ALGEMEEN WEEKBLAD
SPAARDEPOSITO'S 4%
Gedempte Oude Gracht 63. Telefoon 141. HAARLEM.
HAARLEMSCHE BANKVEREENIGING
Vergoedt op
„De Verjaring van 'sLants Treurspel"
13 Mei 1619.
UITGAAN.
CINEMA PALACE
13e Jaargang. Losse nummers 10 cents.
ZATERDAG 17 MEI 1919.
No 20.
Prijs per jaar
*,-
Prijs
per nummer
10 cents.
Bloementtaalttti (üeehblad.
Uitgave der N. Vennootschap „HET MIDDEN". Kantoor voor redactie en administratie:
a
Advertentiën
25 cents per
regel
bij contract
belangrijke
korting.
BLOEMENDAAL. Bloemendaalsche weg 113.
Gestort Kapitaal I 4,0 SO.000. Reserve ca. f 850.000.
Reglementen worden op aanvraag gratis verstrekt.
Dit nummer bestaat uit vier bladzijden.
1IOOFD ENHART.
Terwijl het gansch niet onverschillig
gi noemd wordt, uit welke politieke een
heden en groepen een Gemeenteraad be
slaat, pleegt geenszins uit het oog ver
loren te worden het belang van zijne sa
menstelling .van beroepen. Vancandida-
ten wordt veelal het. beroep naar voren
geschoven om hun de sympathie of al-
tlians de stemmen der kiezers te bezor
gen. Naar gelang van omstandigheden
echter wordt ook wel het beroep verzwe
gen. Zoo zouden bijvoorbeeld verdiensten
in zeezaken kwalijk kunnen gelden als
eene aanbeveling! voor een candidaat
naar een der Bloemendaalsche ra idsze-
tels, hoe nauw Bloemendaal nu ook bij
de zee betrokken wordt.
Het voorbeeld van mr. Bijlcveld leert,
dat, omgekeerd, ook in het wetboek de
weg kan gevonden worden, die leidt, naar
de marine-specialiteit.
Elk Raadslid krijgt op zijn beurt vraag
stukken to beoordeelen, tl ie feitelijk bui
ten of boven zijn oordeelingsvermogen
gelegen zijn. Dc Raad in zijn geheel
pleegt zich bevoegd te achten iu elke
soort zaken. En menig raadsbesluit, aan
de praktijk getoetst, heeft getoond;
vrucht te zijn van der vaderen zonde,
die onwetendheid was of waanwijsheid.
Maar zoo gaat het ons allen. Wij worden
in en buiten huis eiken dag gesteld voor
vraagstukken van ziclkundigen aard, ook
als wij het woord zielkunde niet eens
kennen of begrijpen.
Op opvoedkundig gebied heeft me
nigeen de grootste verantwoordelijk
heid te dragen, terwijl de studie der op
voedkunde hem toch altijd vreemd is ge
bleven. De school heeft verzuimd ons te
leeren, hoe wij vader, hoe wij moeder
moeten zijn. En toch staan wij of komen
te een of anderen dag te staan voor de
moeiliikste vraagstukken, die ouders kun
nen worden voorgelegd. Wij verlaten ons
op 'ons gevoel. Maar is het niet vreemd,
dat wij ons daarop alleen verlaten in
de allerernstigste oogenblikken van het
leven? Terwijl1 we toch voor allerlei
betrekkelijke kleinigheden voorbereiding,
leering hebben gezocht
Hoeveel Raadsleden zouden er zijn, die
geleerd hebben raadslid te worden? Men
vindt er. En ze zijnglimlach
nietvan journalistieken huize.
Ga het verleden na, ook van hen, die
meer verantwoordelijkheid hebben te dra
gen dan op een Raadslid rust. De krant,
die meer elan haar lezers haar schrijvers
eiken dag dwingt tot belangstelling voor
alle kleuren der levenskaleidoskoop, heeft
menig staatsman doen groeien en rijpen.
Op de openbare tribune in het Parlement
zitten oude rotten, wien de parlemen
taire techniek mag benijd worden door
menig afgevaardigde. Ach ja, zoo zijn
Onder dezen titel schreef het Nieuws
van den Dag" Zondag 1.1.:
„Heden werd hier met den zwaarde ge-
executeerd mr. Johan van Oldebarnevelt
advocaat van Holland nadat hij den lande
drie-en-dertig jaren, twee maanden en vijf
dagen had gediend, een man van groote
activiteit, besogne, memorie en wijsheid ja,
singulier in alles. Die staat, zie toe dat hij
niet valle! God zij zijne ziele genadig!
Amen."
Zoo schreef op 13 Mei 1619 de griffier in
de resolution der Staten van Holland. Er
kende deze de schuld van den onthalsde
Waarom anders, zoo vraagt terecht B. in
de de „Rem. Broedei schap", 1 Korinthe
10: 12 geciteerd?
Hij zelf was den dood ingegaan, spre
kende deze woorden tot het volk, dat dc
terechtstelling op het Binnenhof bijwoon
de: „Mannen, gelooft niet dat ik een land
verrader ben; ik heb oprecht en vroom ge
handeld, als een goed patriot en dies zal
ik sterven."
Er hieerschte groote politieke spanning
in de Geünieerde Provinciën in die jaren.
Het Twaalfjarig Bestand had geen opluch
ting gebracht. Godsdiensttwisten, de strijd
de gangen van het sérail ook vaak den
Eunuch beter bekend dan den Sultan.
Hiermede wil allerminst betoogd zijn,
dat een: Raad uit journalisten behoort
te bestaan. Want van practischen aanlegt
zijn dezen geenszins altijd. Enmen
kent de kleur der Theorie.
Het .zijn juist de practische cisehen,
welke zooveel gewicht in dc schaal leg
gen bij de keuze van Raadsleden. Een
Gemeenteraad komt te staan voor vraag
stukken van den meest uiteenloopendeii
aard. Voor vraagstukken, die verstand
eischen van ontginnen, van bouwen, vaji
behceren, van uitbuiten. In zijn geheel
kan de Raad onmogelijk van al die zaken
verstand hebben.. Hij kan zich laten voor
lichten door ambtenaren en raadgevers.
Maar de waarde van die hulp is toch ,ook
weer niet te schatten zonder kennis van
liet onderwerp.
De ziekt! pleegt wel een oordeel te
hebben over de knapheid van zijn ge
neesheer, maar in den regel is dat oor
deel zoo weinig waard als de uitspraak
van een boer over de verdiensten van
een electrotechnicusof omgekeerd.
In den bestannden Raad vinden wij een
arts, een paar meesters in de rechten,
een paar kweekers, een groot-industrieel,
een aannemer, en verder een aantal per
sonen, die als „koopman" te boek staan.
Welk een groote kunst koopmanschap
ook is, zij wordt door te velen beoefend
dan dat men mag aannemen, dat allen
haar tnachtig zijn. De „koopnmn", die
langs de huizen vent en iets klagelijks
weet te leggen in den toon, waarop hij
u zijn beroep kenbaar maakt, verschilt in
velerlei opzicht, Vaak, van het hoofdl
eencr groote handelsonderneming, die
zich met trots op zijn beroep verheft.
Toch kan do kleine venter grooter „koop
man" zijn dan dc eigenaar van de villa
op welks stoep hij staat. En zoo. is de
welstand van den koopman ons geen borg
voor zijn meesterschap. Het blijft niette
min een feit, dat de venter minder kans
heeft om lid van den Raad te worden
dan de koopman, wiens welslagen niet
altijd nageplozen wordt.
Wat de rechtsgeleerden aangaat in den
Bloemendaalschen Raad, de niet gepro
moveerde schrijver van deze simpele re
gelen heeft allen eerbied te betrachten
tusschen de remonstranten en de contra
remonstranten, schokten de kerk. De con
tra-remonstranten verstoorden de gods
dienstoefeningen der tegenpartij; waar zij
de macht in de kerk niet in handen konden
krijgen, scheidden zij zich af, wijl zij geen
gemeenschap wilden houden met de remon
stranten. Het edict van de Staten van Hol
land, dat men over 't leerstuk der voorbe
schikking zou zwijgen en het geschil in der
minne bijleggen, wekte slechts een luide
klacht over onderdrukking van den gods
dienst.
Toen vaardigden de Staten, onmiskenbaar
op aandrang van Van Oldenbarnevelt, de
„scherpe resolutie" uit, waarbij den steden
vergund werd, waardgelders aan te stel
len, die alleen gehoorzaamheid schuldig
zouden zijn aan den Stadhouder, onder
wiens bevel de geheele Nederlandsche
krijgsmacht stond.
Van dat oogenblik aan was het land voor
een Stadhouder en een Landsadvocaat te
klein. Oldenbarnevelt werd op 29 Aug. 1618
op bevel der Staten-Generaal, maar inder
daad krachtens den wil van Prins Maurits,
gevangen genomen, de regeering in de
meeste steden werd omgezet en de waard
gelders werden naar huis gezonden.
Een zeer partijdige rechtbank van 24
leden veroordeelde den 72-jarigen grijsaard
ter dood en op 13 Mei geschiedde de te
voor bunnen meesterstitel. Maar liij mag1
zicli toch afvragen of mr. Jocometii en
Jhr. mr. 1'. Teding van Berkhout ooit
gvtoond hebben door juridiekc kennis uit
te blinken. En zoo ja, of diezelfde per
sonen dan op minder eerbied aanspraak
hebben in de bedrijven, die door lien
worden waargenomen zonder bul. Mr.
Jacomotti, die zicli niet herkiesbaar stelt
en niet heengaat zonder waardeering
achter te laten, kan wel het meest on
bevooroordeeld in het debat wonden ge
bracht. Hfj placht beschouwd ie worden
als de onder wij sspec ia li tei o, deed ook op
geld als financier, maar geen van deze
beide eigenschappen spruiten toch nood
zakelijk voort uit zijne rechtsgeleerd-zijn.
Wij zullen misschien niemand liever
dan .dr. Born water in <len Baad her
kozen zien. Maar het is daarom volstrekt
niet gezegd, dat de geneeskundige ook
hygiënist is. Aan de volksgezondheid
wordt door mannen gearbeid, wier ver
diensten zonder afgunst het eerst door
medici zullen worden erkend.
Bouwkundige talenten hebben wü in
don Raad niet kunnen ontwaren. Een van
du wethouders is wellicht onder de be-
ri> êpsrubriek vita „bouwkundigen" te
rangschikken, maar in den regel wordt
in architectonische kringen weinig waar-
dcering gevonden, voor de bouwkunde
van aannemers wel te onderscheiden
van hunne bouwkundigheid. En terwijl
de gewone leek zóo zou denken, dat een
aannemer toch allicht meer verstand zon
hebben vau een waterleidingsaanleg dan
een koopman ook al is die koopman
voornemens op te treden als directeur
van een aan waterleiding wellicht ver
wante zwemschool' hebben we daar
over wel eens andere noten hooren
kraken.
Multatuli is nog niet verouderd en wat
hij zeide van de Specialiteiten mag nog
wel eens herlezen worden. Het beroep
op de beroepsvaardigheid der Raadsleden
is voor een groot deel zinledig. Voor
een groot deel want niets is geheel
waar waar met volkomen uitsluiting
van liet tegengestelde.
Indien het beroep van den candidaat!
hem het zwaarst moest worden aangere
kend, op welken candidaat zonden dan
zij hun vertrouwen stellen, die wenschen,
dat de nieuwe Raad iets zal doen voor
cle volksontwikkeling, voor ruimte voor
rechtstelling die door Vondel een moord
genoemd werd, toen hij ze een jaar daarna
in een zijner scherpste hekeldichten bezong.
De terechtstelling leek noodeloos.
't Was vergeefs den hals gekorven.
De landsadvocaat was reeds in Augustus
1618 gevallen, van hem was geen tegen-
revolutie te duchten. De regeering alom in
den lande was op Maurits' hand. In „Onze
Eeuw" van deze maand schrijft prof. H.
Brugmans: „Waar was in de nieuwe orde
van zaken nog plaats voor den ouden advo
caat, wiens leeftijd een hernieuwde actie
bovendien vrijwel uitsloot? Na Augustus
1618 heeft hij feitelijk afgedaan, al heeft hij
het zelf wellicht niet geloofd. Om hem on
schadelijk te maken, behoefde men hem niet
te dooden.
En toch acht dr. Brugmans de tegenpartij
schuldiger door het ten val brengen van de
zen staatsman dan door zijn vermoording.
Zij richtte een uitnemende regeering te
gronde, zonder daarvoor iets in de plaats
te kunnen stellen, dat met het gevallen gou
vernement ook maar in de verste verte was
te vergelijken. Vondel noemde in zijn „Jaar.
Getijde" Oldenbarnevelt het hoofd van Eu
ropa.
Inderdaad is hij de ware leider der Ku-
ropcesche politiek geweest en tevens de
cenige leider van buitcnlandsche zaken in
Diroeties van Tooneelgezelschappen,
Bioscope-Theaters e. d. kunnen de aan
dacht op hare inrichtingen vestigen door
geregelde publicatie in deze rubriek.
De bijzondere voorwaarden worden
op aanvraag gaarne medegedeeld.
DE ADMINISTRATIE.
Groote Houtstraat 111—113 Haarlem.
PROGRAMMA
van 16 tot en met 23 Mei.
1.
VAN QUEBEC NAAR NIAGARA.
Interessante natuuropname.
2.
HANEKEY KOMT TER HULP.
Klucht in 1 afdecliug.
3.
FATA MORGANA.
Roman van een arm meisje, in 4 acten.
4.
Optreden van CAPTAIN BREYDSON
and Partner.
Verbazingwekkende balance trapeze act.
PAUZE.
5.
NA HET OPERABAL.
Klucht in 2 afdeeÜDgen.
Op alle voorstellingen explicatie,
uitgezonderd Dinsdagavond.
de Bloemendaalsche bedrijven, voor de
bevordering' der openbare reinheid, voor
het onderwijs aan volwassenen, voor do
geestelijke belangen der bevolking? Welk
beroep waarborgt zorg voor den werk
man, zoowel den werkman in gemeente
dienst als den particulieren werknemer?
Welk beroep stempelt eenig candidaat
tot bevorderaar van het Geluk der Ge
meenschap.
En dat is toch het hoogste doel, be
hoort althans het hoogste doei te zijn vau
het Bestuur der Gemeenschap.
Mannen en vrouwen van kunde en ken
nis zijn er noodig ongetwijfeld. Maar
zqo goed als do Koningin met vertrouwen
de portefeuille van Marine legt in de
handen van een advocaat, zoo goed kun
nen wij een Raadsmandaat ter hand stel
len aan wien ook.
Mits hij verstand hebbe.
En ljart.
Want Hart is misschien nu nog meer
dan ooit noodig in dezen tijd, nu toch
feitelijk de Rede een bankroet heeft ge
maakt, waarvan een vreeselijke herhaling
dreigt door het verdrag, dat ontworpen
is met het hoofd, doch waaraan het
hart zeker geen deel hoeft gehad.
Wel de haat! A. L.
PLAATSELIJK NIEUWS.
In den nacht van Vrijdag op Zaterdag is
ingebroken in de Centrale Kennemerkeuken.
De dief is vermoedelijk door een tuimel
raam aan de achterzijde binnengekomen en
Nederland, van wien men dat zeggen kan.
Brugmans schetst in evengenoemd artikel
Uidenbarnevelts buitengewone beteeken is in
dat opziciit. Op dat terrein is hij meester
op alle wapenen. En ten volle nationaal.
Oldenbarnevelt was zeker niet minder par
tijman dan de meeste andere enzer minis
ters in de laatste drie eeuwen. ,Maar in
het bestuur van onze buitcnlandsche betrek
kingen is hij geheel buiten eti b.ner, alle
partijverhoudingen uitgegi oeid."
In hem eert ons \o!k een der grootste
mannen uit zijn verleden."
Tot zoover het „Nieuws van den Dag".
Van Oldenbarneveldt, van wiens stoffelijk
overschot men niet weet, of en waar het ter
aarde is besteld, behoorde tot die uitste
kende geesten als Hugo de Groot, Uytten-
bogaert, Episiopius, die als remonstranten
de vrijheid en verdraagzaamheid in kerke
lijke zaken voorstonden en daarin geen an
dere lijn volgden dan reeds prins Willem,
Maurits vader, voor een verlicht en ontwik
keld Nederland de beste achtte. Het zou
300 jaar duren eer door alle ontwikkelden
in Nederland de juistheid hunner beginselen
openlijk of stilzwijgend werden erkend. H<™
lang zal het nu duren eer men de denk
beelden van de meest verlichten van nu
aanvaardt