TWEEDE BLAD
„Bloemendaalsch Weekblad"
Zaterdag 17 December 1921
Ciericale partijen.
Plaatselijk Nieuws.
No. 51.
derde voordracht
Het heeft jaren geduurd eer de clinistelijk-
liiStorisehen zich tot partij hebben georgani
seerd. Lr is niet zoozeer verschil van oegin-
sel, dan mentngsverscnil. strijd van personen;
en dan verschil van inzicht met bavornin
Lobman over democratische hervormingen;
Savornin Lonman wordt ieider van ue
Vrij-anti-re\olutionn. partij. Aanleiding is de
kieswet-lak, die op algemeen kiesrecht aan
stuurde. ivujper was voorstander, de bavor-
nm Lohnian tegenstander; bi uien tijd keert
Kuyper zich tegen „de maimen met twee
namen Heilige jaren later stichten Dr. brons
veld en Dr. de Visser den Chr. Hist. bond.
Deze twee partijen vereenigen zich uaa niet
ue Eriesühe Ciiristeluit-iiistorisohe kiesver-
cerugingen tot de Christelijk-Historische Unie
van tvus. Deze partij is minder democra
tisch dan de anti-revoitionnaire, maar ze is
besnst a.keeng van succes-politiek: volgens
art. 7 is haar doel, „de door baar beieden
beginselen tot erkenning met om de regee-
ringsmacht in handen van met zekere Chris-
temke bcgmselen instemmende personen
te brengen".
het is dus niet zouzeer 0111 het succes van
de partij, maar 0111 de macht van het begin
sel te doen.
De Christelijk-Historischen zijn ook gekant
tegen 't samengaan met Rome. Hen tweede
groot bezwaar hebben de Clirtst.-historischen
tegen de anti-these, tenminste theoretisch!
Op 't punt van zondagsrust, vaccine, aikecr
van staatsbemoeiing, staat ze op 't zeilde
standpunt. Ook wat betreit L.O. en M.O., niet
wat het H.O. aangaat: de wetenschap zij aan
geen enkel dogma gebonden, behalve de
theologische faculteit: deze moet staan op den
grottdSiag der Openbaring.
De historisch verkregen rechten van de
kerk wil zij eerbiedigen, doch tevens ieders
recht om zich van ue kerk los te maken
waaroorgen.
Voorts hebben de clirist.-lustorisclien een
zéér uitvoerig en vooruitstrevend sociaal
programma, waarover later nader. 1
Deze partij in beginsel eén met de anti-
revolutiorinaire, verzet zich theoretisch tegen
de praktische politiek dezer laatste, en
steunt haar echter ais het op stemmen aan
komt.
De houding der Roomscb-Katholiekeii is in
ons land 11a 1870 sterk veranderd. De ge
moedelijkheid in het maatschappelijk verkeer,
de zetistandigheid van oordeel en houding in
de politiek maken plaats voor strenge afschei
ding en straffer organisatie. De geestelijkheid
gaat haar kudde isoleeren en orgamseeren
op alle levensgebied om ze te beheerschen.
Schaepman legt er nog den nadruk op, dal
hij voor de R.K. de rechten van tiet is ener-
landerschap opeischt, en vrijheid voor kerk
en kerkelijk onderwijs.
Schaepman, Thijrn c.s. kunnen zoo aan
doenlijk fier over Vrijheid schrijven, dat men
soms zou wanen in onverdachte liberale
propaganua-lectuuir verzeild te zijn geraakt.
Hij komt op voor vrijheid van staat, school
en persoonlijkheid, die hij tegen de Staatsal-
maoht in bescherming neemt!
Schaepman wijst er op, „dat de geJieele ge
schiedenis van deze vrijheid door de kerk op
staauundig gebied gehuldigd, getuigenis
geeft Aan geen enkele staatsvorm heeft de
kerk haar zegen geweigerd,aan geen enkele
wet hare onderwerping. Sfecbls twee begu-
selen heeft zij altijd en overal beleden en ge
handhaafd; het eeue:
„Alle macht is van God verordende
gehoorzaamt wie over u gesteld zijn, niet uit
vreeze. maar om het geweten", en dal ander:
„Het recht is voor God, Gode meer te ge
hoorzamen dan dea mensch. Die beginselen
zijn in de wereld gekomen met de kerk en
leven van haar hartebloed".
Nu maken de Ncderl. R.Kath. deel uit der
internationale organisatie der R.K.-kerk. En
deze Kerk heeft zich in 1864 en 1870 uitge
sproken over de moderne levensopvattingen
en over haar eigen pauselijk gezag. De eerste
heeft ze in de Syllabus van 1864 als zoovele
dwalingen verworpen, het tweede verklaarde
ze o.nfeilbaar, waar 't zich ex cathedra uit
spreekt over zaken van godsdienst en zede-
leer. Tot dit laatste behooren haast alle men-
schelijke handelingen. Voor de Staatkuude is
de K.K.-zedeleer dlus van uiterst belang, te
meer daar de kerk leert, dat de staat voor
de kerk heeft te wijken, waar het zaken van
van gemengden aard als huwelijk, onderwijs
enz. betreft.
Vrijheid beteekent in R.K. zin dan ook:
Vrijheid van de Kerk om zich uit te leven,
haar roeping te vervullen, die allen omvat,
ook Protestanten en ongeloovigen.
Als dwaling is in den Syllabus nadrukkelijk
veroordeeld deze opvatting, „in onze dagen is
het niet goed meer, dat de Kath. Godsdienst
als de eenige godsdienst van den Staat ge
houden wordt, bij uitsluiting van alle andere
eerediensten."
Zoo heeft de Clerus zich omstreeks 1832 in
België 'heftig verzet tegen gelijkheid, der kerk
genootschappen voor de wet: in Holland laat
de Clerus het gaanwant schrijft een Katho
liek schrijver Hennen in Studiën van 1872:
I heoretisch en volgens hare goddchjke zen
ding, heeft de ware kerk alleen recht van be
staan; inaar practisch en wegens de vatbaar
heid der menschen voor dwaling en wegens
de moeilijkheid, waarmede zij zich van ver
ouderde vooroordeelen en gewoonten ontdoet,
duldt de kerk bijgelooi en uwaling, waar zij
die in gevestigden toestand ontmoet".
Deze eerbiediging van andersdenkenden
zai slechts diuren, zoolang deze de tnaebt
hebben Rome te weerstaan. Zoodra de R.K.-
Kerk in ons land de machtigste partij zal
wezen, zal het inet dc vrijheid der minder-
he.d gedaan zijn. Te meer, daar met uiterlijke
middelen gehoorzaamheid in geestelijke za
ken af te dwingen, bij de R.K. een geoor
loofde methode is.
Dwang tegenover andersdenkenden moge
achterwege blijven om redenen van wijs be
leid, dwang tegenover onwillige geloofs-
genooteu, wordt in het vrije Ncoeriand
ruimschoots toegepast: dwang om Roomsche
bladen te lezen, dwang om kinderen naar
Koonisciie scholen te zenden, dwang bij ge
mengde huwelijken. De geroemde vrijheid,
door liberalen aan de R.K.kerk gegund, wordt
in vele gevallen gebruikt om minder volgza
me geioovigen van persoonlijke vrijheid op
menig levensgebied te berooven!
Eerst laat is de organisatie der R. Kath.
Staatspartij tot stand gekomen.
Het programma door Schaepman bij wijze
van proeve opgesteld is niet aanvaard. Eerst
veel later hebben de K .Kade-kies vereenig in-
gen zich tot een bond vereenigd, en daar
houden de Hrabanders zich buiten.
De proeve van een programma van Schaep
man was geïnspireerd door Kuyper's program.
De latere programma's missen den sierlijken
omhaal der beginselverklaringen om kort en
bondig de politieke wenscheüjkheden uit te
spreken.
Verscheiden anti-rev.-wenschen vinden we
hier terug: allereerst op onderwijsgebied, waar
de doorvoering van de rechts- en finautiëele
gelijkstelling geëjscht wordt voor voorberei
dend-, middelbaar- en hooger onderwijs.
De zonuagsrust en heiliging wordt geëischt,
maar siechts tot 1 uur 's middags! Wat ar
beid betreit staat een categorisch verbod van
fabrieksarbeid voor de gehuwde vrouw op 't
programma: en het gemeentelijke programma
eischt ontslag voor de gehuwde onderwijze
res. Verschillende eischen worden gesteld ten
bate van den kleinen middenstand (b.v. VII,
25). Openbare steun voor zedelijke- en ont-
wikkelingsvereenigingen wordt geëischt, mits
deze zijdelings noch rechtstreeks den godsdient
en -gle maatschappelijke (orde ondermijnen.
Wat dit beteekent kan worden opgemaakt
uit de weigering van minister Regout om bij
de uitvoering der kinderwetten subsidie toe te
kennen aan niet op kerkdijken grondslag
staande vereenigingen ten behoeve van de
z.g.n. voogdijkinderen, bepaaldelijk aan de
Vereenjging voor „Zedelijke Opvoeding".
Zoo wordt in beginsel onder R.K. bewind
subsidie uitsluitend toegekend aan instellingen
op kerkelljken grondslag.
in de paragraaf over justitie verdient nog
aandacht dc „handhaving van de christelijke
beginselen in de huwelijkswetgeving".
Dat de Nederlandsche vrouw dus geen betere
regeling van echtscheiding te wachten heeft
van de ciericale partijen is nog niet het ergste:
erger is dat zelfs de macht over haar kinde
ren haar ontzegt blijft, dat bij hopeloos ver
schil van inzicht geen beroep op kantonrech
ter, voogdijraad of welke instelling dan ook
haar vrij staat.
Ook hier dringt de clericaal zijn dogmati
sche opvatting van het huwelijk met geweld
op aan het geheele volk: want wat weerhoudt
Roomsche, Anti-revolutionnaire vrouwen om
zich blindelings aan het echtelijk gezag te
onderwerpen, al gunt de wet haar meerder
vrijheid?
Ook de persoonlijke vrijheid om te arbeiden
wordt door de clericalen van alle schakeering
aangetast, tenzij de vrouw het doet uit nood,
tenzij ze ihet doet om zich ruimer te kunnen
bewegen, om voor haar kinderen een beter
opvoeding te kunnen bekostigen, de cleri
caal stoot haar terug in de armoede of her
huisslcovenbestaan van zijn „Christelijk"
huwelijk.
Dr. J. van den Bergh van Eysinga-Elias.
1Het sociale programma komt ter sprake in
verband met de arbeidersbeweging.
BOEKBESPREKING.
Dante, door Prof. Dr. j. J.. Salverda de
Grave; Uitgave van J. M. Meulenhoff, te Am
sterdam.
Wie zijn onbevangen aandacht van het rijk
der stof wendt naar dat des geestes, bespeurt
weldra, dat hij in het klimaat der oneindigheid
toeft. Oneindig in aantal zijn de wegen die
hier ter keuze liggen; oneindig is het aantal
mogelijkheden, oneindig het aantal combi
naties, oneindig het aantal associaties, dat te
scheppen valt.
Als in een wonderland, dat alleen de droom
uog maar te beelden vermag, zoo loopen er
de wegen. Wie zijn koers naar rechts had ge
nomen komt ter linkerzijde te staan; wie dagen
lang meende te dalen raakt op den top van
een berg beland; wat verscheiden leek en
menigvuldig blijkt één en eenerlei, wie zich tot
in de nabijheid van het begeerde doel genaderd
waande, ziet alle vaste vormen voor zijn 00-
gen vernevelen en wie zonder hoop scheen
te zijn op een spoedig rusten, ziet plotseling
de schoonste behuizing voor zijn geest opdoe
men. Wat heider scheen en onvervreemdbaar
gewonnen, verduistert als ware het een nevel-
bouw en waar niets scheen te zijn dan duis
ternis staat als door een tooverslag dc zeker
ste burcht in het helste licht.
Hrederik van Heden, de zoeker, de geeste
lijke zwerver, legt een langen weg ai van de:i
eenen nieuwbouw naar den anderen, in zijn
verbeelding moeizaam stijgend naar een „Licht
stad", om te ontwaren, dat aan het einde van
zijn grilligen weg de aloude burcht Rome
gelegen is.
Dante, de vrome iniddeleeuwsche dichter
van „De Goddelijke Comedie", heeft als een
banneling ver van zijn geliefd Florence moe
ten omzwerven door zijn bestrijding van den
paus. Dante dc katholiek, zag in den keizer
den door God aangewezen machthebber over
de Christenheid en hij verwachtte alleen uit
komst voor de door oorlogen en burgertwisten
verontruste volkeren doorde monarchie.
Wel was 't een ideale monarchie, die van
Dante, met eon monarch, die door de hoogste
deugden uitmunt en een waardig lasthebber
van God is, de verpersoonlijking van het
Goede.
Dante verbond de gedachte aan een volmaak
te vrijheid der onderdanen met die aan een
oppermachtig keizer.
De dingen die schijnbaar onverzoenbaar
tegenover eikander stonden vonden in Dante's
geest dc wegen die saitienelnden op eea hoo
ger, ja ontzaglijk veel hooger niveau, dan dat
waarop zijn tijdgenooten stoelden. Immers, wat
Dante wilde is niet veel anders dan hetgeen
waarvan wc thans nog droomen: een volken
bond met een bondspresident die boven de
partijen staat. De keizer moest boven de par
tijen staan en, onbegrensd heerschend, geen
begeerte meer hebben tot uitbreiding van zijn
macht: daardoor zou hij rechtvaardig zijn en
zijn bedoelingen zuiver.
Zou hij een slecht figuur maken, die in onze
dagen nog voorstelde, om gebruik te maken
voor het heil der volkeren van de wetenschap,
dat almacht alrechWaardigheid insluit? Of zijn
kwaad en onrecht iets anders dan gevolgen
van onvolmaaktheid, van zwakte?
Doch hoeveel te meer moeten wij Dante
bewonderen, die zes eeuwen geleden reeds
besef had van dit maatschappelijk probleem
en daarvoor een oplossing gaf, die thans nog
en zelfs nog hi de verre toekomst als wegwij
zer naar een beter geordende samenleving
dienst zal kunnen doen.
Wat Dante stelde, is een ideaal: een ideaal
inersch met ideale (onbeperkte) macht, die
zichzelf niet zoekt en de volle mate zijner
liefde tot de menschen wendt, die wil dat allen
de hoogste goedheid bereiken, en daar die al
leen door de vrijheid mogelijk is, aan allen die
vrijheid schenkt..
Is de oplossing daarmede veroordeeld, dat
zij een idëel karakter draagt? Ik zou willen
vragen: „is het kompas, dat trouw het magne
tisch Noorden aangewezen heeft te veroordee-
len, omdat het schip desondanks in den storm
schipbreuk geleden heeft? Zij» idealen iets
anders dan kompasnaalden die den menschen
h t magnetisch hoogtepunt vaa den weg i
evolutie wijzen?"'
Zij, die om welke reden dan ook er
niet toe kunnen komen om met den grooten
dichter zélf de reizen door het rijk des gees
tes te maken, kunnen in het voor iedereen
leesbare boek van Prof. Salverda de Grave
veel leerrijks en belangwekkends over Dante
vinden, zoowel over zijn leven als over zijn
werken. Zij, die wel van plan zijn Dante zelf
te lezen vinden in het werkje van Prof. Sal
verda de Grave een uitstekende en bijna onmis
bare voorbereiding.
De uitgever Meulenhoff draagt veel bij tot
de ontwikkeling van het Nederlandsche volk.
Henri Bakels.
BLOEMENDAAL.
Het bestuur der B.G.V. hield Zaterdag 10
Dec. j.t. een vergadering voor leden en genoo-
digden om te spreken over de mogelijkheid
tot oprichting van een sportpark.
De vcorz. der B.G.V. opende de vergade
ring en zette op duidelijke wijze uiteen het
doel dezer bijeenkomst en de groote noodza
kelijkheid om te komen tot oprichting van een
Bloemendaalsch sportpark. De wensch van den
voorz. was oin een commissie samen te stellen
uit de aanwezigen, die dan zouden kunnen wer
ken voor de oprichting van bovengenoemd
doel. De heer Wilson was er niet voor oin
direct een commissie samen te steden terwijl
de heer de Roo van Alderwerelt het bestuur
in overweging gaf niet aan de gemeente finan-
cieele steun te vragen doch aan particulieren.
De heeren Cassee en de Haan waren tegen
een sportterrein en verklaarden hun medewer
king niet te zullen verteciien, daar zü bevreesd
zijn dat hun terreinen hierdoor in gevaar zui
len komen. Dc heer Wilson spreekt er zijn
verwondering over uit, dat een der twee oud
ste vereenigingen van Bloemendaal dit mooie
plan niet willen steunen. De heer Kok. leider
der B.G.V. wees er op, dat ook bij sommige
scholen geen speelterrein is. De lieer de Roo
deelde mede, dat ook aan de regcering
financleelc steun voor een sportterrein ge
vraagd kan worden, maar zeide, dat, als deze
werd toegezegd en het terrein zou er komen,
dat dan het Rijk voor die 40 pCt. vergoeding
i:> de kosten ook verschillende voorwaarden
stelde. Benige hiervan werden door spr. voor
gelezen. De bepalingen waren zoo gesteld, dat
ze niet door de plaatselijke vereenigingen
nagekomen konden worden. Verder deelde de
lieer de Roo mede, dat de gemeente (dit is
voorschrift) een sportterrein moet aanleggen,
zoodat er in ieder geval een sportterrein
komt. Vergaderingen zooais deze, kunnen dit
alleen bespoedigen.
Op een vraag van den heer Geyl aan den
heer de Roo, waarom, als er toch een sport
terrein moet komen, hiermede zoolang ge
wacht wordt, was het antwoord dat de ge
meente thans zuinig moet zijn en zoodoende
dit zoolang ter zijde wordt geschoven.
De lieer Cassee meende te moeten consta-
teeren, dat het bespreken van een sportefrein
in hootdzaak in het belang der B.G.V. is.
De voorz. gaf hierop een bevestigend ant
woord. Hierna vroeg hij aan de aanwezigen,
hoe er gedacht werd over het samenstellen
van een commissie. Verschillende bezwaren
werden geopperd en de heer Geyl stelde voor
hierover in een volgende vergadering te spre
ken, 0111 de afgevaardigden de gelegenheid te
geven eens te spreken met de leden hunner
vereeniging.
Allen stemden hiermede in en zoo werd
besloten nog een vergadering te houden en
wel op den eersten Vrijdag in de maand Janu
ari. Hierna werd de vergadering gesloten.
Van andere zijde schrijft men ons:
Naar aanleiding van de berichten en bespre
kingen over een Bloemendaalsch sportpark
vestigt men onze aanuaclit er op, dat wanneer
liet bestuur van het Bloemendaalsch Lyceum
overgaat tot definitieve vestiging van de
schoolinriehting, er vanzelf iets tot stand komt,
dat als basis van zoo'n sportpark zou kunnen
dienen. De Wet verplicht n.l. eike middelbare
school tot het inrichten van een sportterrein,
omvattend minstens twee voetbalvelden, dus
een omrasterd, goed opgehoogd terrein van 110
bij 140 Meter. Misschien dat het mogelijk zal
zijn om in aansluiting bij uit terrein een sport
park te vormen. Naar verluidt zijn er in het
Bestuur van de vereeniging Kennemer Lyceum
personen, die hiervoor zouden voelen. Als het
bestuur voornoemd het sportveld iets ruimer
maakt dan strikt noodig Is, zou misschien het
Gemeentebestuur in gemeen overleg ook iets
in die richting kunnen doen. Een paar hockey
en voetbalvelden met athletiekbanen en ten
nisbanen, tezamen inet een eenvoudige kleed-
en waschgelegenheid, zou te Bloemendaal alle
reden tot bestaan hebben. Wij gelooven, dat de
toekomstige plaats van het Lyceum nog niet
bepaald is; men spreekt over den Zeeweg, zoo
wel ais den Kennetnerweg (Aelbertsbergi),
als over den Brederodeweg gemeentelijke ter
reinen aldaar). Ook het oude plan van oen
Julianaweg schijnt nog niet van de baan. In
een onderhandeling van het Lyceunnbestuur
met den Gemeenteraad, die nog niet geheel
afgebroken schijnt, is ook sprake geweest
van botuw der school op den hoek van het
open terrein bij het Bloemendaalsche Bosch
tusschen- Mollaan, Saxenburgerlaan en het
bosehpaadje evenwijdig aan den Rijpciwe.;
ook toen is de mogelijkheid overwogen om
daar sportterreinen aan te leggen.
Samenwerking tusschen het Gemeentebe
stuur, de initiatiefnemers van het sportpark en
het Bestuur van het Kennemer Lyceum schijnt
ons voor alles noodzakelijk.
Mej. Mr. C. Frida Katz lid van den gemeen
teraad van Amsterdam zal Dinsdag a.s. des
avonds 8 uur in het Gymnastieklokaal der
Chr. M.U.L.O.-school een lezing houden, uit
gaande van de Chr.-Historische Unie, afd.
Bloemendaal.
Haar onderwerp is: Verantwoordelijkheid
der vrouw tegenover de Chr.-Historische
Unie. De toegang is vrij.
SANTPOORT.
Bazar. Door dc afd. Santpoort van de
Nederl. Vereen, tot Afschaf, van Alcoholh.
Dranken is in het gebouw van de E. N. O. T.
Ihiinlnstwcg nabij de Jan Gijzetivaart op
heden Zaterdag en Zondag a.s. een bazar ge
organiseerd. De medewerking is toegezegd
van den heer Zwanenburg te Velseroord en
van een pianist en violist uit Haarlem. Voor
zoover wij het thans kunnen bekijken zal het
wel de moeite waard zijn eens een kijkje te
gaan netnen. We zagen o.a. een groote inzen.
ding kamerplanten vanaf de goedkoopste tot
de duurste soorten. Ook voor boekenliefheb
bers is er wei wat te halen.
Hedenmiddag om 4 uur en Zondagmorgen
d.a.v. om 11 uur zal de bazar geopend worden.
TOONEEL
„Sneeuwwitje". Maandag 26 December
a.s.(2dett Kerstdag) komt Mevr. N. Cv Hop
man-Kwast met hare leerlingen een voorstel
ling geven in den Stadsschouwburg te Haar
lem, des namiddags ten twee ure. Opgevoerd
