Algemeen Nieuws- en Advertentieblad voor Bloemendaal, Overveen, Aerdenhout, Vogelenzang, Jan Gijzenvaart en Santpoort HAARLEMSCHE BANKVEREENIGING EFFECTEN EN COUPONS VREEMD GELD LOK ET-KLUIZEN De Socialistische Partijen CINEMA PALACE (La Rêve) 16e Jaargang ZATERDAG 14 IANUARI 102i. No. 2. BLOEHENDAALSCI WEEKBLAD Uitgave van de Vereenigde Drukkerijen, Bloemendaal. Kantoor voor Redactie en Administratie: De Genestetweg 23. - Tel. 2 2003- Voor een half jaar Advertentlën: 15 cent per regel, bij afname van 500 regels of meer korting. Vraag en aanbod, huur en verhuur, koop en verkoop, van 1 tot 10 regels 1.elke regel meer 10 cent. Tusscben den tekst of op een bepaalde plaats speciaal tarief. BLOEMENDAAL. BUI TEN LA IN DSC HE WISSELS - CREDIETEN - DEPOSITO'S VERSTREKT CREDIETBRIEVEN OP BINNEN- EN BUITENLAND DOCUMENTAIRE CREDIETEN Dit nummer bestaat uit vier bladzijden en een Bijblad. 7 En is geen schand te vallen, 'tls schand niet op te staen. GRANIDA. (EERSTE DEEL). Het vinnich stralen van de Son Ontschuil ick in 't bosschage; Indien dit bosje clappen con, Wat melden 't al vryage! Vryage? neen. Vryage? jae, Pryage sonder menen; Van hondert harders (ist niet schae?) Vindt me'r getrouw niet eenen. Een wullepsab knaepjen altijd stuirt Nae nieuwe lust sijn sinnen. Niet langer als het weygeren duirt, Niet langer duirt het minnen. Mijn hartje treckt mij wel soo seer, Soo seer, dorst ick het wagen, Maer neen, ick waeg' het nemmermeer, Haer minnen sijn maer vlaegen. Maar vlaegen, die t'hans overgaen, En op een ander vallen; Nochtans sie mijn vryer aen Voor trouste van haer allen. Maer oft 't u miste domme maeght, Ghij siet hem niet van binnen. Dan 't schijnt wel die geen rust en waeght, Can qualijck lust gewinnen. Oft ick hem oock lichtvaerdich von, En 't bleef in dit bosschage, Indien dit bosje clappen con, Wat meldet al boelage! Uit; Granlda van P. C. Hooft (Vervolg) In iedere gemeenschap die is uitgegroeid tot de scherpe tegenstelling van weinig rijken en veie armen in gunstige gevallen met een •krachtigen middenstand van vele gradaties tusschen genoemde uitersten ontwaakt het verlangen naar gelijkheid en broederlijkheid. En dit wordt, al naar gelang de geestesgesteld heid der menschen uitgesponnen tot een schoo- nen droom, een warme verwachting, uitge dacht in een klaar omlijnde utopie. En er worden pogingen aangewend op kleine schaal, het Ideaal der broederschap te verwerkelij ken; kleine gemeenschappen worden gesticht, die telkens weer te gronde zijn gegaan aan hun onhoudbaarheid te m.dden der andersle- vende menschheid, aan de onvokomenheid ook van de individuën die er deel van uit maakten. Met de groote veranderingen in het econo misch leven, door de technische toepassing van stoom en electriciteit, in het geestelijk leven door het consequent doorvoeren van weten schappelijke methoden, gaat parallel de ont wikkeling van gevoels-socialisme tot weten- schappelijk-socialisme, n.l. de ontwikellng van utopie tot wetenschap, zooals Engels het in zijn beroemd boekje heeft betiteld. De grondslag van de tegenwoordige Socia listische en Communistische partijen is gelegd door Marx en Engels in hun Economische his torische en wijsgeerige studiën, die door een reeks jongere schrijvers en propagandisten zijn voorgezet, o.w. Bebel, Kautsky, Mehiing, Bernstein. De maatschappelijke tegenstellingen zien zij als een onvermijdelijke phase waaruit de menschheid zich zal loswikkelen, als zij een maal tot het inzicht van het ware karakter van do economische verhoudingen zal zijn gekomen en uit dit inzicht de kracht zal putten het kapi talistische productie-proces om te zetten tot het socialistische, d.w.z. de eigendom der pro ductiemiddelen te brengen aan de gemeenschap, de privaateigendom van productie-middelen op te heffen. Zoo is het socialisme sinds 1870 tot een groote historische beweging uitgegroeid, die van groote beteekenis is zoowel voor de cul tuur als voor het werkelijke leven. Het is tegen het revolutiejaar 1848 de revolutie, waarin de liberale bourgeoisie in verscheidene Europeesche landen, o.a. in Nederland heeft gezegevierd over de reactie dat Marx en Engels het Kommunistische Manifest uitgeven. Hierin worden de grondbeginselen uitgespro ken, die Marx zeer uitvoerig in zijn werk Das Kapital heeft ontwikkeld, die Engels en de anderen in economische en historische studi ën hebben belicht van veie zijden. De latere Socialistische programma's en de nog latere communistische hangen ten nauwste samen met dit eerste kommunistische mani fest van 1847, dat opgesteld is in opdracht van de internationale organisatie der arbei ders van Siberië tot Californië. De grondgedachte van het Manifest Is deze: de economische productiewijze en de maat schappelijke geleding, die met noodzakelijkheid uit deze productieverhoudingen van ieder tijd perk voortvloeien, vormen den grondslag van de staatkundige en intellectueele geschiedenis van leder tijdperk. Sedert de opheffing van het verouderde gemeenschappelijk grondbezit is dientengevolge de heele geschiedenis een ge schiedenis van klassenstrijd gebleven: strijd tusschen uitgebuite en uitbuitende, over- heerschte en heerschende klassen. Deze strijd heeft nu echter een punt bereikt, waar de uit gebuite en onderdrukte klasse (het proleta riaat) zich niet meer van de haar uitbuitende en onderdrukkende klasse (de bourgeoisie) be vrijden kan, zonder tegelijk de heele maat schappij voor altoos van uitbuiting, onderdruk king en klassenstrijd te bevrijden. Zoo ken schetst Engels in zijn voorrede van 1883 het stuk van Marx. Het manifest zelf bestaat uit een 30-tal bladzijden. In drie afdeelingen komen ter spra ke: 1. de bourgeois en de proletariër; 2. de proletariërs en de communisten; 3. de socia listische en de communistische literatuur. Aan het einde van de 2e afdeeling is het eigenlijke programma in een tiental eischen samengevat. Deze eischen voor de toekomst zijn gegrond op een scherpe ontleding naar het heden en verleden. Het manifest Iaat volle recht wedervaren aan de hoogst revolutionaire rol door de bourgeoisie in de wereldgeschiedenis ge speeld, om daarna te betoogen, dat zij na de vernietiging van alle feodale en fabrikantale idyllische verhoudingen, geen anderen band tusschen mensch en mensch laat gelden dan dien van het bare geld, het naakte belang, de egoiste berekening, die tot openlijke, onbe schaamde, dorre uitbuiting leidt. Deze schrille uitspraak van 't manifest zal velen voorkomen sterk overdreven te zijn; het feit echter, dat de moreel hoogstaanden zich bewust verzetten tegen dergelijke bere kening bij de diepst ingrijpende levenskeuze, dat de stereotype belangstellende vraag ech ter bij verlovingen In de bemiddelde kringen der samenleving steeds luidt of hij of zij „ge fortuneerd" is en het bij velen in die kringen als grooter waagstuk geldt op gezonde ar beidskracht en bekwaamheid een huwelijk te gronden dan op „fortuin" bewijst de juist heid van de uitspraak van 't manifest. Het kommunistisch manifest laat volle recht wedervaren aan de groote verdienste, aan de machtige schepping der 19de eeuwsche bourgeoisie: door de exploitatie van de we reldmarkt zijn productie en consumptie van alle volken kosmopolitisch georganiseerd. Ze heeft het wereldverkeer en de wereldlitera tuur voortgebracht, ze heeft de wereldstad doen groeien. In een nauwelijks honderdjarige klasse-heerschappij heeft ze grootere en meer omvattende productiekrachten geschapen dan alle vorige generaties te samen. Aanwending van natuurkrachten, werktuigen, toepassing van ohemle op industrie en landbouw, spoor wegverkeer, telegraaf, ontsluiting van we- relddeelen, bevaarbaar maken van rivieren, heele bevolkingen, die wel uit den bodem ge stampt lijken welke vroegere eeuw heeft ook maar vermoed, dat zulke produktieve krachten in den schoot van den maatschappe- lijken arbeid rustten? Maar de schaduwzijde van deze machtige cultuur vormen haar eigen krlses, door over productie veroorzaakt: „de burgerlijke ver houdingen zijn te eng geworden om de door haar zelve geschapen rijkdom te om vatten." De arbeid is marktwaar, de be- staansonzekerheld van den arbeider neemt met de industrie in omvang toe; de industrie, die groote opeenhooping van arbeidersbevol king veroorzaakt, heeft daarmede de gelegen heid tot hun organisatie geschapen. Ze beginnen werkloozenkassen te vormen, ze gaan voort zich tegen de uitbuiting te ver zetten: ,,de beweging der proletariërs wordt de zelfstandige beweging van de overgroote meerderheid in 't belang van de overgroote meerderheid. Zooals het Kommunistisch Manifest wil breken met de oude productievormen, zoo nok met de oude moraal en godsdienst, met de oude cultuur. Op het verwijt, dat ze cultuur loosheid zal scheppen, antwoordt het Manifest, dat de economische levensvoorwaarden 'Iio der menschheid van de cultuur hebben uitge sloten. Het program in engeren zin omvat tien punten, waarvan de belangrijkste zijn: le. Onteigening van den grond en aanwen ding van de grondrente voor staatsuitgaven; 2e. sterk progressieve belastingen; 3e. afschaffing van 't erfrecht; 5e. centralisatie van 't krediet door een staatsbank met monopolie; 6e. centralisatie van het transportwezen door den Staat; 7e. vermeerdering van Staatsfabrieken c. d„ onteigening van landerijen; 8e gelijke arbeidsdwang voor allen, op richting van arbeidslegers; loe. openbare, kostelooze kinderopvoe ding, afschaffing van fabrieksarbeid van kin deren, vereeniging van opvoeding en pro ductie. In de meest vooruitstrevende landen zal er naar gestreefd worden, dit program te ver werkelijken. Toen In Duitschland de partij groeide, ont stond er behoefte aan een nieuwe redactie van het program: zoo ontstaat in 1875 het program van Gotha, in 1875 het Erfurter pro gram, dat de grondwet der Duitschc sociaal democratie is gebleven, en dat ook tot model heeft gediend voor de Hollandsche socialisti sche partijen. Deze programma's bevatten een beginse'program en een reeks hervormingen, die in de naaste toekomst verwerkelijkt moet worden, als de socialisten invloed op den Staat krijgen. Waar de praktijk haar eischen doet gel den, waar de gedachte op den voorgrond komt, wat er nu te verwerkelijken valt van de socialistische idealen, dan openbaart zich een verschijnsel, dat we in Iedere partijge- GROOTE HOUTSTRAAT 111-113 HAARLEM TELEFOON 671 Vanaf Vrijdag 13 Januari. Het mooist gespeelde filmwerk van dit seizoen Catholic Art Film Naar het beroemde meesterwerk van EMILE ZOLA. In de hoofdrol de beroemde Franscbe artisten: Mile. ANDRÉE BRABANT en Mons. M. SIGNORET. Speciale muzikale ifuustratie van ons Orchest. Plaatsbespreken aanbevolen. schiedenis terugvinden en dat zich in de ont wikkelingsfasen der socialistische partijen telkens zal herhalen: verwijdering, strijd, splitsing naar aanleiding van de verwerkelij kingsmogelijkheden tusschen de praktisoh- aangelegden en de volbloed idealisten. Naar mate de invloed der partij met het enorme ledenaantal en nog grooter stemnienaantal bij de verkiezingen toeneemt, richt het pro gramma zich hoe langer hoe meer op de praktijk; zoo stelt het Erfnrter program dan ook veel minder vergaande eischen dan het Kommunistisch Manifest, terwijl de Christen- Socialisten, de S. D. P. en de Communistische partij weer de beginselquaesties van het Com munistisch Manifest naar voren brengen. Het Erfurtsche program houdt aan de be ginselen van 't Kommunistisch Manifest vast: de bevrijding der geheele mensohheid door de zelfbevrijding van het proletariaat en de op heffing van de klasseheerschappij en van de klasse zelve. Deze strijd heet dan noodzake lijkerwijze een staatkundige strijd, om den economischen strijd te kunnen voeren. Van de naaste toekomst eischt het program: Ie. Alge meen en evenredig kiesrecht; 2e. recht- streeksche wetgeving door het volk met reoht van initiatief en referendum; 3e. aige- meene weerbaarheid; 4e. onbelemmerd recht van vereeniging, vergadering; 5e. wettelijke gelijkstelling der sexen: 6e. godsdienst is zaak van persoonlijke overtuiging; 7e. verplicht bezoek van neutrale, kostelooze, openbare scholen, kosteloos onderwijs enz. in hoogere scholen voor begaafden; 8e. kostelooze recht spraak en rechtsbijstand; 9e. kostelooze ge neeskundige hnlp en begrafenis; 10e. progres sieve inkomsten-, vermogens-, successiebe lasting. Afschaffing van indircete belastingen. Bij de eischen tot bescherming der arbei ders vinden we genoemd: 8-urigen arbeids dag, verbod van kinderarbeid onder 14 jaar, afschaffing van verplichte winkelnering, ver bod van werkloosheid (met enkele uitzonde ringen), toezicht op alle bedrijven en bedrijfs- hygiëne, arbeidersverzekering van Staats wege. Dit program is de grondwet, gelijk Marx' Kapita) de Bijbel van 't socialisme; bij 't fnter- preteeren van dien Bijbel zijn veie veeten ont staan. Ook hier staan orthodoxe én historische kritiek tegenover elkander. En gelijk tegenover elkaar staan dogmatisch- hiërarchisch geordende kerken en individueele," vrije vroomheid, zoo staat ook in de maatschappelijke sfeer het streng georgani seerde socialisme en kommunlsme tegenover het anarchisme, dat alleen heil verwacht van de vrije, zuiver menschelijke ontplooiing van den individu, zonder dat staat, recht of wet hem belemmeren of dwingen, noch tot het goede, noch tot het kwade. Deze richting van groote beteekenis voor de innerlijke ontwik keling der uiterst linker partijen heeft krach tens haar beginsel geen beteekenis Ivoor den politleken strijd. J. v. d. BERGH v. EYS'NGA— Eli as. (Wordt vervolgd)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Het Bloemendaalsch Weekblad | 1922 | | pagina 1