Algemeen Nieuws- en Advertentieblad voor Bloemendaal,
Overveen, Aerdenhout, Vogelenzang, Jan Gijzenvaart en Santpoort
Hypothecaire Beleggingsbank
HAARLEMSCHE BANKVEREENIGING
LOKET-KLUIZEN.
Het Nederlandsch Openlucht
Museum.
Feuilleton.
CINEMA PALACE
!3e Jaargang.
ZATERDAG 13 SEPTEMBER 1919.
No. 37.
BLOEMENDAALSÖI WEEKBLAD
Uitgave van de Vereenigde Drukkerijen, Bloemendaal. Kantoor voor Redactie en Administratie: De Genestetweg 23. - Tel. 5003
f l.—
f 4.-
Losse nummers 10 cent.
Advertentien.
15 cent de regel, bij afname van 500 regels of meer korting.
Vraag en aanbod, huur en verhuur, koop en verkoop, 50 cent
en f 1.bij vooruitbetaling.
BLOEMENDAAL.
Bloemendaalscheweg 113
Kapitaal en Reserve c.a. f 5.000.000.
Effecten, Prolongatiën, Coupons. Vreemde Munt.
Neemt Fondsen in Leendepót en vergoedt daarop Leengeld.
Open en gesloten Bewaarneming.
Koop, Verkoop en Incasseering van Wissels op Binnen- en Buitenland.
30
te HAARLEM, Jansstraat 59. -:- Telefoon 3168.
Kapitaal f I.OOO.OOO.— 35
Bankiers: HAARLEMSCHE BANKVEREENIGING.
Plaatst voor PARTICULIEREN Kapitaal op
Ie Hypotheek onder hare Borgtocht.
ityl Absoluut veilige belegging, geen koersverlies. Vraagtinlichtingen en condities t/k. der Bank.
Abonnement:
Tot 31 December
Voor een vol jaar
Dit nummer bestaat uit vier bladzijden
en Kinderbijvoegsel.
Verhaalden wij in ons vorig nummer
een en ander over de Arnhemsche fees
ten, thans willen wij onzen lezeressen
en lezers eens iets meer meedeelen
omtrent het middelpunt, de kern van
deze folkloristische demonstraties, het
Nederlandsche Openlucht-Museum zelf.
Bevordering der studie van de be
schaving der plattelandsbevolking van
Nederland, zooals die zich uit in woning
bouw, dorpsaanleg, kleederdracht, huis
raad, werktuigen enz., is het doel het
welk de op initiatief van den heer F. A.
Hoefer te Hattem opgerichte en te
Arnhem gevestigde vereeniging „Het
Nederlandsch Openluchtmuseum" zich
stelt; in de eerste plaats tracht zij dat
doel te bereiken door het stichten en
in stand houden van een openlucht
museum, eene verzameling van gebou
wen met hunne inrichting.
Met een enkel woord willen wij hier
verhalen van wat thans reeds op den
„Waterberg" het door de gemeente
Arnhem aan de Vereeniging ter beschik
king gesteld museumterrein is bijeen
gebracht.
In een hulp-museumgebouw later
door een monumentaal hoofdgebouw
naar het ontwerp van den bouwkundige
Van der Kloot Meyburg te vervangen
is een gedeelte der bezienswaardig
heden zoo veel doenlijk naar aard, tijd
en plaats geordend ter bezichtiging ge
steld allereerst zij de aandacht geves
tigd op een verzameling curiosa van
schuttersgilden, in het bijzonder op een
reeks zilveren, met primitief uitgevoerde
voorstellingen versierde gildeschilden,
die als zegeteeken door de daarop met
name genoemde „schutterskoningen"
aan het „zilver" van het gilde werden
geschonken. Een glazen kast bevat een
collectie voorwerpen op het gebied der
oud-Brabantsche folklore. De bezichti
ging van de verzameling meubels, (Zuid-
hollandsche betimmering, met slaapstede,
tafels, kinderloopstoelen, stoven enz.),
huisraad en gebruiksvoorwerpen(„koper"
en haardgerei, bakvormen, mangelplan-
ken, timmergereedschappen enz.) leert
den bezoeker naast den practischen
aanleg den lust der plattelandsche be
volking kennen om voorwerpen harer
dagelijksche omgeving door beschilde
ring, snijwerk en opschrift een meer
dan alledaagsch voorkomen te verleenen.
Bezienswaard zijn de in vitrines op
gestelde Nederlandsche kleederdrachten,
Natura Artis Magistra.
(Een fantasie uit het jaar 1920).
Daar stond de geleerde voor een uitgelezen
gehoor, en sprak. En 't was ontzettend. De
menschen, over de bewondering, ja over de ex-
taze henen, blikten elkander nu vol ontstelte
nis aan als bij een vreeselijk natuurverschijn
sel. Want 'n openbaring was het, wat de man
daar verteldede natuur werd overbodig vanaf
't ontzagwekkende oogenblik, dat hij zijn uit
vinding gedaan had, zijn wereldschokkende uit
vinding. Hij kon machinaal vruchten maken.
Van allerlei soort. De heerlijke boomgaarden,
de liefelijke velden, de vette vruchtbare aarde,
de schoone planten, de milddadige regen en de
overvloedgevende zon, de jaargetijden, het
was allemaal nu overbodig geworden. Hij had
niets en niemand van noode. Hij kon alles al
leen
En hij demonstreerde met eenvoudige instru
eert gedeelte van de door het Rijk aan
de Vereeniging in bruikleen afgestane
volledige verzameling.
Wie belang stelt in het vervaardigen
der kleedingstoffen vindt er eenige
merkwaardige weefstoelen en bij den
kafoendruk gebezigde handblokken. Van
de vervoermiddelen ten plattelande ge
bezigd zijn eenige arresleden en vooral
een groep uit het begin der 19e eeuw
dagteekenende boerenwagens te ver
melden, alle met bonte beschildering,
sommige hebben ook opschriften.
Wanneer men het hulp-museumgebouw
aan de achterzijde verlaat, betreedt de
bezoeker het eigenlijke „openlucht"
museum, het terrein waarop hij, volgend
den hoofdwandelweg, die aanvangt ter
plaatse waar een uit de 16e eeuw da-
teerende hardsteenen grenspaal is op
gesteld en die hem leidt over heuvels
door dalen, langs vijvers en weiden met
steeds wisselend natuurschoon, zal lee-
ren kennen de op het gebied der
plattelandskultuur merkwaardige ge
bouwen, als boerenwoningen, schuren,
stallen, molens, putten, pompen, enz.
Elke provincie heeft er haar eigen ter
rein.
Eerst bereikt men eenige hutten, die
eene afzonderlijke groep in het museum
zullen vormen, een typische visschers-
hut, een der laatste twee overgebleven
van een 30 tal, indertijd onder den rook
van Amsterdam benoorden het IJ gele
gen en dienende tot verblijfplaats van
de Volendammer visschers. die voor den
verkoop van visch in de hoofdstad ver
menten op welk een doodgewone manier hij
dat alles had uitgeschakeld.
En hij vertoonde twee sinaasappelen: één
echten en een dien hij zelf gemaakt had. En
de zijne was veel mooier, en beter. Want,
zoo verduidelijkte hij, de natuur kende geen
volmaaktheid die bedreef de ongeloofelijkste
domheden. Bekijk elk voortbrengsel der natuur,zei
hij, en altijd zult ge een oneffenheid een fout, iets
leelijks, iets toevalligs eraan vinden, en bekijk
daarnaast eens zijn voortbrengsel; het product
van het menschelijk verstand, berekend, door
dacht, uitmuntend van binnen en voorbeeldig
netjes afgewerkt van buiten. Ziehier, alsjeblief.
Reeds de bevruchting van de bloemen
was gebrekkighing de bestuiving niet veel te
veel af van toevalligheden, wind, water, insec
ten, allemaal onvolkomen en gebrekkige, in
één woord natuurlijke zaken, die al niet min
der dan de bloemen en planten en vruchten
dringend verbetering eischten. Zie hier mijn ci
trus aurantium. mijn oranjeappelhij is, zoo
als ge weet, een afwijking van de bes. (Bessen
heb ik al in honderd elf soorten gemaakt, ik
alleen, terwijl de natuur maar 'n dozijn soor
toefden. Het gebouwtje, dat kleinste
type van 'n éénpersoonswoning een
oppervlakte van nauwelijks enkele vier
kante meters inneemt, is geheel uit ge
teerde planken opgetrokken, met pannen
gedekt en voorzien van een houten
schoorsteen. De stookplaats is in het
midden op den gronddaarachter be
vindt zich de bedstede. Verder is er
een plaggenhut uit de veenstreken van
Groningen en Drenthe, met muren van
rechthoekige heizoden, in metselverband
gestapeld en een dak van ronde plag
gen, rustend op dennestammen. Door
een deur in een der zijwanden betreedt
men een als stal of bergplaats gebezigde
ruimte, die door een nauwe gang met
de eigenlijke door kleine ruiten schaars
verlichte woonruimte in verbinding staat
schilderachtig is er het interieur met
stookplaats op den grond, houten schoor
steen, bedstede en enkele meubelen.
Een eindweegs verder stond nog enkele
maanden geleden het helaas doorbrand
vernielde oud-Saksische „los hoes", dat
met het Friesche type, de „stelphoeve",
het Frankisch-Keltisch of„langgeveltype"
en het Frankisch-Romeinsche type, het
viertal onderling zeer uiteenloopende
hoofdtypen van boerenwoningen in ons
land vormt. Het is het Bestuur van het
museum tot zijn groote voldoening
mogen gelukken weder in het bezit te
komen van een exemplaar van een „los
hoes".
Het karakteristieke van dit merkwaar
dige woningtype omschrijft prof.Schrijnen
in zijn werk „NederlandscheVolkskunde"
ten kent.) Zie hief de schil met de klierholten,
waarvan de functie eigenlijk het voortbrengen
van vluchtige brandbare oliën is; en toen ik
de chemische samenstelling eenmaal gevonden
had, was het niet moeilijk meer, die ook te
verbeteren evenzoo die van deze witte sponzige
laag onder de schil, en evenzoo het vrucht-
vleesch (ziehier) in sectoren, die door vliezige
wanden van elkaar gescheiden zijn, om de as
gelegd. Vergelijk nu eens mijn practischen ei
gen sinaasappel met dien verouderden, natuur
lijken. De moderne wetenschap heeft, ge ziet
het, alle gebreken verbeterd mijn schil is dun
ner, waardoor de vrucht gauwer rijp is, de
vliezen zijn van een stof, die veel lichter ver
teerbaar dan die van den ouderwetschen isin
het door mij uitgevonden vruchtvleesch vormen
zich krachtiger suikerhoudende sappen en lich
ter plantenzuren, waardoor ook de smaak
véél aangenamer is dan die van den vroegeren
sinaasappel. Het is heel iets anders geworden,
ja, men kan spreken van meer dan een geslaagde
verbetering van de oranjevruchthet is
een op zichzelf staande nieuwe vinding, ja, met
gebruikmaking van een ouden grondvorm maar
Groote Houtstraat 111113 Haarlem-
PROGRAMMA
van 12 tot en met 19 September.
1.
DE ITALIAANSCHE MEREN.
Natuuropname.
2.
WILSKRACHT.
Qroot Wild-West Drama in 5 afd.
3.
Variété. HARRY VERA.
Jongleur.
- PAUZE.
4.
HAM en BUD als UITSMIJTERS.
Klucht. 30
o.m. met deze woorden:
„In het Saksische boerenhuis in zijn
meest oorspronkelijkenvormkoncentreert
zich alles om de deel. Aan de eene
gevelzijde van het huis woont de boer,
de andere omspant een reuzenpoort, die
naar de deel leidt; aan weerszijden van
het huis zijn de huisdieren ondergebracht;
hierbij valt op te merken, dat de koeien
op de mest met de koppen naar de deel
gekeerd staan, waar de zoldergoot is.
In de oudste huizen ontbreekt zoo
goed als elke scheidsmuur of schutting.
Tegenover de groote schuurdeur, aan
het andere eind van de deel, bevindt
zich de haard, waar de boerin den
maaltijd bereidt en waaromheen het ge
zin zich verzamelt. De open, vrijliggende
vuurstede behoort met het omsloten zijn
van woning, stalling en schuur in één
enkele ongescheiden ruimte tot de meest
karakteristieke kenteekenen van het
oud-Saksische type en getuigt tevens
van hoogen ouderdom. In de groote,
ruime halle heeft de boer heel zijn have
en goed, heel zijn bezittingen onder de
oogen, in zijne onmiddellijke nabijheid.
Zij wordt begrensd door twee rijen
van zuilen of stijlen. Boven deel en
stalling en woongedeelte verheft zich
het hooge dak, dat als bergplaats dient
en welks nok van voren naar achteren
in één onafgebroken lijn doorloopt".
Aan den voet van den heuvel
staat een Twentsch bakhuis met bijen
stal, van anno 1741, opgetrokken in
vakwerkbouw, met vullingen van bak
steen behalve aan de onder het pannen
dak schuilgaande zijde, die eene vulling
heeft van gevlochten, met leem bestre
ken teenen en waarlangs de bijenkorven
dat is ook alles. Het is de triumph van den men-
schelijken geest, die de natuur haar lage plaats
aanwijst, een plaats, steeds meer en meer te
ruggedrongen door den vooruitgang der men-
schelijke beschaving. De natuur is het mag
zonder overdrijving hier worden geconstateerd
de natuur is een overwonnen standpunt".
Hij had uitgesproken.
Het succes werd tot een bovenmenschelijke
eerbetuiging.
Maar helaas, buiten gekomen, om, omstuwd
door vele bewonderaars, zijn zegetocht naar den
middagtrein te beginnen, overkwam den verhe
ven geleerde iets heel verschrikkelijks. Hij viel
plotseling languit op het plaveisel, en kreeg
een schedelbreuk. En de onnoozele oorzaak van
het ongeval De schil van een sinaasappel.
Daarover was hij uitgegleden En te be
denken, dat er, terwijl hij de functiën, de be
stemmingen der onderdeelen van den sinaasap
pel daarbinnen zoo schitterend uiteenzette, al
dien tijd daarbuiten zulk een onderdeel gelegen
had met een bestemming die hij niet kende,
en die hem noodlottig werd.
STEYNEN.
