Algemeen Nieuws- en Advertentieblad voor Bloemendaal,
Overveen, Aerdenhout, Vogelenzang, Jan Gijzenvaart en Santpoort
HAARLEMSCHE BANKVEREENIGING
EFFECTEN EN COUPONS VREEMD GELD
LOK ET-KLUIZEN
De Socialistische Partijen
CINEMA PALACE
(La Rêve)
16e Jaargang
ZATERDAG 14 IANUARI 102i.
No. 2.
BLOEHENDAALSCI WEEKBLAD
Uitgave van de Vereenigde Drukkerijen, Bloemendaal. Kantoor voor Redactie en Administratie: De Genestetweg 23. - Tel. 2 2003-
Voor een half jaar
Advertentlën: 15 cent per regel, bij afname van 500 regels of
meer korting. Vraag en aanbod, huur en verhuur, koop en
verkoop, van 1 tot 10 regels 1.elke regel meer 10 cent.
Tusscben den tekst of op een bepaalde plaats speciaal tarief.
BLOEMENDAAL.
BUI TEN LA IN DSC HE WISSELS - CREDIETEN - DEPOSITO'S
VERSTREKT CREDIETBRIEVEN OP BINNEN- EN BUITENLAND
DOCUMENTAIRE CREDIETEN
Dit nummer bestaat uit vier bladzijden
en een Bijblad.
7 En is geen schand te vallen,
'tls schand niet op te staen.
GRANIDA.
(EERSTE DEEL).
Het vinnich stralen van de Son
Ontschuil ick in 't bosschage;
Indien dit bosje clappen con,
Wat melden 't al vryage!
Vryage? neen. Vryage? jae,
Pryage sonder menen;
Van hondert harders (ist niet schae?)
Vindt me'r getrouw niet eenen.
Een wullepsab knaepjen altijd stuirt
Nae nieuwe lust sijn sinnen.
Niet langer als het weygeren duirt,
Niet langer duirt het minnen.
Mijn hartje treckt mij wel soo seer,
Soo seer, dorst ick het wagen,
Maer neen, ick waeg' het nemmermeer,
Haer minnen sijn maer vlaegen.
Maar vlaegen, die t'hans overgaen,
En op een ander vallen;
Nochtans sie mijn vryer aen
Voor trouste van haer allen.
Maer oft 't u miste domme maeght,
Ghij siet hem niet van binnen.
Dan 't schijnt wel die geen rust en waeght,
Can qualijck lust gewinnen.
Oft ick hem oock lichtvaerdich von,
En 't bleef in dit bosschage,
Indien dit bosje clappen con,
Wat meldet al boelage!
Uit; Granlda van P. C. Hooft
(Vervolg)
In iedere gemeenschap die is uitgegroeid
tot de scherpe tegenstelling van weinig rijken
en veie armen in gunstige gevallen met een
•krachtigen middenstand van vele gradaties
tusschen genoemde uitersten ontwaakt het
verlangen naar gelijkheid en broederlijkheid.
En dit wordt, al naar gelang de geestesgesteld
heid der menschen uitgesponnen tot een schoo-
nen droom, een warme verwachting, uitge
dacht in een klaar omlijnde utopie. En er
worden pogingen aangewend op kleine schaal,
het Ideaal der broederschap te verwerkelij
ken; kleine gemeenschappen worden gesticht,
die telkens weer te gronde zijn gegaan aan
hun onhoudbaarheid te m.dden der andersle-
vende menschheid, aan de onvokomenheid
ook van de individuën die er deel van uit
maakten.
Met de groote veranderingen in het econo
misch leven, door de technische toepassing van
stoom en electriciteit, in het geestelijk leven
door het consequent doorvoeren van weten
schappelijke methoden, gaat parallel de ont
wikkeling van gevoels-socialisme tot weten-
schappelijk-socialisme, n.l. de ontwikellng van
utopie tot wetenschap, zooals Engels het in
zijn beroemd boekje heeft betiteld.
De grondslag van de tegenwoordige Socia
listische en Communistische partijen is gelegd
door Marx en Engels in hun Economische his
torische en wijsgeerige studiën, die door een
reeks jongere schrijvers en propagandisten
zijn voorgezet, o.w. Bebel, Kautsky, Mehiing,
Bernstein.
De maatschappelijke tegenstellingen zien zij
als een onvermijdelijke phase waaruit de
menschheid zich zal loswikkelen, als zij een
maal tot het inzicht van het ware karakter van
do economische verhoudingen zal zijn gekomen
en uit dit inzicht de kracht zal putten het kapi
talistische productie-proces om te zetten tot
het socialistische, d.w.z. de eigendom der pro
ductiemiddelen te brengen aan de gemeenschap,
de privaateigendom van productie-middelen op
te heffen.
Zoo is het socialisme sinds 1870 tot een
groote historische beweging uitgegroeid, die
van groote beteekenis is zoowel voor de cul
tuur als voor het werkelijke leven. Het is
tegen het revolutiejaar 1848 de revolutie,
waarin de liberale bourgeoisie in verscheidene
Europeesche landen, o.a. in Nederland heeft
gezegevierd over de reactie dat Marx en
Engels het Kommunistische Manifest uitgeven.
Hierin worden de grondbeginselen uitgespro
ken, die Marx zeer uitvoerig in zijn werk
Das Kapital heeft ontwikkeld, die Engels en de
anderen in economische en historische studi
ën hebben belicht van veie zijden.
De latere Socialistische programma's en de
nog latere communistische hangen ten nauwste
samen met dit eerste kommunistische mani
fest van 1847, dat opgesteld is in opdracht
van de internationale organisatie der arbei
ders van Siberië tot Californië.
De grondgedachte van het Manifest Is deze:
de economische productiewijze en de maat
schappelijke geleding, die met noodzakelijkheid
uit deze productieverhoudingen van ieder tijd
perk voortvloeien, vormen den grondslag van
de staatkundige en intellectueele geschiedenis
van leder tijdperk. Sedert de opheffing van het
verouderde gemeenschappelijk grondbezit is
dientengevolge de heele geschiedenis een ge
schiedenis van klassenstrijd gebleven: strijd
tusschen uitgebuite en uitbuitende, over-
heerschte en heerschende klassen. Deze strijd
heeft nu echter een punt bereikt, waar de uit
gebuite en onderdrukte klasse (het proleta
riaat) zich niet meer van de haar uitbuitende
en onderdrukkende klasse (de bourgeoisie) be
vrijden kan, zonder tegelijk de heele maat
schappij voor altoos van uitbuiting, onderdruk
king en klassenstrijd te bevrijden. Zoo ken
schetst Engels in zijn voorrede van 1883 het
stuk van Marx.
Het manifest zelf bestaat uit een 30-tal
bladzijden. In drie afdeelingen komen ter spra
ke: 1. de bourgeois en de proletariër; 2. de
proletariërs en de communisten; 3. de socia
listische en de communistische literatuur.
Aan het einde van de 2e afdeeling is het
eigenlijke programma in een tiental eischen
samengevat.
Deze eischen voor de toekomst zijn gegrond
op een scherpe ontleding naar het heden en
verleden.
Het manifest Iaat volle recht wedervaren
aan de hoogst revolutionaire rol door de
bourgeoisie in de wereldgeschiedenis ge
speeld, om daarna te betoogen, dat zij na de
vernietiging van alle feodale en fabrikantale
idyllische verhoudingen, geen anderen band
tusschen mensch en mensch laat gelden dan
dien van het bare geld, het naakte belang, de
egoiste berekening, die tot openlijke, onbe
schaamde, dorre uitbuiting leidt.
Deze schrille uitspraak van 't manifest zal
velen voorkomen sterk overdreven te zijn;
het feit echter, dat de moreel hoogstaanden
zich bewust verzetten tegen dergelijke bere
kening bij de diepst ingrijpende levenskeuze,
dat de stereotype belangstellende vraag ech
ter bij verlovingen In de bemiddelde kringen
der samenleving steeds luidt of hij of zij „ge
fortuneerd" is en het bij velen in die kringen
als grooter waagstuk geldt op gezonde ar
beidskracht en bekwaamheid een huwelijk te
gronden dan op „fortuin" bewijst de juist
heid van de uitspraak van 't manifest.
Het kommunistisch manifest laat volle
recht wedervaren aan de groote verdienste,
aan de machtige schepping der 19de eeuwsche
bourgeoisie: door de exploitatie van de we
reldmarkt zijn productie en consumptie van
alle volken kosmopolitisch georganiseerd. Ze
heeft het wereldverkeer en de wereldlitera
tuur voortgebracht, ze heeft de wereldstad
doen groeien. In een nauwelijks honderdjarige
klasse-heerschappij heeft ze grootere en meer
omvattende productiekrachten geschapen dan
alle vorige generaties te samen. Aanwending
van natuurkrachten, werktuigen, toepassing
van ohemle op industrie en landbouw, spoor
wegverkeer, telegraaf, ontsluiting van we-
relddeelen, bevaarbaar maken van rivieren,
heele bevolkingen, die wel uit den bodem ge
stampt lijken welke vroegere eeuw heeft
ook maar vermoed, dat zulke produktieve
krachten in den schoot van den maatschappe-
lijken arbeid rustten?
Maar de schaduwzijde van deze machtige
cultuur vormen haar eigen krlses, door over
productie veroorzaakt: „de burgerlijke ver
houdingen zijn te eng geworden om de
door haar zelve geschapen rijkdom te om
vatten." De arbeid is marktwaar, de be-
staansonzekerheld van den arbeider neemt
met de industrie in omvang toe; de industrie,
die groote opeenhooping van arbeidersbevol
king veroorzaakt, heeft daarmede de gelegen
heid tot hun organisatie geschapen.
Ze beginnen werkloozenkassen te vormen,
ze gaan voort zich tegen de uitbuiting te ver
zetten: ,,de beweging der proletariërs wordt
de zelfstandige beweging van de overgroote
meerderheid in 't belang van de overgroote
meerderheid.
Zooals het Kommunistisch Manifest wil
breken met de oude productievormen, zoo
nok met de oude moraal en godsdienst, met de
oude cultuur. Op het verwijt, dat ze cultuur
loosheid zal scheppen, antwoordt het Manifest,
dat de economische levensvoorwaarden 'Iio
der menschheid van de cultuur hebben uitge
sloten.
Het program in engeren zin omvat tien
punten, waarvan de belangrijkste zijn:
le. Onteigening van den grond en aanwen
ding van de grondrente voor staatsuitgaven;
2e. sterk progressieve belastingen;
3e. afschaffing van 't erfrecht;
5e. centralisatie van 't krediet door een
staatsbank met monopolie;
6e. centralisatie van het transportwezen
door den Staat;
7e. vermeerdering van Staatsfabrieken c.
d„ onteigening van landerijen;
8e gelijke arbeidsdwang voor allen, op
richting van arbeidslegers;
loe. openbare, kostelooze kinderopvoe
ding, afschaffing van fabrieksarbeid van kin
deren, vereeniging van opvoeding en pro
ductie.
In de meest vooruitstrevende landen zal er
naar gestreefd worden, dit program te ver
werkelijken.
Toen In Duitschland de partij groeide, ont
stond er behoefte aan een nieuwe redactie
van het program: zoo ontstaat in 1875 het
program van Gotha, in 1875 het Erfurter pro
gram, dat de grondwet der Duitschc sociaal
democratie is gebleven, en dat ook tot model
heeft gediend voor de Hollandsche socialisti
sche partijen. Deze programma's bevatten een
beginse'program en een reeks hervormingen,
die in de naaste toekomst verwerkelijkt moet
worden, als de socialisten invloed op den
Staat krijgen.
Waar de praktijk haar eischen doet gel
den, waar de gedachte op den voorgrond
komt, wat er nu te verwerkelijken valt van
de socialistische idealen, dan openbaart zich
een verschijnsel, dat we in Iedere partijge-
GROOTE HOUTSTRAAT 111-113 HAARLEM
TELEFOON 671
Vanaf Vrijdag 13 Januari.
Het mooist gespeelde filmwerk van dit seizoen
Catholic Art Film
Naar het beroemde meesterwerk van EMILE
ZOLA.
In de hoofdrol de beroemde Franscbe
artisten: Mile. ANDRÉE BRABANT en
Mons. M. SIGNORET.
Speciale muzikale ifuustratie van ons
Orchest.
Plaatsbespreken aanbevolen.
schiedenis terugvinden en dat zich in de ont
wikkelingsfasen der socialistische partijen
telkens zal herhalen: verwijdering, strijd,
splitsing naar aanleiding van de verwerkelij
kingsmogelijkheden tusschen de praktisoh-
aangelegden en de volbloed idealisten. Naar
mate de invloed der partij met het enorme
ledenaantal en nog grooter stemnienaantal
bij de verkiezingen toeneemt, richt het pro
gramma zich hoe langer hoe meer op de
praktijk; zoo stelt het Erfnrter program dan
ook veel minder vergaande eischen dan het
Kommunistisch Manifest, terwijl de Christen-
Socialisten, de S. D. P. en de Communistische
partij weer de beginselquaesties van het Com
munistisch Manifest naar voren brengen.
Het Erfurtsche program houdt aan de be
ginselen van 't Kommunistisch Manifest vast:
de bevrijding der geheele mensohheid door de
zelfbevrijding van het proletariaat en de op
heffing van de klasseheerschappij en van de
klasse zelve. Deze strijd heet dan noodzake
lijkerwijze een staatkundige strijd, om den
economischen strijd te kunnen voeren. Van de
naaste toekomst eischt het program: Ie. Alge
meen en evenredig kiesrecht; 2e. recht-
streeksche wetgeving door het volk met
reoht van initiatief en referendum; 3e. aige-
meene weerbaarheid; 4e. onbelemmerd recht
van vereeniging, vergadering; 5e. wettelijke
gelijkstelling der sexen: 6e. godsdienst is zaak
van persoonlijke overtuiging; 7e. verplicht
bezoek van neutrale, kostelooze, openbare
scholen, kosteloos onderwijs enz. in hoogere
scholen voor begaafden; 8e. kostelooze recht
spraak en rechtsbijstand; 9e. kostelooze ge
neeskundige hnlp en begrafenis; 10e. progres
sieve inkomsten-, vermogens-, successiebe
lasting. Afschaffing van indircete belastingen.
Bij de eischen tot bescherming der arbei
ders vinden we genoemd: 8-urigen arbeids
dag, verbod van kinderarbeid onder 14 jaar,
afschaffing van verplichte winkelnering, ver
bod van werkloosheid (met enkele uitzonde
ringen), toezicht op alle bedrijven en bedrijfs-
hygiëne, arbeidersverzekering van Staats
wege.
Dit program is de grondwet, gelijk Marx'
Kapita) de Bijbel van 't socialisme; bij 't fnter-
preteeren van dien Bijbel zijn veie veeten ont
staan. Ook hier staan orthodoxe én historische
kritiek tegenover elkander.
En gelijk tegenover elkaar staan dogmatisch-
hiërarchisch geordende kerken en individueele,"
vrije vroomheid, zoo staat ook in de
maatschappelijke sfeer het streng georgani
seerde socialisme en kommunlsme tegenover
het anarchisme, dat alleen heil verwacht van
de vrije, zuiver menschelijke ontplooiing van
den individu, zonder dat staat, recht of wet
hem belemmeren of dwingen, noch tot het
goede, noch tot het kwade. Deze richting van
groote beteekenis voor de innerlijke ontwik
keling der uiterst linker partijen heeft krach
tens haar beginsel geen beteekenis Ivoor den
politleken strijd.
J. v. d. BERGH v. EYS'NGA—
Eli as.
(Wordt vervolgd)