Hoe_oud_is_de_Hoofdstraatvan_Santgoort?
Bij dit verhaal waarin Kees van Berendonk zijn interessante visie
geeft over de Romeinse wegen, die van hun versterkingen aan de
(Oude) Rijn en de Rijnmonding bij Rijnsburg en Katwijk leidden
naar vooruitgeschoven posten en versterkingen, zoals de vloot-
basis Castellum Felisenum, kan voor de recentere geschiedenis van
de Hoofdstraat verwezen worden naar het uitvoerige artikel in dit
nummer
Hier laten wij Kees van Berendonk aan het woord:
Diep in de prehistorie lagen er al wegen over de strandwallen
die zich evenwijdig aan de Noordzeekust hadden gevormd en waar
aan zich lang vóór onze jaartelling al nederzettingen van de
eerste bewoners hadden gevormd.
Die "wegen" waren aanvankelijk primitieve voetpaden, later rui
terpaden of karresporen en zandwegen en zijn dat tot zeker twee
honderd jaar geleden ook gebleven. Vóór Napoleon's tijd, om
streeks 1800, had ons land nog maar weinig echte straatwegen (be-
strate=van een hard wegdek voorziene wegen)De Zeeweg (Scheve-
ningseweg) tussen Den Haag en Scheveningen, de weg van Utrecht
naar Zeist, die van Amsterdam naar Haarlem en van Den Bosch naar
Eindhoven zijn er voorbeelden van.
Toen de Romeinen hier in het land kwamen -ongeveer 50 jaar vóór
Chr.- maakten zij gebruik van de eeuwenoude strandwalpaden en
ook die waaraan -veel later- Santpoort zou verrijzen, moeten zij
hebben gevolgd -en verbeterd- om aan de rand van het latere Wij-
kermeer hun -in 1957 bij de bouw van de Velsertunnel ontdekte-
vlootstation te vestigen, waaraan wij de naam Castellum Felise
num hebben gegeven.
Het lag aan open water, dat enerzijds in verbinding stond met de
Noordzee (ongeveer ter hoogte van het huidige Castricum)ander
zijds via het grote IJ met het Flevomeer, later de Zuiderzee/
IJsselmeer
Dit vlootstation stond vanzelfsprekend in (weg-)verbinding met de
versterkingen die de Romeinen aan de Rijnmonding rond (het veel
latere) Leiden bezaten, zoals Lugdunum Batavorum (Katwijk)Prac-
torium Agrippinae (Valkenburg) en Matilone (Roomburg, waar de
Romeinse burcht iets ten Oosten lag van waar zich nu Leiden be
vindt.
Van al die plaatsen lagen er strandwallen "gebruiksgereed" klaar
in de richting van de nieuwe vlootbasis. Wegen daarover gingen dus
deel uitmaken van het romeinse wegennet.
Het is bekend dat de Romeinen veel belang hechtten aan een goed
wegennet en zich daarvoor dan ook alle moeite getroostten.
Aan de strandwalwegen zullen zij niet zo heel veel werk hebben
gehad omdat die toch al "hoog en droog" lagen. Natuurlijk hebben
zij de kuilen erin soms dichtgegooid met zand of grind, dat ze
mogelijk wel bij "De Zilk" voor het opscheppen hadden. Het lijkt
namelijk verklaarbaar dat de naam "De Zilk" is afgeleid van het
Latijnse "silex"=keisteen, maar ook =bestrating (met stenen of
grind)
Niet overal hadden de Romeinen natuurlijk strandwallen om daarop
hun wegen te kunnen aanleggen; soms moesten deze dwars door moe
rassen lopen en daarvoor maakten zij dan veenbruggen"samen
gesteld uit een wegdek van op ingeheide palen steunende balken
en stammetjes. Dit waren de "pontes longi"=lange bruggen.
Op vele plaatsen zijn daarvan de restanten gevonden, onder an
dere in de Drenthse venen en De Peel.
Van de oorspronkelijke over de oude strandwallen aangelegde we
gen moeten er verschillende door het stuivend duinzand van de na
de romeinse tijd ontstane "jonge duinen" zijn ondergestoven
Het is in ieder geval zeker dat nu nog steeds op de tracé's van
oude strandwalwegen aangelegde wegen in gebruik zijn, die ook
al in de romeinse tijd bestonden. Van de Rijn af bij Katwijk
(=Lugdunum) lag er één langs Noordwijk-Binnen, Geest (een Cas
tellum!) (KvB huldigt de stelling dat Geest in plaatsnamen -
evenals Gestel, Gast en Gaast afgeleid is van het Latijnse cas
tellum of Castra=versterkte plaats, en dat de benaming en het
begrip geest-gronden een uitvinding van de vorige eeuw is.
Hij ondersteunt deze stelling met talrijke overtuigende voor
beelden. FG), Noordwijkerhout en de Zilk, westelijk van en kort
langs het Huis te Vogelenzang (later de Doodweg? FG) Een twee
de is te volgen van Praetorium (Valkenburg) over Rijnsburg,
Voorhout, langs de Keukenhof regelrecht naar het dorp Vogelen
zang. En een derde begint te Oegstgeest (=Augusti(of ie) Cas
tellum) over Warmond en Sassenheim naar Lisse (dat in de IXde
eeuw nog Lux heette!) en vandaar naar Hillegom (deze naam is
mogelijk ontstaan uit Alacum(?)plaats waar een Ala=afdeling
of eskadron romeinse ruiterij was gelegerd. (Deze afleiding
-van ala=ruiterafdeling- lijkt niet onmogelijk; ook hier geeft
KvB ettelijke voorbeelden van plaatsnamen waarin Ala is ver
anderd in Elle- Aal- Al- enz. Ook Hille- zou een mogelijkheid
zijn, alleen weet ik mij met het achtervoegsel -gom,-cum,-kum,
of -kom geen raad! FG)
Diezelfde weg zette zich dan voort langs Bennebroek en De Glip
naar Heemstede, waar oude kaarten een "Groote Geest" vermelden,
te vertalen als "groot Castellum".
En deze weg loopt dan Haarlem binnen als Kleine Houtweg
De beide eerder genoemde wegen vanuit Lugdunum (Katwijk) en
Praetorin (Valkenburg) smelten voorbij Vogelenzang samen ter
hoogte van Leyduin tot één weg, die dan dwars door Aerdenhout
loopt naar Overveen. Of dit gebeurde ten Westen of ten Oosten
van het veel latere Elswout is niet duidelijk. Mogelijk waren
beide trajecten in gebruik.
Van de Brouwersvaart af loopt de lijn dan constant door langs
de huidige Bloemendaalsewegde Kennemerweg en de Bloemendaal-
sestraatweg en de tegenwoordige Wüstelaan.
Het tracé van deze weg is in het verleden op enkele plaatsen
enigszins verstoord, zoals bij de Bloemendaalse kerk (350 jaar ge
leden gebouwd)waar Wildhoef de weg verdrong naar de Kenne
merweg, waarvan nu het verlengde, het stuk Bloemendaalsestraat-
weg langs Sinneveld, met een bocht op de tegenwoordige winkel
straat van de voormalige buurt Jan Gij zenvaart uitkomt.
51
