bewoonde plaats.
Fris en vrolijk ziet alles er uit, paden en grasperkenbloembedden en
sierplantende vijvers met hun zwarte zwanen en bontgevederde eenden,
de hertenkamp met zijn vlugge en sierlijke bewoners, de beelden en
vasen op het groote grasplein voor het huis. Evenzo geldt dit ook voor
het roomkleurig gepleisterde heerenhuismet haar breed en eenvoudig
front gedekt door een gekleurde fries [een horizontale band in kroon-
of daklijst] met palmetversiering [ornament in een daklijst gelijkend
op een palmblad]En verder de nieuwe uitnemende fraaie serre, die
haar hooge spiegelruiten onder de begroeide laube laube is een
pergola] naast de veranda met balkon aan de zijgevel vertoont.
Daarbinnen vinden wij een schat van tropische gewassen, palm- en
varensoortènbloeiende camelia'swaartussen enkele schoone wit
marmeren beelden in smettelose reinheid uitkomentHet geheel is in
edelen smaak opgetrokken en versierd, rijk zonder overdaad, ernstig
maar ook vriendelijk en daarmee in overeenstemming is de schone, in
Pompejische stijl bewerkte corridor die vanuit de serre bereikbaar is
[lees voor serre: oranjerie]In dezelfde stijl is de bordestrap
beschilderddie onder het stemmig glas der gekleurde lantarenvensters
naar de bovenverdieping leidt.'u*
Hoe Craandijk aan de betiteling 'nieuwe serre' (oranjerie) komt is
niet duidelijk, daar er, zoals eerder is opgemerkt, geen kadastrale
gegevens bestaan die wijzen op de bouw van een nieuwe oranjerie en
afbraak van de oude zoals P.J. Lutgers die afbeeldde.
Een tweede beschrijving van Craandijk verschaft ons aanvullende
informatie en luidt als volgt:
'Voor ons rijst het hoge, dichte bos der omrasterde plaats, terwijl
boven de weide en het lagere houtgewas nevens ons de lange laan en het
kerkje daarginds de loop van de grote straatweg aanwijzen. Ter linker
zijde ligt de uitgestrekte plaats, waar wij als in een dal, aan drie
zijden door met dennen begroeide hoogten ingesloten, de grote kostbaar
ingerichte moestuinen en broeierij vinden. Het ziet er alles nog vrij
nieuw uit en het terrein is dan ook eerst in de laatste jaren tot zijn
tegenwoordige bestemming gekomen [Craandijk bedoelt hier het gebied
ten westen van de Bloemendaalse weg, nu Wüstelaan]Kostbaar ingericht
mogen zij genoemd worden. Van hoge stenen muren zijn zij omringd, door
stevige ijzeren zijn zij afgesloten; van serres en broeibakken zijn
zij ruim voorzien; smaakvol is de villa, als een chalet gebouwddoor
de tuinbaas bewoond. Vrije wandeling is er niet, maar onder geleide
kan de plaats en de broeierij worden bezichtigd en zij verdient het
als type van een rijk en deftig Hollands buitengoed. Zij heeft niet
meer de vermaardheiddie zij vroeger had in den lande, toen de Heer
Adriaan van der Hoop er niet alleen zijn beroemde harddravers hield,
maar ook -en dat was van betekenis- een allerkostbaarste verzameling
van planten en gewassen had bijeengebrachtwaard om in 1839 door de
toenmalige Amsterdamse Hoogleraar W.H. de Vries wetenschappelijk
beschreven te worden in een geleerde Latijnse catalogus: Hortus
Spaarnbergesistien jaar later door drMerkus Doornik vervolgd"15
50
Met de door Craandijk vermelde moestuin en boerderij bedoelde hij de
door Justus Rudolf Wüste in 1890 gestichte broeierij met bijbehorende
schuur op de plaats waar het lage duin gelegen is (perceelnr. 339).116
Met de begroeide hoogten bedoelde hij de voormalige droogbergen van de
verdwenen blekerij 'Leek in de Bergen'. Op de topografische kaart uit
1892, gedeeltelijk herzien in 1903, wordt dit complex aangegeven. Uit
de beschrijvingen van Craandijk krijgt men een zeer goede indruk van
de buitenplaats Spaarnberg en het bijbehorende landschap. Met de
straatweg en het R.C. kerkje bedoelde hij de straatweg over Schoten
naar Haarlem en het R.K. kerkje in Schoten van waaruit men uit
Spaarnberg over de Delft heen kon uitkijken."7 Zo open was het
landschap toen nog.
In 1889 werd het herenhuis nogmaals verbouwd naar een ontwerp van
L.J. RitterIn dit geval werd er gesproken over een vernieuwing. Dit
in tegenstelling tot de eerder genoemde verbouwing, toen werd
gesproken over een aanbouw."8 De vernieuwing moet dus een inwendige
verbouwing van het herenhuis betreffen. Een aanwijzing hiervoor is dat
tijdens de bouw van de appartementenflat op Spaarnberg in 1992, bij de
brug voor de noordelijke toegangsweg van Spaarnberg - nu de
51
114 Een lantaamvenster ook wel daklantaam genoemd is een bovenlicht in lantaarnvorm gebouwd op het dak, die licht
geeft op de trappenhal. Craandijk, p. 219-220. Moes, p. 189-190.
115 GAV, Persdocumentatie Spaarnberg - Correspondentie Lavigerie-College.
AJh. 22 De wandtegels van de fabriek Villeroy Boch, gefabriceerd omstreeks 1890.
116 GAV, Kad. art. 1245 volgnrs. 7, 8, 59, 60, 62, 72, 79, 80 en 98.
117 Historische Atlas Noord-Holland, Rohas producties. Den lip 1989, p. 328.
118 GAV, Kad. art. 1245 volgnrs. 38 en 66. Het perceelnummer 371 werd gewijzigd in 1472.