A. N. VAN DEN STEUN Jr.
Heeren- en Dameskleedermakerij
Winterjassen, Ulsters,
Pelzen, Wintermantels,
Dames Ulsters,
Bontmantels.
Eisclit echt (natuurlijk)
Emser-Zout
KERK-AGENDA. Zondag 24 December, Maandag
25 December (Ie Kerstdag), en Dinsdag 26 De
cember (2e Kerstdag,).
Haarlem Vereen, van Vrijz. Herv. (geb. Prot.
bond), le Kerstdag 10 u.. Ds. Visser, van Assen2e
Kerstdag 10j u., Jongeliedenkerk, Ds. Wanting.
Eglise Wallonne, 24 Déc. Pas de Service; 25 Déc.
10£ heures, Mons. Debry. Pasteur a Amsterdam,
26 Dêc., Pas de Service. Rem. Ger. Gem., 10 u.,
Ds. Blokker, Rem. Pred. te Vlaardiugen; le Kerst
dag 10 u., Ds. Haentjens; 2e Kerstdag av. 7| u.,
Kerstfeest. Ev. Luth. Gem. 10 u„ Ds. Bakels; le
Kerstdag, 10 u., Ds. De Meijere; Vereen. Doopsgez.
Gem., 10 u., Ds. Binnerts; le Kerstdag 10 u.. Ds.
Hylkemaav. 5 u., Ds. Plantenga2e Kerstdag 10
u., Ds. Binnerts.
Beverwijk: Doopsgez. Gem., le Kerstdag. 10 u.,
Ds. v. Calcar. Ev. Luth. Gem. le Kerstdag 10 u,.
Ds. v. Kleeff. Vereen, van Vrijz. Rerv. (in de Luth.
kerk) 2e Kerstdag, 10 u., Ds. Boer, van Groetebroek.
BloemendaalNed. Herv. Gem., 10 u„ Ds. Iden-
burg, Pred. te Amsterdamle Kerstdag, 10 u., Ds.
v. Leeuwen; 2e Kerstdag 10 u., de heer Koopman.
Heemstede: Ned. Rerv. Gem., 10 u., Ds. Oberman;
le Kerstdag, 10 u., Ds. Oberman.
Houtrijk en Polanen. Ned. Herv. Gem. 10 u., Ds.
B. Baljon.
Santpoort: Ned. Herv. Gein. 10 u. Ds. v. d.
Bergh v. Eysinga; le Kerstdag, 10 u., Ds. v. d.
Bergh v. Eysinga.
SpaarndamNed. Herv. Gem., 10 u., Ds. S. A.
Baljon; le Kerstdag. 10 u., Ds. S. A. Baljon.
IJmuiden: Ned. Herv. Gem., 10 u„ Ds. Eggink,
Pred. te Velsen; av. 5 u. Ds. Baljon, Pred. te
Spaarndam le Kerstdag, 10 u., Ds. Creutzberg;
av. 5 u., Ds. Creutzberg Doops-gez. Gem. en Ned.
Prot. Bond, le Kerstdag, 10£ u. Ds. Luikinga.
Zandvoort: Ned. Herv. Gem., 10 u., Ds. Pos
thumus Meijjes.
A6ENDA.
HAARLEM.
Bureau van Consultatie tot verleenen van rechts-
bijstano aan onvermogenden. lederen Vrij
dag houdt het bureau des namiddags ten half-
twee zitting in het gerechtsgebouw aan de
Jansstraat.
Koloniaal Museam (Paviljoen.) Dagelijks ge
opend van 104 ure.
Museum van Kunstnijverheid. (Paviljoen.)
Dagelijks geopend van 104 ure.
Gemeentelijk Museum. Dagelijks geopend van
104 ure. Entree f 0.25 p.p. le Woensdag
van de maand vrij. Zondags van 10—3 vrij.
Bisschoppelijk Museum. (Jansstraat 79.) Ge
opend behalve Zondags en R.-K. feestdagen
van 105 ure. Toegang 25 cents.
Teyler's Stichting. (Spaarne.) Geopend (be
halve Zaterdags en Zondags) van 11—3 ure.
De bibliotheek alle werkdagen van 14 ure.
Stads-Bibliotheek. (Prinsenhof.) Dagelijks ge
opend (behalve Zondags) van 104 uur.
Groote Kerk. Dinsdags van 12 ure, en
Donderdags van 2—3 ure. Orgelbespeling.
Schouwburg Jansweg. Zondag 24 Dec.. 8uur:
Eet Liedvan alle tijden-, Dinsdag 26 Dec..2uur:
De Gelaarsde Kat; 8 uur: De Duivel in de
Vrouw.
Schouwburg ,.De Kroon". Dinsdag 26 Dec,
8 uur: De Troubabour.
Barleljorisstraat 22. Teleph. 303.
Iste klasse afwerking,
eensluiting van alle banken van groote be-
teekenis en het verwondert ons dan ook'
niet dat, gelijk wij vernamen, de heer Rci-
man tnet zijn brochure veel instemming
heeft gevonden bij vooraanstaande perso
nen in ons land. Hij heeft met het laten
drukken van zijne gedachten, niet anders
gedaan, dan voor zijn deel vervullen ons
aller "licht om ieder op eigen wijzf mede te
werken aan het beëindigen van den ons
allen onteerenden strijd, van den strijd die
in den aanvang geopenbaard heeft en in
zijn langen duur steeds sterker openbaart
ons aller onmacht tot het goede, ons aller
onverstand ten opzichte van de waarheid,
van de wetten die Hemel en Aarde regeeren
en waarvan wij in onze bekrompenheid en
liefdeloosheid dag aan dag afwijken.
De wegen der Voorzienigheid schijnen
wel altijd andere te zijn dan de menschen
hebben verwacht. Het Vaticaan stuurt in
1870 Frankrijk op een oorlog met Duitsch-
land aan om het clericalisme te verheffen.
Frankrijk wordt verslagen en als gevolg
daarvan verliest de paus zijn kerkell'ken
staat. Eduard VII bedenkt en voert dóór
een nieuwen evenwichtstoestand van Eu
ropa; de grootste wereldoorlog is het ge
volg. Duitschland denkt door een onver-
hoedschen inval in Noord-Frankrijk den
oorlog snel te winnen; het ziet door zijn
inval in België alle onzijdigen op rechts-
standpunt tegen zich en wint niet.
Hetzelfde rijk denkt zich door dwang de
eerste plaats te verschaffen in de rij der
volkeren. Het wekt door zijne organisatie
en geweld gelijksoortige tegenorganisaties
en tegengeweld op en doet door zijn ontke
tenen der geweldigste wereldkrachten na
genoeg alle bestaande machtsverhoudingen
aan het verschuiven gaan, zoodat van
rangen onder de natiën weldra wel
licht in het geheel geen sprake meer
zal zijn. Engeland zal vechten voor
het behoud en voor de eer van de
kleine natiën; in den loop der omstan
digheden laat het ze noodgedwongen in den
steek of behandelt ze als waren ze zijn vij
anden. De wetenschap zal de wetten der
natuur opsporen en neerleggen in klare
duidelijke formules opdat ieder in aardsche
dingen wete wat üods wil is, en zich daar
naar kunne gedragen; deze kennis echter
maakt den mensch hoogmoedig en blaast
hem in zich testellen tegen elk opperwezen
dat hij niet zelf bedenkt en dus beheerscht.
De kerken voortgekomen uit het georgani
seerde leven der volkeren, emancipeeren
zich in de Staten om boven deze uit te
gaan en den mensch te brengen vrijheid,
zekerheid en zaligheid. Maar eenmaal geë
mancipeerd, streven zij zelve er naar staats
macht te worden en keeren zij terug tot
een schoot als waaruit zij werden geboren,
tot een nieuwen primitieven toestand, die
den mensch knecht.
Het is of God tegen de Waarheid heeft
gezegd: geef mij onware menschen en ik
zal U door hen en boven hen doen uitschij-
men; en tegen de Deugd, geef mij misdadi
gers want zonder deze kunt gij in de werke
lijkheid niet leven; en tegen de Kracht: geef
mij vreesachtigen, geef mij huichelaars,
mondpraters en menschen zonder rugge-
graat, en ik zal ze samendrijven tot eene
massa en in die massa zult Gij wonen.
Er wordt over vrede gesproken en te
bitterder wordt de oorlog gevoerd. Wan
hoopt daarom niet, mensch met bezinning.
1 et niet op de verschijnselen alleen, maar
let tevens op de geschiedenis, die zoo
vaak heeft geopenbaard dat de zin der ver
schijnselen het tegendeel was van dat waar
voor hij werd gehouden.
Wij zijn afgedwaald, wij zijn de ruimte
ingestevend. Is dit een bezwaar voor u,
geachte lezer, kom dan weder op uwe voe
ten terecht, neem de brochure van den
heer Reiman, welke wij u gaarne ter le
zing zenden en zie door de materieele
verschijning, dat boekje, heen naar den
zin er van, naar een man met een liefheb
bend hart, een gevoelig gemoed, die, zon
der zich te bekommeren over het te ver- f
wachten oordeel van den kerkelijken of
niet-kerkelijken lezer, deed wat hem inner
lijk werd aangezegd- T.
i
KRONIEK DER WEEK.
14 Dec. De nationale rijksdagfractie in
Duitschland stuurt aan den rijkskanselier 1
een protest tegen de uitschakeling van den
Rijksdag bij de opstelling der vredesvoor-
waarden.
Het heet daarin, dat zoowel in de Pool- 1
sclie quaestie als wat de vredesvoorstellen
betreft, de Rijksdag voor een voldongen feit
is gesteld, zonder dat hij gelegenheid heeft
gehad om ook maar raadgevend op te tre
den. Deze uitschakeling van den Rijksdag
schijnt ook reeds bij de opstelling der vre
desvoorwaarden geschied te zijn, zooals op
te maken valt uit den zin in de aan den
vijand gezonden nota, waarin verklaard
wordt, dat „de vertegenwoordigers der vier
centrale mogendheden voorstellen ter con
ferentie zullen medebrengen, die naar hunne
overtuiging een geschikten grondslag voor
een duurzamen vrede vormen." De vre-
desvoorwaarden zijn dus reeds vastgesteld.
Indien die dus door den vijand aangenomen
worden, dan zal het Duitsche volk voor
het feit staan, dat het een vrede beschoren
wordt, waarover het geen woord heeft
kunnen meespreken."
14 Dec. De centralen nemen Boezeoe in
Roemenië.
15 Dec. Reuter seint uit Parijs: Na een
artilleristische voorbereiding, die verschei-
den dagen had geduurd, deden de Fran- 1
schen een aanval ten noorden van Douau- I
mont tusschen de Maas en Woëvre op een
front van meer dan 10 K.M. De aanval
werd gedaan te 10 uur 's ochtends. Het
front van den vijand werd overal door-a
broken tot een diepte van ongeveer drie
K.M. Behalve een groot aantal loopgraven
veroverden de Franschen de dorpen Va-
cherauville en Louvemont, de hoeve Cham-
brettes en de versterkingen van Hardau-
mont en Besonvaux. Zij maakten een me
nigte krijgsgevangenen.
17 Dec. Het ultimatum der Entente is
door de Grieksche regeering aanvaard.
Men verwacht, dat de verplaatsing der
Grieksche troepen en artillerie binnen on- j
geveer drie weken zal zijn afgeloopen. Offi-
eieren der geallieerden houden onder lei
ding der militaire attaché's toezicht. In
Athene heerscht rust.
17 Dec. Admiraal Fournet,, die de lei
ding had bij de besprekingen met Grieken
land, is als bevelhebber van de Fransche
vloot in de Middellandsche Zee vervangen
door vice-admiraal Gauchet.
18 Dec. De nieuwgekozen president van
Zwitserland is dr. Edmund Schulthesz, tot
nu toe beheerder van het departement der
volkshuishouding.
19 Dec. De Engelsche eerste-minister
Lloyd George beantwoordt in het Lager
huis nadat reeds Rusland en Frankrijk
hetzelfde hadden gedaan - de door Duitsch
land geopperde vredesbesprekingen. Hij
zeide o. m.„Ons antwoord op de voor
stellen van Duitschland zal gegeven wor
den in volledige overeenstemming met onze
bondgenocten. Ieder, die lichtzinnig den
strijd verlengt, heeft een misdaad op zijn
geweten, maar wie den strijd zou opgeven j
zonder dat het doel bereikt is, zoude per
soonlijk daarvoor aansprakelijk zijn.
Het voorstel van den Duitschen Rijks
kanselier aannemen, zou hetzelfde zijn als
dat iemand zijn hoofd zou steken in een
lus met een touw aan het eindeervan. Zon
der voldoening zou vrede onmogelijk zijn.
De geallieerden zijn tot den oorlog toe
getreden om Europa te verdedigen tegen
den aanval van de Pruisische militaire kas
te, en blijven erbij, dat de meest volledige
waarborgen moeten warden gegeven, dat
deze kaste nooit weder den vrede in Eu
ropa zal verstoren. Wij zullen liever ver
trouwen stellen op ons leger met zijn on
gebroken kracht dan op gebroken beloften.
(Toejuichingen.)
Een formeel antwoord zal door de geal
lieerden binnen enkele dagen worden ge
geven.
20 Dec. Uit een Havasbericht uit Lyon
blijkt, dat in de Vereenigde Staten de ver
vaardiging van kleurstoffen krachtig ter
hand genomen is, en groote hoeveelheden
daarvan worden uitgevoerd. De aandacht
wordt op dit feit gevestigd, omdat men tot
nog toe vrijwel meende, dat Duitschland
het eenige land was, waar men in dit arti
kel iets van beteekenis presteeren kon.
Lezingen van dr. G. A. van den Bergh
van Eysinga, te Bloemendaal.
III.
Het vierde Evangelie geeft geschiedenis
in dienst van het godsdienstonderwijs, ge
lijk uit Joh. 20 31 ten duidelijkste blijkt.
Hoe weinig ver de zuiver historische be
langstelling van den auteur gaat, bespeu
ren wij in de Nicodemus-geschiedenis; heeft
hij ons door zijne schilderachtige introduc-
lie van deze figuur nieuwsgierig gemaakt
naar de gevolgen van diens kennismaking
met den Heer, dan verdwijnt deze ten
slotte geheel onverwacht van het tooneel
en wij vernemen niets van den afloop. Even
eens gaat het met de Grieken, wier komst
in hfdst. 12, slechts eene aanleiding blijkt
te zijn om Jezus Christus-beschouwingen
te doen geven. Zijn wij 5 18 door de me-
dedeeling van moordplannen verontrust, in
het volgende vers begint eene lange rede
en 5 31 een tweede, terwijl van den af
loop dier boosaardige bedoelingen niets
blijkt. „Alles historische" is voor den vier
den Evangelist „nur ein Gleichnis". Dat
geldt met name van de wonderberichten,
wier historiciteit hij niet in twijfel trekt
de vraag naar het al of niet gebeuren heeft
hij zich niet gesteld, maar waarin hij niet
allereerst gebeurtenissen gezien wil heb
ben; zij zijn hem teekenen, gelijkenissen
met diepen zin. Het wondergeloof zonder
meer gaat hem tegen de vleug, 150, 4: 48,
20 29. Het Broodwonder dientom te lee-
ren, dat Jezus het brood des levens geeft
en is; de genezing van den blindgeborene,
dat hij het ware licht geeft en is; de op
wekking van Lazarus, dat hij het leven
geeft en is. Zoo is de geschiedenis sym
bool voor eeuwige waarheid.
Oud Testament en Evangelie-geschiede-
nis worden als typen en beelden gebruikt.
Niet zonder reden hebben de Valentiniaan-
sche gnostieken zich met dit Evangelie bi
zonder ingenomen betoond; het heeft, of
schoon het 't standpunt van de wordende
katholieke kerk inneemt, eene sterke nei
ging naar links, naar de Gnosis, hetgeen wel
is toe te schrijven aan het volgen van eene
Gnostische bron. Het komt spreker zelfs
waarschijnlijk voor, dat het oudste Evan
gelie veel meer symbolisch is geweest dan
zijne latere historiseerende bewerkingen
wel doen vermoeden.
Hierop volgde eene bespreking van den
proloog van het Evangelie, waarin de tekst
„de Logos is vleesch geworden" de plaats
van de geboorteverhalen der Synoptische
Evangeliën inneemt. Men vertale Logos
door „goddelijke Rede". Hier wordt de
kosmische beteekenis van den Christus ge-
teekend. Was Lukas, wiens geslachtsre
gister van Jezus tot Adam, den zoon van
God, opklimt bij den zesden scheppings
dag blijven staan, Jezus is voor Johannes
de tijdelijke vleeschwording, d. w. z.
menschwording van de goddelijke Rede-
Deze Logos-idee wordt door den schrijver
bij zijne lezers bekend voorondersteld: hij
neemt haar over uit het wijsgeerig spraak
gebruik zijner dagen.
Volgens den proloog leeft en werkt de
Logos als wereldziel in al het geschapene
en had als zoodanig door de menschen
aangegrepen en begrepen moeten worden.
Zij hadden van de schepping tot den Schep
per moeten opklimmen. In eene volgende
periode van de wereldgeschiedenis kwam
de Logos als Oud-Testamentische Gods
openbaring, als vooral door Mozes gege
ven Godswoord; op deze wijze duurde de
komst van den Logos langen tijd voort,
maar vond slechts in geringe mate erken
ning. Ten slotte komt de hoogste Logos
openbaring: zijn optreden als vleesch, als
menschelijke persoonlijkheid, niet meer als
het af en toe aan de afzonderlijke men
sehen geschonken openbaringswoord, maal
ais de in één enkelen mensch acuut
vlceschgeworden Godsopenbaring. Vol
gens 10 34—36 werden tijdens het Oude
Verbond menschen goden, als de Logos
Gods tot hen kwam; in Jezus Christus
komt de geïncarneerde Logos zelf.
Het algemeene, het bizondere, het en
keledat zijn de drie gezichtspunten,
die in den Proloog aan den dag treden.
De wereldziel is het algemeenste, wat er
is; als zoodanig is de Logos altijd door
voorhanden; zij brengt echter niemand tot
verlichting en Godskennis. De Mozaïsche
openbaring is eene bizondere en tot een
bepaalden tijd beperkte; zij bereikt echter
slechts weinigen, die door haar tot kinde
ren Gods worden. Deze openbaringswijze
is de voorhof tot en vindt hare volkomen
heid in de vleeschwording van den Logos,
die het Enkele is: in dezen éénen mensch
is de volheid van den Logos gegeven; te
gelijk echter heeft zij beteekenis voor al
len: zij is universeel.
Hoezeer de geschiedenis hier gelijkenis
is, toont spreker aan door behandeling van
het verhaal van het Kana-wonder. Uit een
door hem uitgegeven bundel preeken1),
leest sprvoor, hoe dit wonderverhaal
stichtelijk kan worden uitgewerkt, waar
mede men dan echter meer in den geest
van den Evangelist blijft, dan met eene
rationalistische exegese.
Voorts vestigde spr. de aandacht op het
onjoodsche karakter van het vierde Evan
gelie, waarin tegen de joden en tegen Johan
nes den Dooper wordt gepolemiseerd.
Voor joodsche toekomstverwachtingen ko
men hier eindelooze verschieten van voort--
gaande openbaring na Jezus' heengaan in
de plaats. De Geest, de Parakleet zal later
de duurzame leidsman der geloovigen
worden, 14 15 vv„ 16 12 vv. Wat in de
Synoptische Evangeliën van den eindtijd
wordt verwacht, is reeds hier en nu in de
zending van den Zoon en de gemeenschap
met den verhoogden Heer werkelijkheid
geworden. Het Eeuwige Leven is geen
tijdsduur, maar een qualitatief begrip.
Verbetering. In het nummer van Za
terdag 2 Dec. 1.1. moet in het verslag van
de lezing van dr. G. A. van den Bergh van
Eysinga gewijzigd worden:
Kolom 2, regel 38: „op graven van
afgestorven" lees: „op lichamen van aan
staande ingewijden".
Kolom 3 in het begin: De Hermetische
geschriften zijn Hellenistische mystieke li
teratuur, waarin de theologie der myste-
riëndiensten is vervat."
Kolom 3 in het midden: „Sterven en he
melvaart worden in de Hermetische ge
schriften ook in overdrachtelijken zin van
den levenden mensch gebruikt, die aan de
lagere wereld afsterft en zich extatisch
tot de hoogere verheft.
2de blz. le kolom, regel 11: „derde ge
dachte", lees: „doodsgedachte-''
„Rust een weinig!" Amst. P. N van Kam
pen en Zn.
PLAATSELIJK NIEUWS.
liet tramongeval aan den overweg.
Woensdag kwam voor het kantongerecht
te Haarlem, de zaak van den wagenbestuur
der, die indertijd door de boomen van den
spoorweg henen reed voor een sneltrein
langs, met groot gevaar voor de inzitten
den. Uit de verklaringen van den wissel
wachter der E. S. M. blijkt, dat de wagen
voerder tijd genoeg had gehad om te rem
men, als hij maar naar het signaal gekeken
had, dat juist nog intijds op onveilig getrok
ken was. Uit de verklaring van den H.S.M.-
wisselwachter blijkt, dat deze lang voor de
tram aan de gesloten boomen was, met een
ropde lantaren heeft gezwaaid, doch dat
de wagenbestuurder ook daarvan niets be
merkt heeft, dan toen het reeds te laat was.
Hij brak door de gesloten boomen. De
II.S.M.-wisselwachter Koster is toen met
zijn rooden lantaarn den sneltrein tegemoet-
geloopen, en heeft dien tot staan gebracht.
De kantonrechter huldigt Koster voor zijn
flinke gedrag. En wij doen dat ook gaarne.
Het O. M. acht de schuld van den wagen
voerder bewezen; de weersgesteldheid was
niet ongunstig, en het niet tijdig opmerken
der seinen moet aan onoplettendheid van
den bestuurder geweten worden. De eisch
is 150,boete, subs. 50 dagen hechtenis.
Op 29 dezer zal de uitspraak zijn.
Ons Jaarboekje. Jaargang 1917 van
ons jaarboekje is nu bijna gereed. Wie er
nog een exemplaar van hebben willen voor
60 ct. per vierkante glazen flacon.
