s
KERK-AGENUA, Zondag 19 Decmber.
HaarlemYer. van Vrijz. Herv. (Gebouw Prot.)
10 u., Ds. v. d. Kieboom, pred. te BergenEglise
Wallonne, Pas de Service; Rem.-Ger. Gem. 10 u.,
l)s. de Regt; Rem. pred. te Groningen; Ev. Lutli.
Gem., 10 u., Ds. De Meijere; Ver. Doopsgez. Gem.,
10 u., Ds. Binnerts, 5 u., Ds. Plantenga, Woensdag
12 u., buwelijksinzegining door Ds. Binnerts.
BloemendaalNed. Herv. Gem., 10 u., Ds.
Van Leeuwen 65 u„ de Heer Koopman.
Heemstede: Ned. llerv. Gein. 10 u.,Ds. Oberman.
Prot. School 7 u., Ds. Oberman.
Houtrijk en PolanenNed. Herv. Gem., 10 u„
Ds. B. Baljon.
Santpoort: Ned. Herv. Gem. 10 u., Ds. Van
den Bergh v. Eijsinga.
Spaarndam Ned. Herv. Gem. 10 u., Ds. S. A.
Baljon.
IJmuiden: Ned. Herv. Gem. 10 u., Ds. Barger,
Directeur van Meer en Bosch5 u., Ds. Barger.
Doopsgez. gem. en Ned. Prot. Bond, 10J u.,
Ds. Luikiuga.
Zandvoort: Ned. Herv. Gem. 10 u., Ds. Pos
thumus Meijjes.
AGENDA.
HAARLEM.
Bureau van Consultatie tot verleenen van rechts
bijstand aan onvermogenden. lederen Vrij
dag houdt het bureau des namiddags ten half-
twee zitting in liet gerechtsgebouw aan de
0 ausstraat.
Koloniaal Museum (Paviljoen.) Dagelijks ge
opend van 104 ure.
Museum van Kunstnijverheid. (Paviljoen.)
Dagelijks geopend van 104 ure.
Gemeentelijk Museum. Dagelijks geopend van
104 ure. Entree f 0.25 p.p. Ie Woensdag
van de maand vrij. Zondags van 10—3 vrij.
Stads-Bibliotheek. (Prinsenhof.) Dagelijks ge
opend (behalve Zondags) van 104 uur.
Groote Kerk. Dinsdags van 12 ure, en
Donderdags van 2—3 ure. Orgelbespeling.
Teyler's Stichting. (Spaarne.) Geopend (be
halve Zaterdags en Zondags) van 11 3 ure.
De bibliotheek alle werkdagen van 14 ure.
Bisschoppelijk Museum. (Jansstraat 79.) Ge
opend behalve Zondags en R.-K. feestdagen
van 105 ure. Toegang 25 cents.
Schouwburg Jansweg: Zondag 19 Dec. 8 u.,
Be Voddenraper van Parijs; Maandag 20 Dec.
8 u., Mea Culpa; Woensdag 22 Dec., S uur,
Liederenavond SpeenhoffDonderdag 23 Dec.
8 uur, Be Zwevende Maagd.
Komen aanloopen: een spaniel, bij
Hilgcman, Mcerenbergscheweg 6, te Bloe
mendaal; bij J. de Boer, Hooge Duin-en-
Daalscheweg 7, te Bloemendaal, een her
dershond. en bij Meeuwenoord, Rolland, te
Overveen, een bruine langharige hond.
BURGERLIJKE STAND.
Van Vrijdag 10 December tot en met
Donderdag 16 December.
Geboren: levenl. d. van G. de.Jager
en B. A. van der Wal; d. van P. H. Hek-
kema en J. M. A. Henny; d. van B. F. van
Rijn en H. E. Petersen.
Ondertrouwd: A. F. Knoop en A.
Vermeer.
Getrouwd: A. J. Langhout en L. E.
Krah.
Overleden: J. Reeuwijk, 5 w., A. W.
van de Wall Perné, 65 j., wonende te Haar
lem; H. Meijer. 31 j.
Overleden in het gesticht M e e-
renberg: L. Rus, 15 j„ J. van der Tak,
33 j.
SPORT.
Hockey.
Stand der competitielijst der 1ste Mos.
H. O. C
Bloemendaal
T. O. Cr. O
H. D M
Amsterdam
Hilversum
M. H. C
O
m
j£P 13 n
o an D 3
C5 O Pw
43
0
4 0
3 0 1
3 1 1
3 1 2
1 2 2
0 4
1
1 0
19-17
22 -27
Reserve lste klas.
1 8 20-11 1.60
6 15—20 1.5o
7 20-7
1.40
20—19 1.16
0.80
0.40
-24 0.33
T O. G. O. II.. 3 3 0 0 6 16-4 2.-
Bloemendaal II 4 3 0 I 6 11 - 6 1.50
Amsterdam I1A. 4 2 0 2 4 12-10 1.—
M. H. C. II. 3 1 1 1 3 9—9 1.—
H. O. C. 11 5 2 0 34 12-17 0.SO
H. D. M. II.... 5 0 1 4 1 12—27 0.20
A.s. Zondag speelt Bloemendaal I tegen
Hilversum 1, op haar eigen veld.
B. H. C. 111 wist gepasseerden Zaterdag
met 41 van H H. C IV te winnen.
25 Dec. B H. C. Ill—B. H. C. IV. H.
UIT ANDERE GEMEENTEN.
Weldadigheid naar Vermogen. Don
derdag 23 December ten half vier houdt
deze vereeniging een ledenvergadering in
..Tot Nut van het Algemeen". Zijlstraat
48, Haarlem.
Het jaarverslag van ..Weldadigheid "aar
Vermogen" ligt op het kantoor der veree
niging voor belangstellenden ter inzage.
Wie deze sympathieke vereeniging steu
nen willen, geven het bedrag, dat zii
daarvoor bestemmen, op aan den penning
meester. den heer S. Crommelin. Staten-
bolwerk 5, Haarlem.
Zandvoort. Naar wij vernemen geeft
het circus Herman Althoff te Zandvoort in
het Olympia Palace eenige voorstellingen.
Vanavond zal de eerste voorstelling plaats
hebben.
Bezoekers hebben vrij reizen met den
tram Haarlem (Tempelierstraat) naar
Zandvoort en kunnen bij de conducteurs
plaatsbiljetten voor het circus koopen.
Wij vinden het wel een beetje vreemd,
dat er nu, midden in den winter, een cir
cus is en dan nog wel op Zandvoort.
Wij betwijfelen dan ook zeer of er veel
bezoek zal zijn. P.
Het verslag van de lezing van Berlage
werd wegens plaatsgebrek verschoven.
Nederlandsch kloosterwezen.
II. (Slot.)
Die lieer Van der P.ol schreef een zestal
correspondenties in Die Nieuwe Cou
rant d. v. g'. met liet opg op de ver
kiezingen en liet deze nu hier afdruk
ken, met toevoeging van een zevende
hoofdstuk ter beantwoording van een
heftig artikel in Di e Maasbode.
Niet gaarne zouden wij hetgeen inden
zomer van 1913 is gedrukt en gezegd
wederom lezen of wederom hooren, en
dankbaar zijn wij rust te hebben van
het verkiezingsgeschetter. Die sprekers
en schrijvers zelf zouden de wederop
standing- hunner woorden waarschijn
lijk niet eens begeeren. Doch hier betreft
het. .een onderwerp van ruimer strek
king en van actueele beteekenis, het
geen dus met belangstelling deze „korte
aanteekeningen", gelijk ze worden ge
noemd, doet ter hand nemen.
Aanleiding juist tot „dit onderwerp
bij het verzet tegen den anti-clericalen
geest gaf de door de Evangelische Maat
schappij uitgegeven klopsterkaart. Ook
zij had begrepen, dat de invloed der
rooimsche kerk op het openbare leven in
Nederland, vooral door de machtige
kloo'sterorganisaties geoefend, van betee
kenis is, richtte dus mede daartegen
hare wapens, omdat immers haar stre
ven is het ultramontanisme ais den
vijand van onze godsdienstige en staat
kundige vrijheid te bestrijden, daar dit
haar pogen om onder roomsch-katho-
lieken te evangeliseeren lam legt -en
haar wensch om protestantschen zin te
bevorderen bemoeilijkt. Op die kloos-
terkaart heeft de heer Van der Pol heel
wat aan te merken. Nu, aanstonds
wordt het gebrekkige en onvolmaakte
daarvan erkend, en gaarne zal van de
opmerkingen des schrijvers nota worden
genomen en zijne medewerking inge
roepen ojm eene verbeterde editie het
licht te doen zien. Doch niet vergeten
mag worden, en de heer Van der Pol
heeft dat uit het oog verloren, dat het
niet .gold eene zpo nauwkeurig moge
lijke statistiek op te maken, maar een
overzicht te geven van de kaart van
Nederland met zijn kloosters en con
gregaties en stichtingen. Wat deert het
of er eenige zijn over het hoofd ge
zien? Plet aspect is zwart genoeg oru
den beschouwer te doen uitroepen: zóó
erg dacht ik niet dat het was en
dan nog gaat het toenemen geregeld
maar zeker vooirt. a)
Zoo- is de heer Van der Pol over het
kloosterwezen in Nederland gaan
schrijven, en zooi iemand, dan is hij
daartoe bevoegd. Niet zeer zou het ons
verwonderen, dat hij als Multavidi ons
daarvan nog een en ander op de be
kende boeiende wijze zal te lezen geven.
Eerst over den omvang van het kloos
terwezen, hetgeen tot aanvulling van
de leemten der klopsterkaart aanleiding-
geeft, waarbij als verklaring van die
leemten wordt aangevoerd de groote
moeilijkheid otm nauwkeurig op de
hoogte te komen van het aantal kloos
terinstellingen en van het aantal harer
bewoners.
Voorts over de kloosterlijke geloften.
Met name over die der armoede wordt
gehandeld in verhand met de rijkdom
men der kloosters, al staat die der ge
hoorzaamheid bovenaan. Naast het aan
gehaalde Matth. 19 31 hadden genoemd
kunnen worden 1 Kor. 7 38 en Matth.
16 24, de z.g.n. evangelische raden.
Van hoeveel belang een juiste kennis is
aangaande de goederen in de idoode hand
en eene veel betere regeling van de suc
cessie- en bedrijfsbelasting, met nauw
gezette handhaving- van hare bepalingen,
wordt Jiier ernstig betoogd. Zeer ter
snede is de opmerking, dat dit aan de
kloosters zelve ten goede zou kunnen
komen, daar de aanbidding van het
gouden kalf de ideëel religieuze begin
selen geheel verbasterd heeft.
Met welk een nadruk sprak reeds
het Statistisch Congres, in September
1869 te 's-Gravenha.ge gehouden, den
wensch uit, dat de Regeering mocht
gereedmaken vergelijkende tabellen van
de instellingen der idoode hand. Welk
een voldoening voor Mr. Van Hugen-
hoth, toen dit Euroipeesch congres ge
heel in zijnen geest zich uitsprak, al
moest hij later verzuchten: „Het rap
port over dit vraagstuk werd toege
juicht, maar de zaak zelve is daiarbij
gebleven. Zij is met de kloostervraag
begraven. Het schijnt, dat deze soort
van vragen niet .anders worden beslist
dan op revolutionnairen weg, en onge
lukkig moet de maatschappij het dan
ontgelden." Veel belangrijks hierover
geeft de door mij bewerkte geschiede
nis van De Roomsoli-kathalieke
kerk in Nederland na de Her
vorm i n g, door Prof. Nippold.
In het voorbijgaan. worde hier recht
gezet de terloops en kort gemaakte op--
merking, dat de 16e eeuwsche kerkher
vorming in hoofdzaak is ontstaan door
het zedenbederf in religieus© kringen.
Vooreerst wordt- hier natuurlijk bedoeld
in leringen van religieusen of klooster
lingen. Ten tweede wetten wij protestan
ten volkomen goed, dat dit zedenbe
derf mede gewicht in de scliaal heeft
gelegd, maar dat de wortelen der Her
vorming dieper waren gelegen. Elke
levensgeschiedenis van Lutlier kan dat
aanstonds lecren.
Daarna komen aan de oa-de: de taak
en invloed van de kloosters, hier groo-
tendeels genoemd als het geven van on
derwijs, om alzoo invloed te oefenen op
de vorming van jong Nederland en de
suprematie der kerk te kuunen bevor
deren. Juist omdat in ons land goed
voor liet onderwijs gezorgd wordt, moest
(le kerk deze taais: ter hand nemen
waar het volksonderwijs gebrekkig is,
neemt zij in deze richting geen initia
tief. Nu laat zij dit middel om de kin
deren tot goede Roomschen te vormen,
niet ongebruikt, aangespoord door de
fundamenteele instructie der bisschop
pen, vervat in hun mandement van
1818 (mede in .zijn geheel opgenomen
in het genoemde boek van Nippold).
Het ongelukkige subsidiestelsel maakt
het hun bijster gemakkelijk en de stroo
ming om aan het ..bijzonder onderwijs
zoo ver mogelijk tegemoet te komen zal
hun zeker welgevallig zijn. Hoeveel het
te wenschen overlaat, geeft de heer
Van de Pol in verschillende proeven aan.
Dat het protestantisme er ongenadig
afkomt, is tie begrijpen, en hoe gebrek
kig, neen hoe partijdig' liet, onderwijs
in de vaderlandsche geschiedenis gege
ven wordt, toonde de Ev. Maatschappij
in een brochure van -dr. B. Tideman Jz.
aan. Een jongen van een der fabrieken
te Tilburg, die elf jaar onderricht in den
catechismus had gehad, bleek bij het
herlialingsonderwijs daarvan niets meer
te weten, gelijk ook het andere school
onderwijs vrfi negatieve resultaten op
leverde. Bovendien werkt de klooster
school het ongeloof in de hand, bevor
dert liet de onverschilligheid.
Uit eigen omgeving weet ik te getui
gen van den zegen van gemeenschap
pelijk onderwijs. Mijn vader ging te
Hoorn school met een roomschen kame
raad, die later a,ls Mr. Faber optrpid
voor de eisohen van het klooster St.
Agatha. Toe li bleef tusschen hem en den
algemeenen secretaris der Evangelische
Maatschappij steeds eene kameraad
schappelijke betrekking bestaan. Zoo, za
ten zij, die later pastoor waren, vriend
schappelijk naast den dominee en dok
tor in speen in den goeden ouden
tijd bleef die verhouding bestaan.
Aan allen, die in deze dingen belang
stellen en hun aanta-l moet in Neder
land onder rooansch en onroomsch toe-
nomen. wordt de lezing van deze bro
chure aanbevolen. Z,oo worde eene pu
blieke opinie gevormd, welke niet zich
kant tegen de waarlijk vrome broeders
en zusters (evenmin als de Evangelische
Maatschappij vijandig is tegen de Room
schen), maar zich opmaakt om te
eisclien gelijk recht yoor allen, en gee-
nerlei afzonderlijke faciliteiten voor de
kloosters op het, gebied va.n onderwijs en
belasting.
J. Herdersclieê.
De redacteur van „De Protestant'^ orgaan
der Evangelische Maatschappij, verdedigde haar
werk in de nummers van 24 Juli 1913 en 7 Ja
nuari 1914.
INGEZONDEN.
(Zonder verantwoordelijkheid der Redactie.)
VOLKSHUISVESTING EN HET
WONINGTYPE.
Mijnheer de redacteur, onder een in
gezonden stuk in het voorlaatste nummer
plaatst u de volgende zinsnede: „Wie zijn
gemoed eens wil luchten, moet dat in ons
land kunnen doen. Welnu, aangemoedigd
daardoor, kom ik u eenige plaatsruimte
vragen om over bovenstaand onderwerp
mijn meening eens naar voren te brengen.
Vooraf een enkele opmerking. Toen ik
het artikeltje over Volkshuisvesting las,
heb ik mij afgevraagd waarvoor toch die
eeuwige namennoemerij. Het zijn niet al
leen de namen in dat artikeltje vervat,
maar het is. en het moet ook zijn de ge-
heele commissie die zich voor dit schoone
doel inspant; of Jantje dit nu doet of
Pietje, als door het gezamenlijk werken
het doel maar wordt bereikt. Vervolgens
iets over het laatste gedeelte, n.l. de
groote woonkamer tevens keuken en het
mooie kamertje. Eenerzijds deed het mi.i
vreemd aan. waar de redactie schrijft:
„Jammer, dat over het algemeen zoo wei
nig voorliefde bestaat voor een groote.
woonkamer-keuken. Vooral deed dit mij
vreemd aan, daar het woningtype en al
wat daarmede in verband staat in de
'commissie nog geen onderwerp van be
spreking heeft uitgemaakt, noch zij zich in
verbinding gesteld heeft met de bevolking
om haar meening hieromtrent te verne
men. Maar anderzijds bevreemde het mij
ook weer niet, daar ook ik reeds door ver
schillende personen, ook die welke met
de commissie niets uitstaande hebben, over
dit onderwerp was aangeklampt. En dit
vindt zijn reden hoofdzakelijk hierin, om
dat de voorzitter der commissie te pas of
te onpas met allerhande particulieren over
dit onderwerp en ook over anderen
spreekt, en onderhandelt, alvorens de com
missie in zijn geheel in de ge'egenheid is
geweest, zijn oordeel over de zaak waar
.het om gaat, te bepalen of de commissie
leden daarover te raadplegen. Het is jam
mer dat op die manier over détails wordt
gesproken en daardoor op de werkzaam
heden der commissie wordt vooruitgeloo-
pen. Hiermede is dan ook verklaarbaar,
dat de redaetie op die manier deze zaak
aan hare lezers bekend maakt.
Welnu, waar het hier nu toch gaat over
de indeeling der woning, wil ik mijn mee
ning, al verschilt ze ook hemelsbreed met
die der redactie, hier wel eens neerschrij
ven. Ik heb mij eenvoudig verbaasd, hoe
mijnheer de redacteur, tevens lid der ge
zondheidscommissie, er toe is kunnen ko
men, een woning-indeeling van een groote
kamer, tevens keuken, als type van arbei
derswoning aan te bevelen. Een groote
kamer, zeker dat is vooral voor middel
matige en groote gezinnen een ideaal.
Maar wanneer ik dan zie. dat wordt aan
bevolen dat die groote kamer tevens als
keuken moet dienst doen. dan rijst bij mij
de vraag, hoe is het mogelijk dat deze past
in onze hedendaagsche maatschappij van
vooruitgang op het gebied van hygiène en
gezondheidsleer. Ik zal maar eens een paar
voorbeelden noemen, want men moet de
practijk van liet leven hebben meegemaakt
om over deze zaken te kunnen oordeelen.
b. v. Er wordt kool gekookt of ingelegen
groenten en een ondragelijke lucht be
zwangert de geheele kamer. Er wordt
visch gebakken of vet gesmolten of gebra
den en twee dagen is de lucht in de kamer
nog merkbaar. De wasch moet gedaan
worden en daarvoor moet water worden
heet gemaakt of het goed gekookt en de
geheele kamer komt vol met waterdamp,
de melk kookt per ongeluk over. en de
stank is niet te verdragen. Zoudt u den
ken, mijnheer de redacteur, dat dit er to
medewerkt tot een gezonde, frissche om
geving of een gezellig aangenaam verkeer
in zoo'n kamer. Ik zou hem zoo spoedi
mogelijk ontvluchten en ik betwijfel hei
sterk of u de voet over den drempel zou
zetten. Of moeten wij in onzen tijd van
vooruitgang nu maar denken, met de ei
sohen van den tijd en van de arbeide s
hebben wij geen rekening te houden. Oi
moeten wij ons allereerst afvragen, bevor
dert de woning de gezondheid en het ge
zellige huiselijk verkeer. Er is nog et
argument wat men zoo gaarne tot het op
dringen van een woonkamerkeuken ge
bruikt, n.l. 't is zoo goedkoop, vooral wa
de brandstof betreft, want het fornuis waa
op wordt gekookt, verwarmt tevens d.
kamer. Maar zij die zoo praten, wet
weer niets van de practijk. want deze Iet"
anders, doordat de pot van het fornuis
veel grooter is, heeft men grooter vuur e-
verbrandt daardoor veel meer brandstof
dan in een kachel, daarenboven is het ee
onmogelijkheid om een groote kamer in
een fornuis te verwarmen. Ik heb er voor
beelden van gezien in mijn onmiddellijk
omgeving en nog wel in kleine kamers,
waar het de menschen zoo slecht bevalt
dat men zoo spoedig mogelijk de kachel
er bijzet, waar men zelfs van koude twee
uur vroeger te bed gaat. omdat het niet
warm te stoken is. Is dat nu een ideasi
voor een arbeidersgezin. Is dat dan het
nieuwerwetsche systeem voor een arbei
derswoning. Neen. mijnheer de redacteur,
de dagelijksche ondervinding leert ander
Nu rest nog het mooie kamertje. Het k
wel opmerkelijk, dat alle opwerpingeii.
welke hiertegen worden gemaakt, komen
van die menschen, die zelf meer dan één
mooie kamer te hunner beschikking heb
ben. Het mooie kamertje maakt nu een
maal een deel uit van onzen Hollandschen
volksaard, een dergelijk ingeburgerd insti
tuut drukt men niet van boven af den kop
in. Het mooie kamertje is het heiligdom
van onze Hollandsche huisvrouwen. Ont
neemt ze het, en ge ontneemt haar een
groot gedeelte van haar werklust en ijver
cm het huis gezellig en huiselijk te maken.
Dat is geen ijdelheid en schijnschoonheid.
zooals u het gelieft te noemen, maar dat
is een stuk leven, wat bij onze karakter
eigenschappen en oud-Hollandsche gebrui
ken thuis behoort. Probeer het in uw eigen
huis te doen verdwijnen en het zal u niet
gelukken. Geef den arbeider een groote ka
mer, tevens keuken, waar gekookt wordt
en gesmookt, waar geen gelegenheid is om
zich voor de een of andere bezigheid buiten
het gewoel der kinderen even rustig neer
te zetten, en ge jaagt hem de deur uit en
maakj hem 't huis tot een hel.
Maar geef hem een woonkamer met een
aparte keuken en geef de Hollandsche
huismoeder haar heiligdom, wat mede
dienstbaar is voor den man. vooral in on
zen tijd, waar zoovele arbeiders door het
vereenigingsleven nog 's avonds kleine
bezigheden hebben en ge maakt ervan een
ideaal gezinsleven, waar de dagtaak niet
zal nederdrukken, maar waar men met op
gewektheid binnen gaat. frisch kan ade-
EMSER WATER.
Met warme melk het vanouds Bekende
meest doeltreffende middel tegen Hoest,
en Verkoudheid. Alleen echt met dit
Handelsmerk 29 cent per heele kruik.
