N.V. WED. OOSTEN ZOON
ETALEERT
ATTENTION
„DE NIJVERHEID"
Alex Huykman
H. BOERENDANS
i
S M E D E R IJ van H. DE MON
J. WALTER,
HAARLEM - Ttl. 592 - Alleging 24
MAISON LAMBOUR
1-1 StrijWcMii
J. J. LANSDORP
Siwiaal voor oaata ïaetafwllipa
LEVERTRAAN
60 Spaarne 60
Behangerij Stoffeerderij Beddenmakerij i
ROOMBOTER
Brandstoffenhandel Fa. J. H. KRUL Jr.
Fijne Wasch- Glans- en Strijkinrichting
Marmerwerken en Schoorsteenmantels
Grafmonumenten
H. Dijkman, Carrosseriemaker i:
ADR. KÖHLINGER, Cuisinier
HEERLIJK is de
WINTERTIJD!
OPGERICHT 1853
Wollen, Gestikte en Donzen Dekens
Vachten, Voetzakken, Tochtdekens
Drogisterij W. SCHEEPSTRA
Kleverparkweg 70, Tel. 1543 g
JAG. J. VAN LEUVEN
Amsterdamschevaart 26-28 en 28a Haarlem
Opgericht 1876 Telefoon 2311
Ingericht naar de laatste eischen des tijds
Vraagt Prijscourant
MODERNE TUINAANLEG
P. H. Brinkman, Fa. Wed. J. de Reiger
Verhuur van Luxe Automobielen
Stalling en Onderhoud
Bloemendaalscheweg 8 - Tel. 22387
BLOEMENDAAL
Stock - Michelin HUDSON ESSEX
I Zee- en Rlviervischhandel F. HARTENDORP
Verhuur= en Reparatie-Inrichting
Rijwielen Automobielen
Agent der „UNION"-RIJWIELEN
1
Fa. J. P. STAAL - Bloemendaal
Eerste Nederl. Vulcaniseer-Inrichting
J. WINDHORST DROGIST
A. G. KRUUP BLOEMIST
C. CASSEE
Nassaulaan 69
HAARLEM
H. H. Aannemers en Huiseigenaren
TILBURG en HALM
KUIPERS
Judith Leysterstraat 15, b.d. Kleverlaan Haarlem j;
Reparatie-inrichting voor Luxe Carrosserieën j;
FRAGMENTEN.
186 JAARGANG.
L
Uitgever:
Het oog- der
-
S5W--V
Win mmrnm1
Parklaan 101, HAARLEM, Tel. 2032
Levering van:
DÉJEUNERS KOUDE
DINERS EN WARME
EN SOUPERS SCHOTELS
PUDDINGEN, IJS. enz
Dagelijks uitzenden van Diners a f 1.25
Heerlijk is deWintertijd!
Het toppunt van
Gezelligheid.
Mitsde Kachel
lekker brandt,
En de koude buiten bant.
Een goede Kachel
brengt geen zorg,
HEENK blijf U gaarne
hiervoor borg,
Zijn keuze en
verscheidenheid
Zijn ieder jaar zeer
uitgebreid.
|ggy In voorraad de beken
de fabrikaten
Becht Dyserinck
Becking Bongers
Bekkers
Carlshütte
Couvin
Frisia
Geers „Permanent"
Godin
Tromp Brouwer
B. M. Jaarsma
Pelsmakers
Vulcana
Van Vuren
De grootste keuze in Haar
lem en verren omtrek.
De beste lichtgele LEVERTRAAN in flesschen van 400 c.c.
a 50 cent per flesch verkrijgbaar bij
Korte Kfeverlaan t.o. de Centrale, Bloemendaal. Tel. 22029
9BBHS
HE ENM yZEEHANDEL
"7. Oi TEC MN. BUREAU
SUXBTJAJlt/IBCKCNOaDDU O
\99GROOTE HQUTiTQ. HAARLEM
Tijdige bezichtiging
is aan te bevelen wegens
groote navraag.
Vakunjdlge en billijke
plaatsing gewaarborgd
Magazijnen geopend van
8-12 en 1.30—8 uur.
Zaterdags tot 9 uur.
Heeren U kunt 50 pCt. besparen
door ZELF U STOFFEN TE
KOOPEN.
Wij zijn specialisten in zuiver
Wollen Engeische Heerenstoffen
Heeft U geen kleermaker?
Wij bevelen U een aan
AS®
SALONS VOOR:
DAMES HAARWASSCHEN, 0NDULEEREN
HOOFD- EN GEZICHTSMASSAGE, MANI- g
CURE EN HAARBEHANDELING
Tevens uitstekend adres voor het g
vervaardigen van alle soorten en mo- pj
dellen Haarvullingen en Postiche's
ÏHIBBBBBIBaailHBailHHBDiaiailIBBIIBRBHHD
DELISTR. 38
SCHOTEN
m
BILLIJKE PRIJZEN VLUGGE BEDIENING 9
Prijsopgaaf wordt kosteloos verstrekt
Grofsmederij en
Constructie werkplaats
Floresstraat 71 - SCHOTEN
ROTSGROEPEN TUINEN EN PARKEN
SPECIALE AANBIEDING. VRAAGT INLICHTINGEN
(Uiterst concurreerend)
H. WIGMAN Co., A!b. Thijmlaan 37 Bl'daal
VERWULFT 7 Opgericht 1819 TELEFOON 2155
Groote sorteering
FIJN MANDENWERK - TUIN- EN SERRE-MEUBELEN
N.B. Specialiteit in eigen gemaakte Reis- en Waschmanden,
Fietsmanden, enz., enz. REPARATIE-INRICHTING
Automobielen - Motorrijwielen
Wagenweg 27 Telefoon 1741 HAARLEM
Levering van alle soorten visch, ook gefileerd
Beveelt zich beleefd aan voor de levering van:
IJlbol, Snoek, Baars, Tong, Tarbot, Schol, Griet, Kabeljauw,
Schelvisch, Versche en gerookte Zalm en Paling, Ansjovis,
Nieuwe Haring, Garnalen, enz., enz.
Paling in Gelei. Gebakken Visch.
STEEDS VERSCHE EIEREN VOORRADIG
Man wordt beleefd verzocht op den voornaam Ie letten.
BAKENESSERGRACHT 53 - Haarlem
Telefoon 775
Voetonderzoek Kosteloos
is een artikel van vertrouwen, wend U
daarom tot een oud vertrouwd adres. De
naam (gevestigd ongeveer 1838) waarborgt de kwaliteit.
Bezorging dagelijks voor Haarlem en omstreken zonder prijs-
verhooging (marktprijs).
J. H. C. v. RUYVEN, Jansstraat 12, Haarlem. Telef. 1212
IBMBSMMOBSeMOBBMteOBBSI
OVERVEEN
TELEFOON 1617-22012
(Na 5 uur en Zaterdag na 1 uur alléén 22012). X
OPGERICHT 1845 TELEFOON 22242
KRUIDENIERS- EN GRUTTERSWAREN
COMESTIBLES, FIJNE VLEESCHWAREN
DROGISTERIJ SCHOONMAAKARTIKELEN
AMSTERDAM Firma J. LETSCHERT HILVERSUM
HAARLEM, Kerkstraat 12 - Tel. 2493
Tevens Reparatie-Inrichting voor alle voorkomende
GUMMI-ARTIKELEN
LET OP HET JUISTE VAKKUNDIGE ADRES
Tel. 22195 BLOEMENDAAL Tel. 22195
Aanleg en onderhoud van tuinen. Levering van boomen,
planten en gewassen. Kweekerij: Zijlweg 74.
Woonplaats: Midden Tuindorplaan 22, Overveen. Tel. 3819.
COOGXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXJCOOOOCOCOQOOOOOa
HEINEKENS EN AMSTEL BIEREN - MEDICINALE EN
GAZEUZE DRANKEN - WIJNEN DER FIRMA'S JAGER
GERLINGS, HOFLEVERANCIER, EN DE LUZE ET FILS
BINNEN- BU1TENLANDSGHE LIKEUREN
Bloemendaalscheweg 14 - Telefoon 22265
OOCXXXXXX3000COOOOOCCOOOOOOOOOOOOCXXXXXXXJOOOÖ
P- J. STEFFENS
Speciaal adres voor Ramen, Deuren, Kozijnen, Trappen
en Verbouwingen.
Leidsche Vaartweg 112 HEEMSTEDE
Werkplaats: Lange Boogaardstraat 15 HAARLEM
Ondergeteekende beveelt zich beleefd aan voor het leveren van
STEENHOUWERIJ: van Sillemstraat 7 SCHOTEN
OVER DE LIGHAL
►4$
De komende cultuur.
Het is een verlossende ervaring, dat in dezen
tijd van schijnbaren druk zich een nieuw leven
omhoog worstelt, dat ook in ons land, inzonder
heid onder de jeugd zich gaat openbaren. Het ver
langen naar waarachtig, goed-menschelijk, recht
schapen en redelijk leven breekt zich baan op
vaak onstuimige wijze en de kerk, de staatkunde,
de maatschappij gelijken in onze dagen op oude,
verweerde boomen, waaruit, tot hun eigen verras
sing, frisch en gaaf groen omhoog schiet.
De vredes-week, die morgen besloten wordt, is
een van deze opwekkende verschijnselen. In ver
band met de ontwapenings-beweging, die almeer
om zich heen grijpt, noemt men den laatsten tijd
vaak twee namen van mannen, wier woord meer
gezag heeft, omdat zij, niet behoorend tot de poli
tieke groepen waarin hun ideeën reeds lang wor
tel schoten, voor velen onverdachte getuigen zijn.
Het zijn prof. van Embden en prof. d r. G. J.
Heering, die elk een belangwekkend geschrift
de wereld inzonden.
Uit het boekje van laatstgenoemde „De Tijden
Roepen", dat wij met aandrang allen ernstigen
menschen ter lezing aanbevelen (het verscheen bij
de Uitg. Mij. „De Tijdstroom" te Rotterdam en
is bij eiken boekhandelaar te verkrijgen), nemen
wij 'hier een brokstuk over, dat de strekking van
het geschrift kenschetst.
„Alleen waar warme gemeenschap woont in de
harten, gemeenschap, die haar uitdrukking en
steun vindt ook in den vorm van samenleving,
alleen daar zal de cultuur der toekomst kunnen
rijzen. Want als wij verlangen naar die komende
cultuur en in haar gelooven, dan is dat hierom,
omdat zij een gemeenschapscultuur zal zijn. Er is
ons wel geleerd, dat geen andere cultuur waar
achtig is en stand houdt.
Doch hier vinden wij tegenover ons al die cul-
tuurmenschen, die juist meenen dat de te sterk
doorgevoerde gemeenschap waarvan b.v. de
politieke en maatschappelijke demokratie een der
noodwendige vormen is juist een doodelijk ge
vaar voor de cultuur inhoudt. Zij zien het gevaar
vooral hierin: lo. dat „het volk" geen oog heeft
voor ware cultuur en niet anders dan vandalisee-
rend kan optreden, en 2o. dat meerdere gelijkheid
nivelleerend werkt en de toppen der beschaving
naar omlaag drukt, en juist die toppen vormen de
kroon der cultuur.
Wat het eerste bezwaar betreft, in deze schei
ding tusschen „ons" en „het volk" (waarover men
denkt en spreekt als over „de anderen") ligt juist
een der wortelen van onze wan-cultuur. Merk
waardig, dat wij deze onnationale houding juisl
zoo vaak bij nationalisten aantreffen. Zij noemen
zich „warme patriotten" met groote liefde „voor
het Nederlandsche volk," maar onderwijl houden
zij „het volk" op een afstand. Onnationaal is deze
houding, maar tevens wat erger is van
zwakke humaniteit getuigende. Zoo stonden vroe
ger de edelen tegenover de lijfeigenen en de poor
ters, zoo staan nog vele blanken tegenover de
zwarten: „het volk", het lagere ras, de „mindere
man", in alle gevallen: „de anderen". Nog daarge
laten de vraag, wanneer eigen familie uit „dat
volk" is voortgekomen, die houding is onbewust-
immoreel,
,,De anderen" vormen de kring van hen, die
men ziet op een afstand, in wier persoon en leven
men niet de moeite neemt zich goed in te denken,
met wie men zich niet solidair, ja, door wie men
zich vaak in eigen bestaande en „dus" toekomen
de voorrechten bedreigt voelt. Hier ligt één der
oorzaken van de voosheid onzer beschaving. Niet
innerlijk beschaafd noem ik den mensch, die zich
met den „minderen man" niet op één lijn weet,
hem niet naast zich voelt, in hem niet den „naaste"
ziet, ook al belijdt hij het in de kerk. Het volk
„onbeschaafd", „gevaarlijk voor de cultuur". Wat
uit dit oordeel tevens spreekt, is de overschatting
der beteekenis van intellect en artisticiteit voor
de ware beschaving, de hooghartige zelf-over-
schatting van den intellectueel, van het „denken
de deel der natie". Het zou wel eens kunnen blij
ken dat het werkelijke fundament der bes having,
het zedelijke, het meest onder de eenvoudigen
wordt aangetroffen. De gemeenschapszin is al
thans nergens zóó zwak als onder de intellectuee-
len, wier leven Havelaar vergelijkt met de huizen
van een klein villadorp, alle apart, met een
tuintje er omheen. Geen contact met elkaar, en
nog minder contact met de volksbuurt. Zij kennen
geen religie, zegt hij, want zij hebben geen' ge
meenschapszin. Wij zouden het ook om willen kee-
ren: zij hebben geen gemeenschapszin, want zij
bezitten geen religie. En wat de artistenwereld be
treft, haar gemoedelijkheid, gulheid en onbezorgd
heid (in goede dagen) is evenzeer bekend als haar
ijdelheid en jalousie. Noch uit de kringen der we
tenschap, noch uit die der kunst verwachten wij
een regeneratie der cultuur, tenzij ook in die krin
gen de religieuse ernst grooter worde.
„Het volk geen oog voor ware cultuur." Waar
aan de schuld, als dit zoo is? Waaraan anders dan
aan een samenleving en een daarbij passende cul
tuur, die aan de groote meerderheid van de kin-
deren des volks een breede geestelijke ontwikke
ling onthoudt! Is het dan wonder, dat velen van
die groote meerderheid met haar dof gelaten gees
tesleven fijnere geestesbeschaving niet weet te
waardeeren, en hun meerderen tijd en meerdere
loon alleen weten om te zetten in het genot van
sigaren en bioscoop, in tijden van werkeloosheid
weinig belangstelling heeft voor aangeboden cul
tuur, en 't sterkste reageert op zinnenprikkels, aan
welke reactie de „betere klasse" trouwens ook
niet vreemd is?
En nu ziet men er zelfs geen bezwaar in, om
dat geringe volksonderwijs nog te verminderen!
Bezuiniging op volksontwikkeling en volkscultuur.
En uit den mond van dezelfde menschen, die in
hun meerdere intellectueele ontwikkeling een re
den zien om den afstand tusschen zich en „het
volk" te bewaren, kan men in dezen tijd de ver
zekering vernemen, dat de ware levensverheffing
toch niet in verstandelijke ontwikkeling schuilt.
De bezuiniging op volksonderwijs is een aanslag
niet alleen op de humaniteit maar ook op de ko
mende cultuur. Want de groeiende democratie zal
beletten, dat er in de toekomst een andere cultuur
mogelijk zal zijn, dan die op den grondslag staat
van volkscultuur, zooals de alpentoppen staan op
het hooggebergte.
Het eerste bezwaar is, goed verstaan, niet an
ders dan een niet bedoelde maar felle aanklacht
tegen de huidige cultuur.
Het tweede bezwaar, dat gemeenschapscultuur
door haar meerdere gelijkheid nivelleerend werkt,
valt voor een deel onder hetzelfde oordeel. Daar
schuilt toch eigenlijk de overtuiging achter, door
Schweitzer aldus uitgedrukt: „dat cultuur het
bezit van een élite en de massa-mensch slechts
een middel is om het te verwerkelijken," En de
tegenwoordige cultuur voedt die overtuiging. We
tenschappelijke ontwikkeling en kunst zijn in onze
samenleving een zaak van weelde, en weelde be
staat niet dan ten koste van anderen. Welnu, zulk
een cultuur, waar het volk buiten wordt gehou
den, ja, die ten koste van het volk leeft, is in
wezen immoreel en ontvangt haar loon: zij gaat
te gronde. Het tekort aan eerbied voor hare
groote praestaties heeft zij grootendeels aan haar
eigen karakter te wijten. Vereenigingen voor
„kunst aan het volk" en dergelijke zijn best be
doeld, doen hier en daar ook wel eenig goed,
maar zij gedijen niet. Zij tasten het kwaad ook
niet in zijn wortel aan, en beginnen ook niet bij
't juiste begin. Reeds het feit, dat de „betere"
stand (stand afstand) dit doet voor den „min
deren" stand, is een sta in den weg voor hen, die
elkaar in schoonheid willen vinden, zooals 't nog
sterker de religieuse gemeenschap verhindert.
„Deftige Christenen" (dit monstrum bestaat!) en
sjofele Christenen vinden elkaar niet meer en zul
len elkaar steeds minder vinden, Bovendien zijn
't waarlijk niet alleen de maatschappelijk minder
bedeelden, die door onze cultuur stiefmoederlijk
worden bedeeld. Ook de rijken loopen gevaar te
verontgeestelijken. De drukke zakenman, gelijk
we zagen, nog meer. En de eigenschappen die
Sombart bij den ondernemer opmerkt: „intellec-
tueel-voluntarische begaafdheid" naast een „ver
kommerd gevoels- en gemoedsleven" („ganz tri
vial") zij niet zeer verheffend. Trouwens een sa
menleving, waarin men veelal meer geacht wordt
om wat men bezit dan om wat men is, kan men
moeilijk bevorderlijk noemen voor een geestelijke
cultuur.
Onze cultuur heeft geen toekomst, zij zal
zooals de pessimisten voorspellen, en zij hebben in
vele opzichten geen ongelijk steeds achteruitgaan
in de onafwendbaar zich demokratiseerende tij
den, tenzi) ze uit het ideaal van menschelijkheid,
van solidariteit, van binnen uit wordt herboren.
Wie aan de komende cultuur wil meewerken,
moet beginnen met zich één te voelen met het
volk, welke eenheid bij dichters als Adama van
Scheltema en Henriëtte Roland Holst, bij bouw
meesters als Berlage en De Klerck, bij schilders
als Israels en Van Gogh immers reeds gevonden
wordt.
Misschien zal dit gemeenschapsstreven voorloo-
pig ten gevolge hebben, dat de cultuur schijnbaar
afneemt, zooals de zich vormende knoppen van
het toekomstige groen het oude loof afstooten,
dat eens zoo welig zomerde en nog zoo'n mooien
warmen gloed heeft in de najaarszon. Maar dit
verlies is voorloopig. Het is zoo erg niet, als de
cultureele praestaties voorloopig wat verminde
ren: wat minder concerten, wat minder gedienten
en wetenschappelijke werken. „Cultuur hangt niet
van praestaties af", zegt Clara Wichmann terecht.
„Wat minder praestatie en wat meer liefde voor
de medemenschen, zoodat ieder zijn deel van
geestesleven zou hebben, zijn deel van tijd tot
zelfbezinning en van ontwikkeling om dien tijd
menschelijk, menschwaardig te vullen, dat zou
misschien een hoogere cultuur beteekenen." Dus
toch nivelleering der cultuur, slechting van haar
toppen? zal men vragen. Doch met volle recht
antwoordt deze even scherpzinnige als nobele
denkster: Alsof „gelijkheid-in-levensrecht" zou be
teekenen „gelijkheid van aard"! „Dit is de oude
vrees, die zooveel onrecht heeft moeten bemante
len: de vrees voor eentonigheid der wereld-van-
gelijken.
Hiermee kon iedere heerschappij van weine
gen over velen, iedere onrechtvaardige verdeeling
van aardsche goederen worden vergoelijkt: vooral
de schoone en schilderachtige ongelijkheid hand
haven! En wat heelt de geschiedenis geleerd? Dat
de ware ongelijkheid zich te zuiverder openbaart
naarmate al die uiterlijke bolwerken van ongelijk
heid zijn te niet gedaan," En zelfs al zou ge
beuren wat onze tegenstanders voorspellen (maar
wat wij niet gelooven kunnen) dat de hoogste top
pen der cultuur zullen verdwijnen, dit kunnen
toch aleen zijn de toppen van intellectueele erudi
tie en aesthetische verfijning. Niet de zedelijke
toppen. Deze hebben in een cultuur als waarnaar
wij verlangen, méér kans hoog en talrijk te wor
den. Reeds deze winst weegt ruimschoots op
legen 't gevreesde verlies. Bovendien zullen de
vele donkere en moerassige dalen, die thans be
staan, worden verhoogd en 't zonlicht ontvangen.
En wat voor ons alles afdoet: er zal geen be
schaving meer zijn ten koste van anderen, er zal
gerechtigheid komen, en daarmee de grootste le
venskans voor ieder, om tot zijn recht te komen
en als geestelijk ontwikkeld mensch deel te heb
ben aan de cultuur, aan een zedelijk gefundeer
de cultuur, haar te helpen dragen en vormen.
Uit onze diepste menschelijkheid moet deze cul
tuur verrijzen ,uit heilige gebondenheid aan wat
ons allen in de diepte vereenigt, aan onzen ge-
meenschappelijken levensgrond, aan God. „Als Gij
niet met ons meegaat, Heer'," zoo bad Mozes
voor het Oude Volk, „laat ons dan van hier niet
optrekken." En wij voegen er aan toe: „Als wij
niet samen mogen gaan, wij allen, Heer, ais daar
een deel door de makkers gedoemd wordt om ach
ter te blijven, laat ons dan ook niet verder gaan!
Samen of niet! Gemeenschap! Dat is het wacht
woord van de komende cultuur.
Voor een half jaar
De altruïst vindt zonder t<
egoïst zoekt zonder het te vine
gij anderen aandoet, des te mi
zeiven.
OOGSTLII
Sikkels klinken,
sikkels blinken,
ruischend valt het graar
Zie de bindsters garen
Zie in lange scharen
garf bij garven staan.
't Heeter branden
op de landen
meldt den middagtijd;
't windje, moe van 't zw
heeft zich schuil begeve:
en nog zwoegt de vlijt
Blijde maaiers,
nijvre zaaiers,
die uw loon ontvingt,
zit nu rustig neder
galm' het mastboscli wee
als gij juichend zingt.
Slaat uw oogen
naar den hoogen
alles kwam van daér!
Zachte regen daalde,
vriendlijk zonlicht straalc
mild op halm en aar.
(Nadruk verboc
Uit mijn jongenstijd h
met welk een bevreemding
van een jonge moeder met
gadesloeg. Ik kon mij niet
een verstandig mensch zi
zijn over verrichtingen, v
heid en onsmakelijkheid
Voor mij was zoo'n kind e
kend schepsel, dat men ho
gen kon omdat het in zij
niet aan zichzelf overgelat
Vlaar de moeder deed meei
noodzakelijk kwaad van
dragen; het bracht haar
ie ging heelemaal op in 1
met verheuging vroeg ze
"uist voor hetgeen mij h(
voorkwam.
Later heb ik begrepen,
moeder het geheim der li
oaarde. Want dit is het me
ie liefde, dat zij volsla
'ekent. Gaat het nuchter
tigenschappen of verschij
jipmerkt en grondvest het
fiomene zijn waardeering,
Ben omgekeerden weg en
genomene als uiting van he
wat het geliefde wezen c
andere oogen goed of slecl
waarde aan de omstandif
goor het geliefde wezen
Hierdoor bezit het reeds 1
goedkeuring, den lof, de bi
|flengene, die liefheeft.
Men zegt wel eens, dat
aar er bestaat geen groc
an dit gezegde. Liefde zii
e nuchterste oordeel.
lz°nderheden, aan
en, tekortkomingen, de li
nai i\61e^r? eïl neemt Zl
nauwkeurigheid waar. Zooi
se van de geliefde perso
hebben ze een buitenge*
f*',het Z1^ Juist de rarig]
heden, welke iemand als
tegenover de buitenwen
rerbergt, die voor het oog
trekkelijk zijn. De liefde
voor de wereld verborgen 1
leden als kleinoodiën uit
leimen schat; ze pronkt t
trotsch op gelijk de jonge
"Voor anderen weerzinwek
tingen van haar zuigeling.
Veel heeft men reeds ge*
grondslagen, waarop de lie
nog nimmer heeft men ee
verklaring gevonden voor
heden, waaraan zij zich bij
keuze schuldig maakt. Hoe
zij genoegen met, ja geel
aan hetgeen het nuchtere c
eerwaardig moet kenschet:
ten of stumpers verleent zi
