De beek stroomde in noord-oostelijke richting tot op de Schouwbeek aan de Hoofdstraat ter hoogte van de Beekvlietstraat. Het beekgedeelte dat wordt ingesloten door de Middenduinerweg, Duin en Kruidbergerweg en 13 de spoorlijn is beschermd. Tijdens de Santpoortse feestweek wordt het stukje beek aan de oostzijde van de spoorbaan gebruikt voor het Noord-Hollands kampioenschap polstokverspringen. In de vijftiger jaren hebben kinderen nog hun eerste ijsschreden gezet op de beek nabij de Voorplaats. De beek die op het voormalige terrein van Jagtlust, langs de noordzijde van de Velserenderlaan, loopt, is dichtgeslibd en begroeid met vele wilgenbomen. Bij de aanleg van het voet- en ruiterpad is de beek iets naar het noorden verlegd. De duiker onder de Duin en Kruidbergerweg is aan de noordkant van de weg sedert enke le jaren dicht gezet (vanwege padden Het mag niet verwonderlijk zijn dat een deel van het achterliggende terrein 'blank' stond. De beek kan vanaf de voormalige pachtboerderij soms zeer snel stromen, waardoor er veel stroomribbels op de bodem te bewon deren zijn. In 1994 zijn nabij de Schipbroekerbeek nog verscheidene kelders ondergelopen, zoals de kelders van het naburige boerderij-complex Middenduin. Voorheen had Middenduin een afwatering of lozingspunt op de beek van Jagtlust. fe"3(?/22l0'35 16 Volgens oude kaarten in de periode van 1680 tot 1818 heette het gebied Schiebroeken. Vanaf 1818 heet het gebied plotseling Schipbroeken, terwijl in akten van de achttiende eeuw en begin negentiende eeuw respectie velijk de namen scheepbroeken - Schiebroeken en uiteindelijk Schipbroeken voorkomen. Het betreft hier een stuk ontgonnen moerassig land en schie betekent gegraven sloot om het omringende land te ontwateren of te ontlasten. De Schiebroeken is vlak na 1244 ontgonnen.14 De Brederoodse beek kaart C nr. 12) De Brederoodse beek vindt zijn oorsprong op het voormalige terrein van het Provinciale Ziekenhuis (PZ) in de gemeente Bloemendaal. Dit gebied met een stelsel van slootjes is gelukkig nog redelijk intact, zodat de grachten van de ruïne van Brederode nog steeds met schoon duinwater kunnen worden gevoed. Volgens een rapport van het Hoogheemraadschap van Rijnland van 1823 bleken nog slechts sporen aanwezig te zijn van een oude heul of doorgang voor water onder de Bergweg. De beek zou aan de voet van 'de blauwe trappen' zijn ontsprongen.15 Maar ook via de grote vijver werd (en wordt) veel water afgevoerd op de Brederoodse beek. De vijver werd stroomafwaarts weer gevoed door een groot achterland met slootjes, dat zich ongeveer uitstrekte tot aan het Caprera-gebied. Alle heulen van de Brederoodse beek bleken gemetseld en van houten vloeren te zijn voorzien. De Brederoodse beek voert, onder meer, het water af van de (zee)duinen en Molenduinen, waarbij deze laatste duinenrij een natuurlijke hindernis vormde die voorkwam dat het overtollige water op de Rijnlandse boezem (de Delft) werd geloosd. Oorspronkelijk liep de beek langs de Molenduinen aan de Middenduinerweg om uit eindelijk in Santpoort-dorp uit te komen. De beek zal hiertoe door de Molenduinen heen (het huidige Burgemeester Rijkenspark) zijn gegraven. Aan het einde van de beek was een lijnwaadblekerij gevestigd. Op een kaartje van 1596 is deze blekerij met zijn gietsloten afgebeeld.16 De blekerij zou later bekend staan als 'Zorgvrij'. De beekaftakking kwam al voor op een kaartje van rond 1610 en werd toen 'de greppel' genoemd.17 In de achttiende en negentiende eeuw werd de beek ook wel als 'de watering' aangeduid. Behalve dat de Molenduinen op de Brederoodse beek afwaterden, werden de duinen aan de Bloemendaalse straatweg (=Wüstelaan) ontlast door een drietal wellen (kaart C nr. 14; de wel iets ten westen van de Clarionlaan is niet ingetekend), namelijk de tegenwoordige vijver naast het chalet - de vijver ten Westen van de Olga von Gotschlaan en de niet meer bestaande wel tegenover de vroegere zestiende eeuwse blekerij met de welluidende naam 'Leek in de Bergen'.18 17 Doorsnede van de duiker onder de Velserenderlaan bij het huis Bioemendaalshegin. Deze gemetselde constructie, welke kapot werd getrokken tijdens rioolwerkzaamheden in november 1994, was indertijd zeer gebruikelijk. De buitenkant van de boog was afgedekt met gele IJsselsteentjes. 13 GAV, Secretarie-archief, Monumentenlijst Velsen, 9 juni 1953. 14 J.K. de Cock, Bijdrage tot de historische geografie van Kennemerland in de middeleeuwen op fysisch-geografische grondslag, Groningen 1965. 15 Hoogheemraadschap van Rijnland, OAR inv.nr. 11050d, stukken betreffende den Slaperdijk, rapport van 23 dec. 1823, de Bredero's beek. Zie eveneens het artikel van Jan Morren over de Blauwe Trappen in deze aflevering van "De Zantpoort'. 16 Universiteit van Leiden, Collectie Bodel Nijenhuis, port. 29 nr.ll, kaart van P. Bruinsz uit 1596. 17 Hoogheemraadschap van Rijnland, kaartencollectie nr.1378, inv.nr. 3956, kaart getekend door landmeter Adriaan de Bruyn, omstreeks 1610. 18 GAV, ORA inv.nr. 971 fo. 100. RANH, Hypotheekkantoren Haarlem 1811-1838, deel 51 akte 59.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

De Zandpoort | 1995 | | pagina 9