De Stichting Santpoort
Gezicht Santpoort beschadigd
Wethouder Bijl
onverdeeld enthousiast
Uitgave van de Stichting Santpoort, juni 1982
Gemeente week af van bestemmingsplan
INVENTARISATIE VINKENBAAN/
DUINWEG VOLTOOID
Gebleken is, dat er nog altijd veel - te veel - mensen in en om
Santpoort zijn, die nauwelijks of zelfs helemaal niet weten waar
de Stichting Santpoort zich eigenlijk mee bezighoudt.
Wij vinden dat jammer en willen daarom in deze extra editie van
'De Zandpoort' ons werkterrein proberen duidelijk te maken.
'De Stichting Santpoort stelt zich
ten doel het behoud van het lande
lijk aanzien, van het dorpskarak
ter, van het woon- en leefklimaat,
van objecten van historische, cul
tuur-historische of culturele waar
den en van het natuurschoon van
Santpoort en zijn omgeving, als
mede de bescherming daarvan
tegen (verdergaande) verstedelij
king en/of andere vormen van
aantasting dan wel bederf, alles in
de ruimste zin des woords'. Een
hele mond vol, maar kort gezegd
komt het erop neer dat deStichting
zich ten doel stelt het landelijk
milieu, het dorpskarakter en het
omringend natuurschoon van
Santpoort en zijn omgeving te
beschermen.
Wij en velen metonsvindenn.l.dat
het karakteristieke beeld van het
oude dorp, met zijn omliggende
natuurschoon - door de eeuwen
heen een van de aantrekkelijkste
woon- en vakantieoorden in het
'hart van Kennemerland' zoveel
mogelijk beschermd en behouden
moet blijven voor de toekomst.
Veel, zeer veel, is er in het dorp,
vooral inde zestigerjaren,dooreen
wisselvallig bouwbeleid en onge
breidelde saneringswoede, onher
stelbaar vernield en verloren ge
gaan.
Toen in 1975 wéér nieuwe aan
slagen op het oude woonmilieu
(Longwood, Duinweg) duidelijk
maakten, dat verzoeken, protes
ten, bedenkingen en adviezen die
zich tegen voorgenomen aantas
tingen richtten, geen enkele uit
werking hadden, stak een aantal
Santpoorters de koppen bij elkaar.
Op 2 maart 1976 was de Stichting
Santpoort een feit! De Stichting
toog direkt aan het werk en behan
delde een groot aantal zaken,
waarin soms wel, soms niet het
beoogde resultaat - behoud of
bescherming van dorpskarakter of
landelijk milieu - werd bereikt.
In het prille begin waren er instan
ties en personen die het optreden
van de Stichting weieens lastig
vonden. Maar geleidelijk aan
slaagde het bestuur erin een geres
pecteerde positie als gesprekspart
ner van de overheid en andere
instanties op te bouwen. Uiteraard
werden vele problemen ontmoet,
maar... ook opgelost!
In deze 'extra editie' zullen wij aan
de hand van enige voorbeelden het
veelzijdige werk van de Stichting
Santpoort proberen duidelijk te
maken. Wij hopen - door het
kweken van begrip en weerklank -
het aantal Santpoorters dat ons
daadwerkelijk steunt, te vergroten.
Steun hebben wij hard nodig, niet
alleen financieel, maar ook in
daden!
Dat de Wüstelaan één van de
mooiste lanen van Santpoort is,
zal niemand ontkennen, maar
dat er nogal wat mis is in
de driehoek Wüstelaan-Hoofd-
straat-Johan van Beemlaan is
ook meer dan duidelijk!
Wat is hier dan gebeurd? Bij het
bekijken van de foto zien wij
immers een zeer sfeervol tafe
reel.
Voor dit fraaie stukje van Sant
poort had de gemeenteraad in 1960
uitdrukkelijk in een z.g. Rooi
lijnenplan bestemmingsplan)
het blijvende karakter vastgelegd,
n.l.: woonbebouwing (laagbouw in
open of half-open bebouwing).
Alleen voor de Weijman luidde de
bestemming 'café-restaurant'. Een
goed plan dus, waarin dit histo
risch gegroeide dorpsdeel een blij
vende bescherming kreeg. Maar al
in 1967 werd hierop ernstig in
breuk gemaakt, doordat-ondanks
daartegen ingediende bezwaren -
toestemming werd verleend tot de
vestiging van het garagebedrijf van
Van der Velden.
Om deze bouw te realiseren zijn
aan de Hoofdstraatzijde een aantal
zeer karakteristieke huisjes ge
sloopt. Aan de Wüstelaankant is
een vrijstaand huis met de grond
gelijkgemaakt evenals later de
unieke, zeer oude, fourage-schuur
van Vorstelman, midden op het
terrein. Door van een nog zo jong
bestemmingsplan opeen dergelijke
manier af te wijken, maakt men het
nut van een bestemmingsplan
discutabel.
Rond 1978 verschenen in de streek
bladen artikelen over het bouw
plan voor een showroom met
etagewoningen (flats) en een kel
dergarage aan de Hoofdstraat tus
sen de benzinepompen en het
garagebedrijf. De hoofdingang
zou dan naar de Wüstelaan ver
plaatst worden, dit ondanks toe
zeggingen van B&W in 1967 dat de
hoofdingang aan de Hoofdstraat
zou blijven.
Het eerste plan wees de Stichting
Santpoort af. 'Het gezicht van
Santpoort' met doorzicht naar de
molen 'De Sandhaes' en de kerk
toren, tussen de huizenrij met de,
op de monumentenlijst staande,
villa 'Schoonoord' en het 'Zwit
serse Huis', stond op het spel.
Het was al beschadigd door de
aanwezigheid van het huidige
garagebedrijf maar de omvang en
niet aangepaste stijl van het ge
plande bouwwerk zou het gezicht
totaal verknoeien.
Een latere schetstekening toonde
door wijziging van stijl een betere
inpassing in de Hoofdstraat-be
bouwing. Hieraan werd door de
Stichting in een vergadering van de
Commissie voor Ruimtelijke Or
dening uitdrukkinggegeven, waar
aan echter werd toegevoegd dat
tegen verloedering aan de kant van
de Wüstelaan moest worden ge
waakt en dat alles gedaan moest
worden om de verkeersveiligheid
ter plaatse te verbeteren.
Op een in april 1981 gehouden
hoorzitting waar de bezwaarschrif
ten van omwonenden werden be
handeld, kwam naar voren dat na
de ter visie legging van het plan op
30 oktober 1980 een ingrijpende
wijziging in het plan was gebracht;
de belangrijk geachte keldergarage
onder de showroom zou niet
worden uitgevoerd.
Het was in feite een anderplan,dus
werd op een nieuwe procedure
aangedrongen. Dit gebeurde en na
bestudering van de zaak diende de
Stichting toch een bezwaarschrift
in.
Mede door het feit dat de gemeen
telijke aankondiging nu duide
lijker was, zijn er in totaal een
zevental bezwaarschriften tegen
het bouwplan ingediend. Ons be
zwaarschrift werd op 7 augustus
verzonden en richtte zich, behalve
tegen het gewijzigde plan, ook
tegen het onbegrijpelijke beleid
van het gemeentebestuur.
De Stichting Santpoort voerde
verder aan dat bekend is dat de heer
van der Velden zijn bedrijf graag
naar een andere plek in de gemeen
te wil verplaatsen; dè gelegenheid
voor het gemeentebestuur die ver
plaatsing mogelijk te maken en te
bevorderen dat op dit perceel -
overeenkomstig de bestemming -
in deze omgeving passende wo
ningen worden gebouwd.
Door nu het omstreden bouwplan
mogelijk te maken zou het College
de destijds gemaakte ernstige in
breuk op de bestemming van dit
gebied bestendigen en herstel vol
ledig onmogelijk maken.
Ons bezwaarschrift is door de
gemeenteraad afgewezen en ligt
nu bij Gedeputeerde Staten van
Noord-Holland.
Heel belangrijk voor ons dorp is de inventarisatie; immers hierbij
worden alle zaken waar Santpoorters waarde aan hechten op een
rijtje gezet. Zo wordt een overzicht verkregen van alles dat
behouden en beschermd zou kunnen worden. De gemeente Velsen
verzocht, in augustus 1981, de Stichting Santpoort en verschil
lende andere dorpscomitees (i.v.m. een gemeentelijke lijst van
monumenten), een algemene lijst samen te stellen van objecten,
die belangrijk konden zijn om voor de toekomst behouden te
blijven.
Objecten in de ruimste zin van het
woord; niet alleen panden, maar
ook hekken, dijken, palen, enz. De
Stichting Santpoort is al vanaf de
oprichting in 1976 bezig geweest bij
het gemeentebestuur aan te dringen
op een betere bescherming van vele
panden en andere objecten, die in
aanmerking komen om bewaard te
blijven i.v.m. hun historische of
cultuur-historische waarden.
De gemeente Velsen heeft n.l. nade
inwerkingtreding van de Monu
mentenwet in 1961, geen basis meer
gehad voor een eigen beleid, door
dat het grootste deel van de ge
meentelijke monumentenverorde
ning van 1950 toen kwam te ver
vallen. Het werd dus hoog tijd dat
de gemeente meer aandacht ging
besteden aan een nieuwe monu
mentenverordening, die nu dan
ook in voorbereiding is.
De Stichting was intussen al
begonnen met een inventarisatie
van de woningen aan de Duinweg
en Vinkenbaan. Aan zo'n inven
tarisatie kan pas worden begonnen
na een grondige bestudering ter
plaatse, huis voor huis. Vervolgens
wordt een lijst gemaakt van de in
aanmerking komende panden.
Deze wordt aan een deskundig
adviseur voorgelegd, die er zijn
commentaar op geeft. Bij Open
bare Werken (gem. Velsen) worden
dan de kadasternummers van de
huizen opgevraagd. Met behulp
van die nummers komt men èn bij
Openbare Werken zelf èn bij het
gemeente-archief heel wat aan de
weet. Door hen zijn wij enorm
geholpen!
Dat deze hele gang van zaken
enorm veel tijd in beslag neemt
hoeven wij u nauwelijks te vertel
len. Het is echter bizonder interes
sant, dat op deze manier een duide
lijk beeld gevormd kan worden van
hetgeen zich in de loop der jaren in
zo'n straat of laan heeft afgespeeld.
Als eerste object werd door de
Stichting Santpoort de inventari
satie van de Vinkenbaan-Duinweg
aangepakt.
De Vinkenbaan, lopend van de
Duinweg naar de Duinlustpark-
weg is tot 1910 een zandpad
gebleven. De mensen (meest uit
Amsterdam) die aan het eind van
de 19e eeuw hier hun 'buiten
huizen' bouwden, kregen het 'recht
van overpad' door de bollenvelden
naar de huidige Bloemendaalse-
straatweg. Op die vroegere bollen
velden staan nu de Pedagogische
Akademie, de lagere- en de kleuter
school.
In die tijd was het op de Vinken-
baan een komen en gaan van
bekende kunstenaars op verschil
lend gebied. Daar woonden Cor-
nelis, de broer, en Mea, de dochter
van Albert Verwey. Frederik van
Eeden, arts en schrijver; Willem
Arnoldus Witsen, kunstcriticus en
schilder (zwagers van Albert Ver
wey) waren graag geziene gasten
op de 'Briars' - Vinkenbaan 25 -
waar Kees Verwey, de latere schil
der, geboren en opgegroeid is.
Maar ook Berlage kwam hier vaak;
hij was de ontwerper van het
'gegoten huis'-Vinkenbaan 14-en
verrichtte een grote verbouwing
aan de 'Briars'. In die tijd was de
Vinkenbaan een cultureel trefpunt,
in de volksmond aangeduid als de
'salon van Velsen'.
De componist-musicus Henk Ba-
dings heeft zich na de 2e wereld
oorlog teruggetrokken in deze
'afgelegen landelijke omgeving' en
zijn composities kwamen in deze
sfeer van 'pastorale rust' pas tot
volle rijpheid (uit: 'Muzikale om
megang', red. G. van Ravenzwaay
1948).
De Duinweg-of Duivelsweg-was
een dwarsverbinding tussen twee
oude verkeerswegen: de Bloemen-
daalsestraatweg en Brederoodse-
weg. Het 'pad' werd in 1840 be
straat; de eerste huizen verschenen
in 1903. Hier vestigden zich enkele
'notabelen' en 'welgestelden', zoals
o.a. burgemeester Rijkens en de
fam. Wijnberg (groothandelaar in
levensmiddelen).
De inventarisatie van de Bloemen-
daalsestraatweg, de Wüstelaan en
de Hoofdstraat met hun zijstraten
en paden is gedeeltelijk voltooid en
komt in de volgende 'de Zand
poort' aan de beurt.
DE ZANDPOORT
Anneke Kruger, medewerkster van
de werkgroep Inventarisatie, overhan
digt het inventarisatieboek aan wet
houder Bijl.