Van Varen*
EEN OVERVLOED VAN DE MEEST BEGEERDE MODELLEN
DE RIJKST GEVARIEERDE COLLECTIE IN NEDERLAND
Typewerk
C op iëe r-
wer k
Film der „Kon. Nederl. Zo ufindustrie"
te Boekelo en Hengelo.
Vrijdag 2 6 April 1940
Mulder's Ijzerhandel
SANITAIR
ELECTRICITEIT
Kennemer Type-
en Copiëer-lnr.
PRODUCT VAN „MULTIFILM"
VAN DE LEESTAFEL
ZANDVOORTSCHELAAN 109
TELEFOON 26888
Vertrouwd adres voor Burgerwerk
Bloemendaal
Korte Kleverlaan 66
Telefoon 23453
SCHOENMODI
Iflachines...
en gereedschappen van
allerlei aard, al zijn ze
tonnen zwaar, kunt
voordeelig koopen of
tegen goeden prijs ver-
koopen via onze rubriek
„Kleine Advertenties".
Vijf-en-twintig jaar geleden werd op 't land
goed „Twickel" bij Delden en pomp geslagen,
die geen zoet, doch zout water naar boven
bracht. De ontdekking van dit „wonderlijk
voorval" zooals het weekblad „De Wereldkro
niek" het destijds noemde, deed het vermoeden
ontstaan, dat de Twentsche bodem zoutlagen
zou kunnen bevatten, die Nederland voor de
zoutvoorziening van het buitenland onafhan
kelijk konden maken. Inderdaad bleek dit ver
moeden juist te zijn; daarop gevolgde onderzoe
kingen toonden aan, dat er in den bodem bij
Boekelo en Hengelo voldoende zout is om ge
durende 100 jaar het geheele wereld verbruik er
van, voor alle doeleinden geschat op 25 millioen
ton per jaar, te dekken! Al dit zout is in voor-
historiesche tijden door indamping van met zout
verzadigd zeewater op den toenmaligen zee
bodem afgezet. Zandstuivingen onttrokken het
aan het oog, door bodembewegingen zonk het
verder in de aarde en dit is de reden, dat men
die lagen op vrij groote diepte, en wel in ons
land op 325400 M. aantreft. Toen de wereld
oorlog den aanvoer van ruw zout uit het buiten
land bemoeilijkte, besloot de Ned. Regeering tot
ontginning van de zoutlagen in Boekelo over te
gaan. Ze legde die exploitatie in handen van de
toen opgerichte „Kon. Nederl. Zoutindustrie".
Naast deze onderneming, die men gevoegelijk
een „oorlogskind" zou kunnen noemen, beston
den er toen (1918) in ons land ruim dertig zie-
derijen. Thans zijn het er slechts zeven en die
verwerken uitsluitend ruw zout, dat uit het bui
tenland moet aangevoerd worden. Tegenover
hun invoer stelt de „K.N.Z." een belangrijke uit
voer van Nederlandsch zout naar België, Zwe
den, Noorwegen, Denemarken, Finland, de
Randstaten enz., welke landen zelf niet over
zout in den bodem beschikken. Die „K.N.Z."
heeft zich ontwikkeld tot een machtig bedrijf,
dat naast haar onderneming te Boekelo als
moeder-fabriek thans ook, en wel te Hengelo
Hengelo, een, naar de nieuwste inzichten ge
bouwde zoutziederij met daaraan verbonden
electro-chemische afdeeling, in volle werking
heeft. Profiteerende van het in 1935 geopende
Twente-Rijnkanaal, verscheept deze tweede
fabriek het zout hoofdzakelijk in scheepsladin
gen naar de diverse binnen- en buitenlandsche
verbruikers ten dienste yan industrie en de
visscherij.
Beide fabrieken hebben in 1939 circa 200.000
ton zout voortgebracht, een hoeveelheid die
reeds grooter is, dan de geheele Nederlandsche
behoefte voor alle doeleinden, daar deze ca.
180.000 ton per jaar beloopt.
Hoe wordt nu dit praehistorisch zout door
de „K.N.Z." naar boven gebracht en tot con
sumptie- en industriezout omgezet?
De propagandafilm door „Multifilm" in op
dracht van de „K.N.Z." vervaardigd, beant
woordt die vraag op aanschouwelijke wijze. De
eerste voorstelling van deze film werd gegeven
voor de pers en had Woensdag j.l. in studio van
„Multifilm" plaats. Allereerst toont ze ons een
boortoi-en, waarin een boormeester bezig is,
door middel van een holle boorstang, die aan
den onderkant een kraag van zwarte diamanten
heeft, een weg door het gesteente te snijden, tot
hij de zoutlaag doorboord heeft, In het boorgat
wordt een stalen buis gebracht, die tot aan de
bovenkant der zoutlaag reikt. In deze buis hangt
men een dunnere buis, welke bijna reikt tot aan
de onderkant yan de zoutlaag. In de ringvormi
ge ruimte tusschen de beide buizen wordt water
gepompt, dat aan het einde van de buitenbuis
in aanraking komt met de zoutlaag, waardoor
een zoutoplossing (pekel) ontstaat. Door den
druk van het ingepompte water stijgt de pekel
door de binnenhuis naar de oppervlakte. Door
een pijpleiding wordt de pekel naar de fabriek
geperst en daar in groote reservoirs opgevangen.
Stop, hier komt de fiscus aan 't woord! In de
reservoirs wordt n.l. de pekel gemeten en het
zoutgehalte vastgesteld waarna hiervan f 3.
per 100 kg. zout aan accijns geheven. Die accijns
levert den Staat het peuleschilletje van ca. twee
millioen gulden per jaar op. Na door middel van
chemicaliën en filtratie gezuiverd te zijn, is de
pekel gereed om „ingedampt" te worden. De
film laat ons zien hoe dat indampen, bij de
„K.N.Z." zoowel op de ouderwetsche manier ge
schiedt, (waardoor het zg. „pannenzout" verkre
gen wordt) als volgens de moderne methode,
waarmede men het vacuumzout produceert. Het
eerste geschiedt in groote platte ijzeren bakken,
die van onderen door rookgassen verhit worden
en die van boven door houten luiken afgedekt
zijn; het tweede heeft plaats in een stelsel van
drie verwarmingslichamen, waarin de verhitte
pekel onder gedeeltelijk, resp. volkomen vacuum
tot koken en verdampen gebracht wordt. Het
zout dat aldus bij de verdamping uitgekristalli
seerd is, zien we dan in centrifuges van pekel
bevrijd worden, om vervolgens in roteerende
trommels door warme lucht gedroogd en machi
naal naar de zeverij getransporteerd te worden.
Op het eind van dien weg is het absoluut droog
en heeft het een zuiverheid van 99,9 percent.
Met belangstelling volgen we dan de machinale
verpakking van de producten in jute en katoe
nen zakken of in kartons, welke laatsten wij
eveneens machinaal in elkaar zien tooveren en
dan valt ons oog op 't verbijsterend groot aantal
kartons, die met het merk „Jozo" bedrukt zijn.
Dit kan echter geen verwondering wekken, als
men weet dat Jozo een enormen opgang in
Nederland maakt en dat dit jodiumhoudend keu
kenzout een beproefd bestrijdingsmiddel tegen
struma kropziekte, (dus een afwijking van den
schildklier) is. Bedenkt men dat bijna alle
waterleidingen in ons land te weinig jodium be
vatten, waardoor in sommige plaatsen meer dan
70 procent van de jongens en meisjes van 1218
jaar krop hebben, dan verdient het toch zeker
aanbeveling 'dit euvel krachtig te bestrijden. Een
ander geneeskrachtig product van de K.N.Z. is
het bekende „Badzo"-zout voor het bad, dat zoo
heerlijk naar dennennaalden riekt en ook in
het golfbad Boekelo wordt gebruikt. Het niet-
gejodeerde zout wordt onder den naam „Nezo"
in den handel gebracht. Een bezoek aan de
chemische afdeeling leert ons verder, hoe uit de
oorspronkelijke pekel ook caustic soda, reuk
loos bleekwater, konozol (een desinfectie mid
del) en synthetisch zoutzuur gewonnen wordt.
De film heeft ons het geheele bedrijf doen zien
en als prettig slot toont de „K.N.Z." ons in een
fraaie kleurfilm volgens het allernieuwste
Amerik. procédé, de onvolpjezen genoegens van
zijn stichting: Bad-Boekelo!
Als toegift volgde een filmpje van de „Vier-
daagsche", dat o.m. de dankbare herinnering bij
de deelnemers opwekt aan de verkwikking
van het dagelijks verstrekte „Badzo"-voetbad.
B.
NEDERLANDSCH ARCHIEF VOOR GENEA
LOGIE EN HERALDIEK
Wij vestigen nog eens de aandacht op deze
uitmuntende uitgave van Uitgeverij S. W. Mel-
chior, Amersfoort.
Het Aprilnummer bevat o.a. een artikel over
de bedenkelijke vrijheid op het gebied van het
familiewapen, een stuk over de be- en geschei
den 18de eeuwen Guillaume Maisonneuve, het
vervolg van het supplement op het Heraldisch
Vadimecum enz. enz.
Y
l
