24
IPENHAGE: EEN KLEINE HOFSTEDE.
Aan de huidige Duin en Kruidbergerweg tegenover de boerderij, annex restaurant, Duin
en Kruidberg lag in vroeger jaren de kleine hofstede Ipenhage. Deze kleine hofstede was
tot nu toe onbekend. De eerste schriftelijke vermelding van de hofstede dateert van 31
december 1649. Op deze dag verkopen de procuratiehouders van Martijntje van den
Bussche, weduwe van Pieter Adams een hofstede aan Johan Loo. Pieter Adams was in
zijn leven koopman te Haarlem. Bij de verkoop werd de hofstede als volgt omschreven;
een welgelegen hoffstede als huijs, schuijr, stallinge, boomgaert ende toegemaackt
warmoeslandt, groot int geheel drie morgen drie hont ende vijftien roeden volgens de
metinge daer van gemaakt bij Mr. Pieter Wils in sijn leven geswooren lantmeter van
Rijnlandt, staende ende gelegen inden banne van Velsen achter het huijs te Brederode,
belent ten oosten de erfgen van Sr Stuijver saliger, ten zuijden de Heerewech, ten westen
Jan Jacobs Schuijt, ende ten noorden Heijndrick Rens"1 Met deze laatste wordt
Heijndrick Reijnst bedoeld, de toenmalige bezitter van de hofstede Duin en Berg2. Bij
deze vermelde begrenzende grondeigenaren werd niet Hans Heijderwijck vermeld, de
toenmalige eigenaar van de blekerij die ten westen lag van de hofstede Ipenhage. Bij de
beschrijving van de blekerij van Hans Heijderwijck in 1647 werd de voornoemde Pieter
Adams, de heer Reijnst en de heer Schuijt als belendende eigenaren genoemd. We moe
ten dan ook aannemen dat de opsteller van de akte vergeten heeft om Hans
Heijderwijck als begrenzend eigenaar te vermelden3
Johan Loo was burgemeester van Haarlem en zal een broer of zoon geweest zijn van
Jan Claes Loo de eigenaar van de hofstede Velserend die ook burgemeester van Haarlem
is geweest4 Johan Loo betaalde 3800 gulden voor de hofstede5. Hij behield de hof
stede tot zijn dood in zijn bezit. Op 16 mei 1682 verkoopt de "gecompareerde heer
Adriaan Govaerts Maurois, secretaris van de hooge Jurisdictie van Brederode als univer
sele geinstitueerde erffgenaem van wijlen juffrouw Aechis van Loon" de hofstede aan de
Heer Anthony Reepmaeker. Aechis was getrouwd geweest met Johannnis Bosch zaliger
en was de erfgename van haar vader Johan Loo. Bij de verkoop werd de hofstede als
volgt omschreven; "een welgelegen hoffstede als huijs, schuijr, stallinge, de twee respec
tive tuijnen en de beplante boomgaarden, ten zuijden en de noorden van de voorzegde
hoffstede en de huijsinge gelegen, mitsgaders de beplante recht uitgaande laan strecken-
de van de Buijrenwege tot achter aan de plantagie en de landt van de heer Reijnsie
(Duin en Berg) soo als de selve tegenwoordigh onder de banne van Velsen achter
het huijs te Brederode aldaer gelegen leijt". De hofstede werd tezamen met zijn tui
nen en boomgaarden in het zuiden begrensd door de bezittingen van Jacob Looten
(Hoog-sichtenburg), in het oosten door de Buijrewege, in het noorden door de weduwe
van de advocaat Soutman en in het westen door de bezittingen van Jacob Looten
(Hoogsichtenburg).
Anthony Reepmaeker betaalt 2400 gulden voor de hofstede6. Bij het lezen van deze
akte constateren we een aanzienlijk verschil in de begrenzingen t.o.v. de begrenzingen
genoemd in de akte van 31 december 1649. De naam Heerenwegh is veranderd in
Buijrenwege, de naam Buijrewege werd in de akten uit deze tijd veel gebruikt voor de
wegen in Velsen waardoor het mogelijk is dat hier de Heerewegh bedoeld werd.
Omdat in de akte van 16 mei 1682 de begrenzingen goed aansluiten op de Hofstede
Hoogsichtenburg en Duin en Berg (zie de beschrijving van deze hofsteden) en in de
beide voornoemde akten Johan Loo en zijn erve als eigenaar genoemd worden
mogen we aannemen dat het in de beide akten om de hofstede Ipehage gaat die
tussen de hofstede
25
7. Duin en Kruidbergerweg 89-91
Deze voormalige pachtboerderij van de buitenplaats Duin en Kruidberg, is in 1896 gebouwd. De boerderij
bestaat uit een woonhuis met een haaks daarop staande stenen stal, een losstaande stenen stal en een houten
schuur. In het dak van het woonhuis en de stallen is een decoratief patroon met rode en zwarte dakpannen te
zien. De zadeldaken van de stallen worden afgesloten met sierspanten in de geveltoppen. De houten
schuur is opgetrokken van geteerde gepotdekselde planken.
8. Duin en Kruidbergerweg 74: chauffeurswoning
De chauffeurswoning is in 1910 gebouwd naar een ontwerp van de Haarlemse architect G. Meppelink. Het huis
heeft een asymmetrische gevelopstand onder een samengesteld dak met besneden gootklossen. In de voorge
vel vinden we een portiek met een rondboog. De vensters bestaan uit tamelijk smalle, gekoppelde ramen en
bovenlichten met kleine roedeverdeling.
9. Middenduinerweg 82
Een klein landarbeidershuis aan de rand van een weiland, direct aan de weg gebouwd, bouwjaar 1859. In 1860
is het bestaande huisje vergroot, vermoedelijk uitgebreid met stal- en opslagruimte. Het huisje heeft een
rechthoekige plattegrond. Het is één bouwlaag hoog, opgetrokken uit witgepleisterde baksteen. Het dak wordt
gedekt door rode Hollandse pannen. Op de nok en aan de voet van het noordelijk dakvlak staat een schoor
steen. Dit vrijstaande huisje is van architectuur-historische waarde als een voorbeeld van een steeds zeldzamer
wordend algemeen goed en een gaaf voorbeeld van een 19de eeuws eenvoudig landarbeidershuis met inpandi
ge stal, bestaande uit één bouwlaag en een kap.
10. Middenduinerweg 83-85-89 (door het rijk beschermd monument)
Het voormalige boerderijencomplex 'Middenduin', bestaat uit vier woonhuizen, een stal, twee houten kap-
bergen en twee houten schuren. Middenduin is een in oorsprong 16de eeuwse hofstede, welke vermoede
lijk tot in de 18de eeuw tevens als blekerij gefunctioneerd heeft. Het oudste huis nr. 83 is een uit de 17de
eeuw daterend woonhuis met een opkamer onder een zadeldak. De gevels zijn opgetrokken van rode bak
steen met vlechtingen in de top. In de voorgevel een klein -dichtgemetseld- rondlicht en een toppilaster.
Rechts ligt een kleiner huis (nr. 85) dat tegen nr. 83 aangebouwd is en dat vermoedelijk in oorsprong ook 17de
eeuws is. Gezien het witgesausde metselwerk is de voorgevel op de eerste helft van de 18de eeuw te dateren.
Het huisje is vrij laag en wordt gedekt door een steil dakschild. In de voorgevel zijn twee vensters met
negenruiters direct onder de dakgoot.
Achter de nummers 83 en 85 ligt het derde woonhuis. Het huis dateert van de 18de eeuw. Het is tamelijk laag,
gedekt door een schilddak. De gevels zijn gepleisterd. De westgevel is voorzien van twee vensters met
negenruiters.
Het vierde woonhuis, nr. 89 is vrijstaand. Het 18de eeuwse huis is één bouwlaag hoog onder een zadeldak. De
gevels zijn in de 19de eeuw witgepleisterd met een quasi-blokken motief. In de westgevel een drietal vensters
en een bedrijfsingang. In beide puntgevels eveneens vensters.
De niet meer in gebruik zijnde brede bakstenen stal (nr. 89 sub) is vermoedelijk in de tweede helft van de 19de
eeuw gebouwd.
Ten oosten van de beschreven bebouwing staan twee vierkante houten kapbergen, elk onder een schilddak met
Oudhollandse pannen. Achter deze hooibergen bevindt zich een vermoedelijk vroeg 19de eeuwse gepotdeksel
de houten schuur onder een zadeldak. De schuur is in later tijd verlengd.
11Velserenderlaan 2
De ruïne van het kasteel Brederode, dat omstreeks 1355 op funderingen van een oudere burcht gebouwd is, is
het meest in het oog springende element in het landschap. Sinds 1491 is het kasteel vervallen en grotendeels
door duinzand ondergestoven. Het kasteel heeft grote overeenkomsten met het Muiderslot en kasteel Radboud
te Medemblik.
De ruïne van Brederode is een van de eerste door de Nederlandse overheid beschermde monumenten.
Resumerend kan de volgende lijst van beschermde monumenten die in het gebied te vinden zijn worden
opgesteld:
Rijksmonumenten - De ruïne van Brederode
- Het Middenduincomplex
- De oudste hoofdgebouwen van het Provinciaal Ziekenhuis inclusief het kerkje
- De oude blekershuizen en stalgebouwen op het P.Z. terrein
- Een deel van het P.Z. terrein en de vijver als blekerijgebied
- Landgoed Jachtlust aan de Velserenderlaan
Provinciale monumenten - Huize Duin en Kruidberg en de bijbehorende dienstgebouwen
Gemeentelijke monumenten - Het "Spookhuis" aan de Duin en Kruidbergerweg
- Het daglonershuisje aan de Middenduinerweg
- Het dubbelwoonhuis voor spoorwegpersoneel bij het station Santpoort-Noord
1 Gemeente-archief Velsen (in het vervolg aangeduid als GAV), Oud Rechterlijk Archief inv.nr. 961 fo. 85 v.
2 J.E. Elias, De Vroedschap van Amsterdam 1578-1795p
3 GAV, Oud Rechterlijk Archief inv.nr. 961 fo. 54 v.
4 S. Rolle, Gisteren haast onherkenbaar, IJmuiden 1982, p 35.
5 C.J. Gonnet, Hofsteden in den Banne van Velsen 17e-19e eeuw, inv.nr. 1162 (zonder pagina-aanduiding).
6 GAV, Oud Rechterlijk Archief inv.nr. 964 fo. 27 r.