Hoe_oud_is_de_Hoofdstraatvan_Santgoort? Bij dit verhaal waarin Kees van Berendonk zijn interessante visie geeft over de Romeinse wegen, die van hun versterkingen aan de (Oude) Rijn en de Rijnmonding bij Rijnsburg en Katwijk leidden naar vooruitgeschoven posten en versterkingen, zoals de vloot- basis Castellum Felisenum, kan voor de recentere geschiedenis van de Hoofdstraat verwezen worden naar het uitvoerige artikel in dit nummer Hier laten wij Kees van Berendonk aan het woord: Diep in de prehistorie lagen er al wegen over de strandwallen die zich evenwijdig aan de Noordzeekust hadden gevormd en waar aan zich lang vóór onze jaartelling al nederzettingen van de eerste bewoners hadden gevormd. Die "wegen" waren aanvankelijk primitieve voetpaden, later rui terpaden of karresporen en zandwegen en zijn dat tot zeker twee honderd jaar geleden ook gebleven. Vóór Napoleon's tijd, om streeks 1800, had ons land nog maar weinig echte straatwegen (be- strate=van een hard wegdek voorziene wegen)De Zeeweg (Scheve- ningseweg) tussen Den Haag en Scheveningen, de weg van Utrecht naar Zeist, die van Amsterdam naar Haarlem en van Den Bosch naar Eindhoven zijn er voorbeelden van. Toen de Romeinen hier in het land kwamen -ongeveer 50 jaar vóór Chr.- maakten zij gebruik van de eeuwenoude strandwalpaden en ook die waaraan -veel later- Santpoort zou verrijzen, moeten zij hebben gevolgd -en verbeterd- om aan de rand van het latere Wij- kermeer hun -in 1957 bij de bouw van de Velsertunnel ontdekte- vlootstation te vestigen, waaraan wij de naam Castellum Felise num hebben gegeven. Het lag aan open water, dat enerzijds in verbinding stond met de Noordzee (ongeveer ter hoogte van het huidige Castricum)ander zijds via het grote IJ met het Flevomeer, later de Zuiderzee/ IJsselmeer Dit vlootstation stond vanzelfsprekend in (weg-)verbinding met de versterkingen die de Romeinen aan de Rijnmonding rond (het veel latere) Leiden bezaten, zoals Lugdunum Batavorum (Katwijk)Prac- torium Agrippinae (Valkenburg) en Matilone (Roomburg, waar de Romeinse burcht iets ten Oosten lag van waar zich nu Leiden be vindt. Van al die plaatsen lagen er strandwallen "gebruiksgereed" klaar in de richting van de nieuwe vlootbasis. Wegen daarover gingen dus deel uitmaken van het romeinse wegennet. Het is bekend dat de Romeinen veel belang hechtten aan een goed wegennet en zich daarvoor dan ook alle moeite getroostten. Aan de strandwalwegen zullen zij niet zo heel veel werk hebben gehad omdat die toch al "hoog en droog" lagen. Natuurlijk hebben zij de kuilen erin soms dichtgegooid met zand of grind, dat ze mogelijk wel bij "De Zilk" voor het opscheppen hadden. Het lijkt namelijk verklaarbaar dat de naam "De Zilk" is afgeleid van het Latijnse "silex"=keisteen, maar ook =bestrating (met stenen of grind) Niet overal hadden de Romeinen natuurlijk strandwallen om daarop hun wegen te kunnen aanleggen; soms moesten deze dwars door moe rassen lopen en daarvoor maakten zij dan veenbruggen"samen gesteld uit een wegdek van op ingeheide palen steunende balken en stammetjes. Dit waren de "pontes longi"=lange bruggen. Op vele plaatsen zijn daarvan de restanten gevonden, onder an dere in de Drenthse venen en De Peel. Van de oorspronkelijke over de oude strandwallen aangelegde we gen moeten er verschillende door het stuivend duinzand van de na de romeinse tijd ontstane "jonge duinen" zijn ondergestoven Het is in ieder geval zeker dat nu nog steeds op de tracé's van oude strandwalwegen aangelegde wegen in gebruik zijn, die ook al in de romeinse tijd bestonden. Van de Rijn af bij Katwijk (=Lugdunum) lag er één langs Noordwijk-Binnen, Geest (een Cas tellum!) (KvB huldigt de stelling dat Geest in plaatsnamen - evenals Gestel, Gast en Gaast afgeleid is van het Latijnse cas tellum of Castra=versterkte plaats, en dat de benaming en het begrip geest-gronden een uitvinding van de vorige eeuw is. Hij ondersteunt deze stelling met talrijke overtuigende voor beelden. FG), Noordwijkerhout en de Zilk, westelijk van en kort langs het Huis te Vogelenzang (later de Doodweg? FG) Een twee de is te volgen van Praetorium (Valkenburg) over Rijnsburg, Voorhout, langs de Keukenhof regelrecht naar het dorp Vogelen zang. En een derde begint te Oegstgeest (=Augusti(of ie) Cas tellum) over Warmond en Sassenheim naar Lisse (dat in de IXde eeuw nog Lux heette!) en vandaar naar Hillegom (deze naam is mogelijk ontstaan uit Alacum(?)plaats waar een Ala=afdeling of eskadron romeinse ruiterij was gelegerd. (Deze afleiding -van ala=ruiterafdeling- lijkt niet onmogelijk; ook hier geeft KvB ettelijke voorbeelden van plaatsnamen waarin Ala is ver anderd in Elle- Aal- Al- enz. Ook Hille- zou een mogelijkheid zijn, alleen weet ik mij met het achtervoegsel -gom,-cum,-kum, of -kom geen raad! FG) Diezelfde weg zette zich dan voort langs Bennebroek en De Glip naar Heemstede, waar oude kaarten een "Groote Geest" vermelden, te vertalen als "groot Castellum". En deze weg loopt dan Haarlem binnen als Kleine Houtweg De beide eerder genoemde wegen vanuit Lugdunum (Katwijk) en Praetorin (Valkenburg) smelten voorbij Vogelenzang samen ter hoogte van Leyduin tot één weg, die dan dwars door Aerdenhout loopt naar Overveen. Of dit gebeurde ten Westen of ten Oosten van het veel latere Elswout is niet duidelijk. Mogelijk waren beide trajecten in gebruik. Van de Brouwersvaart af loopt de lijn dan constant door langs de huidige Bloemendaalsewegde Kennemerweg en de Bloemendaal- sestraatweg en de tegenwoordige Wüstelaan. Het tracé van deze weg is in het verleden op enkele plaatsen enigszins verstoord, zoals bij de Bloemendaalse kerk (350 jaar ge leden gebouwd)waar Wildhoef de weg verdrong naar de Kenne merweg, waarvan nu het verlengde, het stuk Bloemendaalsestraat- weg langs Sinneveld, met een bocht op de tegenwoordige winkel straat van de voormalige buurt Jan Gij zenvaart uitkomt. 51

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

De Zandpoort | 1986 | | pagina 27