DE HOOFDSTRAAT TE SANTPOORT TUSSEN ONGEVEER 1890 EN HEDEN
(met herinneringen aan een recent verleden)
Bij de nu volgende beschrijving van een stukje geschiedenis van
de tegenwoordige Hoofdstraat -vroeger: Rijksstraatweg, nog vroe
ger: Heer(en)weg- is gebruik gemaakt van twee plattegronden.(hier
bij verkleind afgedrukt) De oudste dateert van 1892 en behoorde
bij een concessie-aanvraag voor een paardetram. Hierover meer in
ons artikel over de stoomtram Haarlem - Alkmaar. De andere is af
komstig van de Dienst Openbare Werken en Groenvoorziening van de
gemeente Velsen en geeft de huidige situatie van hetzelfde ge
deelte van de Hoofdstraat weer. In deze plattegrond hebben wij
voor een betere oriëntatie de tegenwoordige huisnummers ingetekend.
Verder is gebruik gemaakt van een omstreeks 1905 door de toen
malige VW uitgegeven gidsje, dat ons welwillend door de heer
P.W.M. Willemse ter beschikking was gesteld.
Het leek ons aardig een aantal advertenties uit dit boekje bij
de tekst af te drukken. Aan de hand hiervan en van eveneens af
gedrukte oude prentbriefkaarten kan men met behulp van de beide
plattegronden de beschrijving van het oude Santpoort volgen en
ook de adverteerders uit 1905 "thuisbrengen".
Hierbij heeft zich voor ons één moeilijkheid voorgedaan, die ech
ter inmiddels is opgelost.
Bij verschillende advertenties is vermeld dat de adverteerder zijn
zaak had "tegenover het postkantoor".
Voor ons was de vraag waar dat postkantoor zich toen dan bevonden
moet hebben. In elk geval niet op de plaats die is aangegeven op
de oude plattegrond en waar ook later vele Santpoorters hun post
zaken hebben laten afdoen, namelijk in het pand naast de bakkerij
van J.J. van Dillewijn, nu Hoofdstraat 220, met er tegenover de
weilanden van Westbroek en Velserbroek, ook nu nog. Aan die kant
hebben hier nooit huizen gestaan.
Maar aan de hand van het boekje met reproducties van oude prent
briefkaarten "Groeten uit Santpoort" van dorpsgenoot J.J.E. van
Baarsel is het raadsel opgelost. Bij de prentbriefkaart nr. 24
staat als onderschrift"Naast de boerderij van Rutte bevond zich
het postkantoor van J. Stapel. Men ziet hem in de deuropening
staan. Stapel betrok in 1906 een ander pand even verderop.
In de vrijgekomen woning begon D. Peereboom een winkel" (enz.).
(Een duidelijker afdruk van dezelfde prentbriefkaart staat op
bladzijde 32 in het in 1968 bij Vermande Zonen te IJmuiden uit
gegeven boekje van G.J. Bremerkamp "Oude foto's en Prentbrief
kaarten, IJmuiden, Velsen, Driehuis, Santpoort". Hij vermeldt
ook nog onder het plaatje dat de boerderij van Rutte verbouwd is
tot Garage Maarschalk. De boerderij is later geheel gesloopt en
door het nieuwe Garagecomplex vervangen.)
Het in 1906 nieuw gebouwde en door J. Stapel betrokken pand staat
er nog, vrijwel onveranderd, naast het"doktershuis"aan de Hoofd
straat
Wanneer de heer Stapel precies is weggegaan hebben wij nog niet
kunnen ontdekken.
30
Nu wisten wij dat na de heer Stapel gedurende een groot aantal
jaren het postkantoor te Santpoort-Dorp weer gevestigd was ge
weest in het door de twee gezusters Traan bewoonde oorspronke
lijke pand (nr 220) en dat een van haar kantoorhoudster was ge
weest.
Voor het verkrijgen van de juiste informatie hierover hebben wij
ons tot de Santpoortse "amateur-PTT-geschiedvorserRonald Noten
boom gewend, die ons destijds ook aan de gegevens betreffende
Santpoort-Zuid had geholpen, vermeld in De Zandpoort van maart
1984 (nrs 5/6 op pagina 17, noot.)Maar hier kon hij ons niet
van dienst zijn, waarop wij op zijn advies het Districtsbureau
Haarlem hebben opgebeld. Dit verwees ons direct dóór naar Den
Haag. Hierop ontvingen wij van het Bureau Geschiedschrijving
van de Centrale Directie van de PTT aldaar de volgende gegevens.
Nadat in 1849 een zekere J. Traan als eerste post"distributeur"
te Santpoort-Dorp was aangesteld, werd in 1850 hier een hulp
postkantoor gevestigd. De plaats ervan is niet vermeld. In 1858
volgde A. Traan zijn vader J. Traan als "brievengaarder" op.
Twintig jaar later, in 1878, werd deze opgevolgd door J. Traan,
kennelijk zijn zoon.
Maar in 1901 volgde de benoeming van J. Stapel. Want, zo moet on
ze conclusie luiden, J. Traan had geen zoons die hem konden opvol
gen. Maar hij had wél twee dochters.
Bij het onderzoek dat wij intussen in het archief van de Burgerlij
ke Stand in het stadhuis te IJmuiden instelden, bleek namelijk dat
de op 17 februari 1875 geboren dochter van J. Traan, Geertruida
Petronella, op 17 juni 1956 was overleden en dat zij aanvankelijk
"winkelierster", later kantoorhoudster van de PTT te Santpoort
Dorp was geweest.
En uit de ons door Den Haag toegezonden Staat van Dienst van deze
Geertruida Petronella Traan bleek dat zij met ingang van 1 februa
ri 1920 was aangesteld als "kantoorhoudster bij de Telegraafdienst"
te Santpoort-Dorp en vervolgens tot 1 april 1938, toen zij wegens
ziekte werd ontslagen, in die functie de Santpoortse PTT-diensten
heeft vervuld. Blijkens het Velsense archief was zij overleden op
Rijksstraatweg 61; haar jongere zuster, Maria Adriana, geboren op
10 april 1889, was overleden op 26 augustus 1977 in hetzelfde pand,
dat nu Hoofdstraat 220 is genummerd. Over haar had de Centrale Di
rectie van de PTT geen gegevens, dus zij zal ook geen PTT-functie
hebben gehad.
Het pand, kennelijk eigendom van de familie Traan, was omstreeks
1875 gebouwd.
Tot zo ver dit verhaal over het postkantoor. We komen er straks,
op onze wandeling door de Hoofdstraat, nog even op terug.
Het is voor mensen uit onze tijd heel moeilijk zich ook maar een
flauwe voorstelling te maken van het oude Santpoort, waarvan het
belangrijkste deel van toen, de voormalige Rijksstraatweg met zijn
bebouwing tot de afslag van de Hagelinger- of Doodweg (of Puinweg)
naar Driehuis- op de oude plattegrond is weergegeven.
Wel kunnen de daarop ten behoeve van de concessie-aanvraag geteken-
31