbinding
van de denkbeelden van Plutarchus. Miche-
let en Karl Marx. Maar waarbij de idea
listische wereldbeschouwing de overheer-
schende was. Gemakkelijk was die uitbeel
ding van het heldenkarakter, het treurspel
karakter en het maatschappelijke karakter
van de Fransche Revolutie niet. Het is
trouwens geen lectuur voor nuchtere gees
ten. wien niets dan de zwaartekracht der
gebeurtenissen van het oogenblik interes
seert.
De opmerking is gemaakt dat Jean Jau
rès nog dichter bij Despinoza3) staat, dan
bij Fichte. Dat blijkt alleen reeds uit de
overeenkomst die er bestaat tusschen zijne
m „l'Armée nouvelle" ontwikkelde denk
beelden over het leger en die door Despi
noza daaromtrent ontwikkeld in zijn Staat
kundig Vertoog. (Vertaling van dr. W.
Meijer). Wat het groote werk over de
Fransche Revolutie betreft, mag worden
beweerd dat het Carlyle's meesterwerk over
die Revolutie nadert-
Overigens is het een geschiedschrijving,
die reeds om de tendenz alleen afwijkt van
wat daarvóór is geschreven. En niet alleen
voor zijn partij, maar voor allen, die zich
met de historie bezighouden, is het een
werk van groote beteekenis. dat tot na
denken stemt.
Zijn vaderlandsliefde concentreert zich in
dc liefde en de moreele kracht voor den
vooruitgang. Door middel van een loute
rend socialisme Frankrijk de leiding te
hergeven van de volken van Europa, is
het perspectief dat hij meent geopend te
zien.
In zooverre komt hij dus overeen met
die groote Fransche staatslieden en histo
rici na de groote revolutie van 1789. die
van niets anders hebben gedroomd dan
van Frankrijk aan de spits der volken te
zien marcheeren. De Talleyrand. Emile
Ollivier en Jean Jaurès bevinden zich
wat het doel betreft, op een lijn-
„Dès maintenant, c'est une joie pour
„tous les militants du socialisme inter
national, c'est une fierté et une force de
„faire appel, en vue de l'ordre nouveau,
„a ce que les patries ont de plus noble
„dans leur tradition, dans leur histoire.
„dans leur génie. Tous les actes de cou-
„rage et de noblesse qui marquent le ni-
„veau oü peut se hausser la nature hu-
„maine, tous les progrès de liberté. de
„démocratie et de lumière, qui ont pi'é-
„paré une civilisation supérieure, et qui
„ont disposé le peuple a y participer,
„nous les appelons a nous, nous les
„évoquons.
Het wil mij voorkomen, dat het meer is
dan words, words dat het is een nieuw
program voor de menschheid.
Wij zijn nog zoover niet. Ook niet bij
ons. waar het noodzaak is de beteekenis
van het eigen vaderland tegen overschat
ting van den vreemde te verdedigen. Toch
moet dat het begin zijn van Jaurès' voor
schrift in eigen land het kostbare op te
zoeken en aan te wenden, niet ten voor-
deele van enkelen maar ter verheffing
van het algemeen-
In zooverre geeft dus Jaurès ook aan
niet-socialisten iets, ja veel te leeren. Er
gaat eene bezieling van hem uit, die ook
voor den koelen zoon der noorderstranden
een verkwikkend vuur kan zijn.
„Het Vaderland," zoo leert deze socia
list, „is geen overleefde idee." Alleen het
oude denkbeeld moet verdiept worden.
Het is zoo zij er aan toegevoegd de
adelbrief van de democratie, tegenover die
van andere volken.
Alleen wie nog vatbaar is voor hoogere
geestdrift, kan de kern van Jaurès' arbeid
waardeeren- En deze geestdrift door den
„socialist" Jaurès getoond, indien zij. zoo
als gezegd wordt en zal worden ont
staat, niet uit de afgunst want dan zou
zij een stroovuur zijn.
Maar als zij ontstaat wanneer de
mensch, zich losmakende van de neder-
trekkende machten door het lot op zijn
weg geplaatst, zich in zijn ziel verheft,
dan aanschouwt hij een toekomst, waar
tegen het heden afsteekt als de diepe slag
schaduw afsteekt tegen den helderen blik
semstraal.
Aan die geestdrift heeft de menschheid
behoefte. Daarom blijft wie die geest
drift bezat - in aandenken nog bij verre
geslachten.
En die geestdrift bezat Jean Jaurès.
H. A. R i 11 e r.
Ik citeer Loopuit.
4 Vertaald door Dr. W. van Ravesteijn Jr.
Een zeer belangrijke en moeilijke arbeid. De be
korting echter door Dr v. R. toegepast onder
welke invloeden is natuurlijk den lezer van die
vertaling onbekend heeft, zooals L. vermeldt
de ontevredenheid van Jaurès opgewekt.
3) De groote wijsgeer teekende: Despinoza
(in één woord).
4) Aangehaald door Loopuit.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Wintersport. Lang hebben de vorst en
de sneeuw niet geregeerd, maar eenige
dagen hebben we dan toch de pret gehad.
De sledevaart op het „Kopje" was lang niet
mis; de jeugd heeft sinds den vorigen win
ter haar speelsche koelbloedigheid niet in
geboet, integendeel het is of met de jaren de
liefhebberij en durf toenemen. Het ging er
lustig toe, hoor. De kijkers vermaakten zich
al niet veel minder dan de sleders zeiven.
Ook het schaatsenrijden begon er al weer
aardig in te komen; de baan was Maandag
middag geopend, en bij een dierbaar mu
ziekje, zwierden de schaverdijners weg en
weder. Maar lekker is, naar de oude zegs
wijs, een vinger lang; de dooi onderbrak
het pleizier dan ook al spoedig, en, nauwe
lijks goed en wel voor den dag, moesten
de schaatsen al weer worden opgeborgen.
Hopen wij voor de liefhebbers, dat de win
ter hun nog eens een kansje geeft, en dan
wat langer.
De heer J. van Stolk, lid van onzen raad,
verlaat Bloemendaal, ja. Nederland. Hij
vestigt zich in Zwitserland. In 1911 geko
zen, was de heer Van Stolk in 1917 aan de
beurt om af te treden.
Wij roepen den vertrekkende een harte
lijk vaarwel toe. Moge hij daarginds in het
grootsche bergland het lieve, kleine Bloe
mendaal niet heelemaal vergeten, en hoe
veel voet ook boven den zeespiegel vertoe
vend, niet te zeer uit de hoogte op ons
neerzien.
Lezingen dr. Bierens de Haan. Wii
kunnen thans aan onze lezeressen en lezers
de onderwerpen opgeven, welke door dr.
Bierens de Haan dezen winter in „Welge
legen" behandeld zullen worden:
Op 12 Januari: Aristoteles als woord
voerder der Grieksche gedachte: het be
grip der maat in wereld en menschenleven;
Op 26 Januari: De Stoïsche wijsheid: het
nieuwe ideaal der loutere menschelijkheid
Op 9 en 23 Februari: De wijsbegeerte
van Plotinus: de afzinking der wereld uit
God, en de stijgende v»eg der ziel. De
Grieksche wijsbegeerte als wetgeefster voor
het christendom.
Fietsrijders. Uwe lantaarns moeten
deze week om 4 uur 15 minuten worden
aangestoken.