m
wssm
DE BERGKAT
Algemeen Nieuws- en Advertentieblad voor Bloemendaal,
Overveen, Aerdenhout, Vogelenzang, Jan Gijzenvaart en Santpoort
Renteverg'oeciiiig-.
VICTORI A=WATER
HAARLEMSCHE BANKVEREEN 1GING
De Liberale Partijen.
CINEMA PALACE
POLA NEGRI
Oe Vuurmeren van Kilauea
argang.
ZATERDAG 25 FEBRUARI 1922.
BLOEHENDAALSÜH WEEKBLAD
Uitgave van de Vereenigde Drukkerijen, Bloemendaal. Kantoor voor Redactie en Administratie: De Genestetweg 23. - Tel. 2 2 003
Abonnement:
Voor een half jaar
Tot 1 Juli
1.75
f 1.50
LOSSE NUMMERS 5 CENT.
Advertentiën: 15 cent per regel, bij afname van 500 regels of
meer korting. Vraag en aanbod, huur en verhuur, koop en
verkoop, van 1 tot 10 regels 1.elke regel meer 10 cent.
Tusschen den tekst of op een bepaalde plaats speciaal tarief.
Dit nummer bestaat uit drie bladen.
Kennis is macht; doch macht zonder edele
wilskracht is als een paard zonder teugel.
GENADE.
Vijf jaar moest ik U missen, Heer u;
en plotseling wonder! kwaamt Gij weer,
waart over me in de koele lucht
en in me als in de bloem de vrucht,
een grondbeginsel, plotseling,
dat glanzen door mij stralen ging.
o God, hoe licht moest zijn mijn woord,
dat daar Uw aêm in wierd gehoord,
een woord dat waarlijk zeggen zou
mijn licht geluk na zooveel rouw!
Zoo lange jaren waart Ge er niet
en leefde ik stroef in dor verdriet.
Want o, het hart waarin Ge één maal
wierpt Uwen koelen, klaren straal,
't is eeuwig Uw, ook moet dat zijn
als 't in verlatenheids woestijn
Uw palmen nergens ruischen hoort,
en sleept zich voort, en sleept zich voort
Maar dan. in ééncn, wonderbaar
U weer te vinden!Op mijn haar
heb ik Uw hand gevoeld; geen druk,
een koelte alleen van 't puurst geluk,
puurder dan zeelucht in de zon
bij dageraad verkonden kon.
En ook waart ge in mijn oogen; al
wat ik aanschouwde, lag in 't dal
van Uw genade en vreugd gebed;
Gij hebt mijn ziel in licht gezet,
Gij hebt mijn oog, mijn oor, mijn hand
doen leven in mijn Vaders land!
O, die betoovring om mij heen,
waarin mij alles anders scheen,
en toch was 'k aan dit ai gewend,
en dierbaar was 't, en oud-gekend
maar 't werd omstroomd van vreemde vreugd,
van Uw rijk's eeuw'ge lente en jeugd.
Uit: Verzen van J. L. Walch (De Nieuwe
Gids, Januari 1922).
CLARA MEIJER-WICHMAN
(Mr. Clara Wichman)
Zooals de architect, die een huis wil bouwen,
in zijn geest zich voorstelt hoe het wezen zal,
in de verhoudingen en in de maten, in de
stoffen en de kleuren, hij werpt het op papier
en er ontstaat een schoone, duidelijke schets,
en de toekomstige bouwers groeien in den
aanblik en hun leven richten zij er op om
daar te wonen, zoo werkt de Groote Architect
van het Heelal aan de vernieuwing van het
leven. Uit den ondoorgrondelijken rijkdom van
zijn wezen denkt zich de Geest zuiverder vor
men, klaarder begrippen, edeler gevoelens en
Hij werpt ze in menschen, terwijl dezen nog
half staan in het oude plan, dat Hij ontzielt, en
de Geest vult hèn met nieuwe zon van zijn
stralende heerlijkheid. Dan breekt in de wereld
de nieuwe tijd aan; almachtig legt de Alomte
genwoordige de hand op het oude, dat kreu
nend vervalt; hier wordt ruimer adem ge
haald, daar ontspint zich aan de zinnen nieuwe
lust, die elkander in die nieuwe ^feer herken
nen, voelen zich genooten; wedergeboorte van
mensch en wereld, dat is het woord, en de
nieuwe levensplannen gaan voor de nieuwe
menschen open gelijk ongekende heerlijkheden
voor ons opengaan in de oogen van die ons
liefhebben.
Door den Geest beschreven bladen papier,
poorten die opendraaien naar een nieuwen ho
rizon, oogen die ons liefhebbend aanzien, zijn
de geroepenen, die als Clara Wichmann tevens
uitverkoren zijn; Christinne van de daad, haar
zuiver wezen, een heldere droppel van nieuw
levenswater, één in bezinning, karakter en
daad en daarom opgeschreven om in dezen tijd
BLOEMENDAAL.
DEPOSITO dagelijks opeischbaar 2
voor een maand vast '/i ben. Prolongatiekoers.
voor drie maanden vast 4
voor een jaar vast 4Vz
met een jaar opzegging 5
SPAARDEPOS1TO (Spaarbankboekjes tot maximum f 2500.—) 4 Vo
te breken als een zonnestraal in troebel water;
met haar kracht van zachtmoedigheid als
vocht, dat tusschen de bergen welt, rotsen van
misverstand en onwil verzettende, Zonder of-
fervertoon of wil tot zelfverbranding geheel
zich gevende aan die in druk, dofheid, onver
stand en averechtschen wil zich hadden opge-
bi rgen en verward, klare heraute van een
beteren ijd, edele vriendin, jonge moeder van
de toekomst, gebenedijde echtgenoote van het
fijnst en onbaatzuchtigst heden. In dien geest,
maar dan veel inniger en beter, is Maandag
20 februari in het crematorium te Westerveld
gesproken; daar waren ze bij honderden aan
gekomen met den langen somberen spoortrein,
de uitgelachenen, de uitgestootenen, de bloot
koppen en de hobbezakken, de intellektueelen
en de proletariërs, een paar misdadigers, die
zij in de gevangenissen had gezien en een en
kele officiëele man, het was bijkans geheel de 4
ondergrondsche stroom der besmeurde levens
krachten waar de Geest op drijft, die even aan
het daglicht kwam; en vooraan droegen ze de
baar, stil en snel, want het was geen deftige
begrafenis, en als waren wij verlangend haar
gauw neer te zetten en rust te geven, zoo
snelden wij naar het tempelachtig rijzende ge
bouw. En toen zij daar als op een altaar stond,
zij 't dan zonder wijding uit stralende kaarsen,
onder bloemen in de lichtere nis, toen ging 't
gebeuren, toen braken uit de menigte eerst
een. toen nog een, en nog weer een los, die in
de spanning zich niet konden houden en als
een stortvloed van uit 't hart gewelde taal, als
een waterval van kussen viel over de door
bloemen reeds gebenedijde baar al wat be
wondering, al wat aanhankelijkheid, al wat
vereering en diepe liefde in medemenschen
aan woorden wekken kan, en toen de laatste
stem, o het waren er velen, in de geluidlooze
stilte waarin de spanning van den geest
heerschte en niets daarnevens, verstorven was,
daalde de baar onmerkbaar grafwaarts.
Een zonnestraal brak in den koepel boven
onze hoofden. Tegen den lichten achtergrond
der bezonde muur teekende zich scherp af het
fijne profiel van hem die het hoofd in den nek
achterwaarts gedrukt, in onnoemelijke zelfbe-
lieersching, het edelste, het volledigste, het
hem en ons op dat oogenblik allerheiligste uit
zijn leven zag gerukt.
Maar wij zijn niet verlaten, want het is het
uiterlijke niet en het zijn de zinnen niet, het is
zelfs de historie niet die ons draagt en leidt,
maar het is de levende geest waaraan wij deel
hebben met Haar en Zij met ons; en daaraan
zal eenmaal worden vervuld ook al zij geen
onzer dan meer in leven, dat Hij de aarde op
nieuw vruchtbaar zal maken en bevolken met
goede gezindten en nieuwe liefde, licht en
leven.
De algemeene opleving tusschen 1880 en
1890 heeft nieuw leven in de liberale gelederen
gewekt. Voor 1885 scheen het liberalisme ten
doode opgeschreven, toen het zóó vrijmachtig
was, dat een liberale Kamermeerderheid een
conservatief ministerie-Heemskerk duldde.
Inderdaad was een deel der z.g. liberalen
conservatief; daardoor was al in de zeventiger
jaren de belastinghervorming mislukt. In 1885
wordt de Liberale Unie opgericht. Verschei
dene liberalen blijven er buiten, die zich dan
de V r ij e liberalen gaan noemen.
De nieuwe strooming, die de liberalen weer
tot actie brengt, die hen kracht geeft, om hun
oude program te gaan uitvoeren en het met
een reeks nieuwe (sociale) paragrafen te ver
rijken, is niet uit het liberalisme zelve voort
gekomen.
Omstreeks 1888 waren te Amsterdam eenige
jongere vooruitstrevende politici, die zich r a-
dicalen noemden; in den beginne was hun
beweging niet scherp afgebakend, noch naar
rechts, noch naar links. Zij waren het, die in
Schoterland de verkiezing van Domela Nieu-
wenhuis mogelijk maakten, maar principieel
stonden zij niet aan de zijde der socialisten.
In 1889 hebben ze dan ook de socialisten uit
hun Vcieeniging gezet. Ze verklaren zich tegen
den klassestrijd, de socialisatie van productie
middelen en het staatssocialisme. Tal van prac-
tische hervormingen hebben ze echter op hun
program gemeen met de S. D. A. P. en in de
praktijk van het staatkundig leven hebben ze
herhaaldelijk samengewerkt, vooral in den
k strijd om het algemeen kiesrecht.
Voordat de radicalen zich verder hadden
georganiseerd, neemt de Liberale Unie hun be
ginselen grootendeels over in zijn verkiezings
manifest van 1888. Doordat deze liberale partij
de democratische eischen in zijn programma
opneemt, was aan de opkomende radicalen de
wind uit de zeilen genomen. Wel verlaten ze
in 1901 het liberaal partijverband om den Vrij-
zinnig-democratischen Bond te stichten, maar
tot grooten invloed op de kiezers brengt deze
democratische partij het niet.
Ze lijdt in nog sterker mate dan de liberale
groepen aan het ontbreken van een sterke
kiezersmacht: de kerkelijke partijen vinden
deze in de trouw gebleven geloovige arbei
dersmassa's, de liberale en democratische po
litiek hebben met overtuiging gestreden voor
een kiesrechtuitbreiding, die de eigen partij
naar verhouding heeft verzwakt, daar de
groote massa kiezers, die hun aangewezen
steun tegenover de kerkelijke partijen moest
zijn, door de S. D. A. P. is geabsorbeerd.
Voordat deze echter door de groote kiesrecht-
uitbreiding van 1895 was gegroeid, heeft het
radicale liberalisme nog een korten bloeitijd
gekend van 1891—1901. Het was onder het
Ministerie-v. Tienhoven, dat Tak zijn demo
cratische kieswet indiende: wie kon lezen en
schrijven en zichzelf met zijn gezin onder
houden, voldeed aan de eischen van ontwikke
ling en welstand, door de Grondwet gesteld.
Tegen deze democratische interpretatie van
de Grondwet kwam ook in liberale kringen
scherp verzet; de vrij-liberaal van Houten
heeft na Tak's val een nieuwe, vrij wat inge
wikkelder kieswet gegeven, die ons bracht de
examen-, huur-, spaarkiezers, enz. In ieder
geval toch een flinke uitbreiding van het kie
zerscorps.
Datzelfde ministerie gaf eindelijk de belas
tinghervorming, sinds de dagen van Thor-
becke door het liberalisme geëischt, maar door
egoïst conservatisme steeds tegengehouden.
Het ministerie-Pierson (18971901) bracht
vervolgens de wet op persoonlijke dienstplicht,
leerplicht, gezondheidswet, woningwet, kin
derwetten en ongevallenverzekering. Het mi
nisterie-De Meester (19051908) gaf in zijn
kort liberaal intermezzo nog de tiendwet en
het arbeidscontract. Deze sociale en democra
tische werkzaamheden hebben de liberalen tot
stand gebracht onder den invloed der radica
len. De S. D. A. P. heeft er steeds wantrou
wend tegenover gestaan: de enkele Kamerle
den hebben doorgaans wel vóórgestemd, maar
niet nagelaten steeds op het burgerlijke tekort
dezer wetgeving te wijzen: Schaper aanvaardt
de Ongevallenwet als „geringe afbetaling op
de eeuwenoude schuld, die de bezittende klasse
GROOTE HOUTSTRAAT tll-113 HAARLEM
TELEFOON 671
Vanaf Vrijdag 24 Februari
De wereldberoemde Duitsche actrice in de
juist dezer dagen veelbesproken film:
Groteske in 4 acten.
RegieERNST LUBITSCH.
De koning der regisseurs.
De vermakelijkste klucht welke ooit ver
toond werd.
Pola Negri in een komische film te
zien, is alleen reeds een gang naar ons
theater waard.
Als PRIZMA vertoonen wij deze week:
Schitterende opname in natuurlijke kleuren.
Wij bezitten het alleenvertooningsrecht
dezer schitterende „wonderfilms".
Plaatsbespreken dagelijks van 10—3 uur.
aan die der arbeiders heeft te delgen. En als
wij haar gekregen hebben, komen wij om
meer terug. Niet slechts verzorging van onge-
lukkigen, doch ook steun, recht en brood
voor de gezonde mensch, opdat hij gelukkig
leve op deze sclioone aard". En Troelstra
klaagt bij de leerplichtwet over de tweeslach
tigheid van de sociale arbeid van het kabinet:
„De overdreven zorg om de veldarbeid voor
het kind te handhaven, de onwil om de ge
meenten te verplichten in noodzakelijke ge
vallen voedsel en kleeding te verschaffen, liet
zich onthouden van iedere poging, om door
flinke uitgaven en solide organisatie het toe
zicht en het naleven der wet te waarborgen",
dat alles vervult hem met wantrouwen.
Door de afscheiding der Vrijz.-democraten
in 1901 wordt het liberalisme verzwakt. In
1905 geven 75 Vrije Liberalen een manifest,
waarin ze als hoofdbeginsel stellen, „dat de
Staat, naar den eisch van strikte onpartijdig
heid, aan alle burgers zonder onderscheid de
ruimst mogelijke vrijheid verzekere". Verder
wenschen ze „geleidelijke uitbreiding van
kiesbevoegdheid naar gelang van toenemende
geestelijke ontwikkeling en stoffelijke onafhan
kelijkheid der burgers, krachtige handhaving
van orde en gezag en van de openbare volks
school, uitbreiding en herziening der sociale
wetgeving in meer practischen zin; bezuiniging
op de Staatsuitgaven, geen grondwetswijzi
ging ter wille van algemeen kiesrecht."
De Liberale Unie zit in 1905 beklemd tus
schen de conservatieve Vrije Liberalen en de
democratische partijen.
Ze komt op het lumineuze denkbeeld van
eenblanco artikel in haar program over
de kiesrechtquaestie.
In 1912 komt dan een Vrijzinnige concen
tratie tot stand, die in 1913 bij de herstemmin
gen ook met de S. D. A. P. samenwerkt.
De concentratie heeft gewerkt voor algemeen
kiesrecht, wegruiming van beletselen van
vrouwenkiesrecht, evenredige vertegenwoor
diging, onverzwakte handhaving der openbare
school, verbetering van de opleiding der on
derwijzers, behoud van vrijhandelspolitiek, een
algemeene voorziening in geneeskundige en
geldelijke hulp bij ziekte en invaliditeit met
Staatsbijdrage.
OBERLAHN STEIN
Het reeds meer dan 40 jaar hier te lande
ingevoerde, meest gevraagde natuurlijk
mineraalwater.
