1v&
mm
Jï: -smm
In diverse artikelen in vakbladen en kranten is rond 1911 ingegaan op de
bouw van dit eerste "gegoten huis" ter wereld.
Het Zondagsblad van de Oprechte Haarlemsche Courant van die dagen
schreef "Het grijze huis, type strandvilla, doet het oog heel aangenaam
aan en is solide van constructie".
HBIi—
ESWsSm.
HET GEGOTEN HUIS TE SANTPOORT.
Ook de andere artikelen waren in het algemeen zeer lovend over deze
nieuwe bouwmethode, de eerste demonstratie van wat "machinalistische"
architektuur of architektuur van het "naadloze vlak" werd genoemd.
Er was echter vrij veel weerstand tegen het esthetische aspekt, waar
door het vermoedelijk in Nederland voorlopig bij dit ene experiment
is gebleven. Ook Berlage heeft het hierbij gelaten, sterker nog hij
heeft zich later zo ver gedistantieerd van het "gegoten huis", dat het
in geen enkele publikatie over zijn leven en werken wordt genoemd.
In 1912 was Berlage nog wel jurylid bij een prijsvraag over het gebruik
van baksteen versus beton bij de constructie van gebouwen of gedeelten
daarvan, die was uitgeschreven door het Centraal Blad der Bouwbedrijven.
In 1913 schreef N.F. Oortgijsen een verhandeling in het Centraalblad
over baksteen en beton.
Enige citaten hieruit geven een duidelijk beeld van de weerstand tegen
het gebruik van beton. Haast lyrisch schrijft Oortgijsen over baksteen:
"Wat een mooie warme kleur, passend in iedere omgeving en vooral bij het
groen onzer natuur zoo heerlijk bevredigend 11 Is waarlijk geen wonder
dat de keuze van onze bouwmeesters-bij-de-gratie-Godszoowel van de
beste onzer voorvaderen als van die van onzen tijd telkens weer op deze
bouwstof viel, evenzeer voor hun pittigste woonhuis-geveltjes als voor
hun statige openbare gebouwen en machtige kerktorens."
10
En over beton
"Het mist toch ten eenenmale de voor het schoonheidsgevoel zoo weldadi
ge eigenschap van het baksteenmetselwerk, van op zoo ongezochte wijze
zijn kracht te laten zien. Integendeel ligt de wapening zoo zorgvuldig
mogelijk verborgen zoodat in 't minst niet te zien is of we met gewapend
of ongewapend beton te doen hebben."
Oortgijsen concludeert dan dat beton in alle opzichten de mindere is
van baksteen en daarvan een surrogaat is! Wel is het -bij geschikte toe
passing- goedkoper waardoor het gebruik ervan, indien de buitengewone de
gelijkheid en schoonheid van baksteen niet vereischt worden, gerechtvaar
digd is (bijvoorbeeld voor werken onder water." Enz.
Ook heden ten dage bestaat nog een soortgelijk oordeel over beton.
Op de Betondag in 1982 betoogde ir. C.F.A. Knol, refererend aan betonnen
kunstwerken "om de vloed van water te keren en de vloed van auto's te lei
den":
"Beton voor het welzijn van de mensen -en toch is er een maatschappelijke
weerstand tegen beton. Een weerstand die diep in het hart van de mensen
ligt -geen politieke of ideologische, maar een sterke emotioneel geladen
weerstand." En verder over het aanzien van beton:
"De vormen in de gebouwde omgeving verloederen omdat de materiaal-expressie
verpaupert in weer en wind. Beton veroudert niet mooi. Het is hard en
zonder straling, glad zonder glans, steen zonder leven en grijs zonder
warmte. Maar beton is wél een voortreffelijk materiaal om mee te bouwen."
In 1982 is het "gegoten huis" op de Rijksmonumentenlijst geplaatst.
H.K.
.V. -V, -V, .V. .V.
W w w w w
De STICHTING SANTPOORT is aangesloten bij
de Bond Heemschut
de Nederlandse Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten
Contact Milieubescherming Noord-Holland
de Stichting Historisch Museum Zuid-Kennemerland
de Vereniging Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij
de Stichting Ons Bloemendaal
de Stichting Oud Heemstede-Bennebroel:
en bij andere gelijkgerichte stichtingen en verenigingen in
Noord- en Zuid-Holland.
