De windvang van de
molen "de Zandhaas"34
In de loop van de 18de eeuw neemt het houtgewas in de
Molenduinen toe. Dit geeft problemen voor de koren
molen in Santpoort.
In 1761 richt molenaar Hendrik Beuder zich tot de raad en de
rentmeester-generaal van de Domeinen van Noord-Holland,
Kennemerland en Brederode in het zuiderkwartier met de
klacht dat hij wel jaarlijks windrecht moet betalen, maar dat
zijn molen bijna niet kan draaien, omdat de bomen in de
omgeving zo hoog zijn geworden dat zij bijna alle wind
wegvangen, waardoor zijn kostwinning in gevaar komt.
De rentmeester vraagt het gerecht van Velsen de zaak in
behandeling te nemen. Het gerecht vindt de klacht van de
molenaar terecht en laat de gerechtsbode een onderzoek
instellen. Hieruit blijkt dat het merendeel van de buren bereid
is de bomen te toppen, ook Cornelis Malefijt Jansz, die
volgens de gerechtsbode de navolgende reaktie geeft; 'ik zal ze
wel een beetje aftoppen, om geen spul met mijn buuren te
hebben'. Door deze maatregelen kan de molen voorlopig weer
draaien
Rond 1778 geven de bomen in de Molenduinen
opnieuw problemen voor de korenmolen in Santpoort.
Molenaar Arie Royesteijn ziet geen kans meer de
bakkers die bij zijn molen het graan laten malen, naar
genoegen te bedienen.
Om weer voldoende windvang te krijgen besluit hij een
nieuwe korenmolen te laten bouwen, waarvoor hij
toestemming krijgt van de ambachtsheer van Velsen, de heer
mr. Hendrik Hoeuft. Hij laat de bestaande molen, een
zogenaamde grondzeiler vervangen door een stellingmolen,
die hoog boven de bomen uit steekt.
Hij kan de molen financieren door het maalloon per zak
graan de eerste tien jaar met een stuiver en de volgende vijf
jaar met vier duiten te verhogen. De bakkers stemmen
hiermee in.
In 1779 wordt de nieuwe stellingmolen zoals wij hem nu
nog kennen in gebruik genomen 36. Nu hoeven de be
lendende eigenaren, waaronder die van Zorgvrij, geen
maatregelen te nemen om de bomen te toppen. Het voorgaande
geeft aan dat het bij het dorp Santpoort steeds groener wordt.
37 gavOudarchief Spaamberg nr. 17 en ORA969 p^p^oen de gemeente Velsen in 1950 de buitenplaats
fo. i83r I "Boschbeek" kocht, stond in de IJmuider Courant van
38 gavora 972 fo. ii9v JL 22 mei 1950 "Nu de gemeente zich over dit ruim 150
jaar oude bos heeft ontfermd, is de kans groot dat ook de
Santpoortse korenmolen "De Santhaes" wat beter tot zijn
recht zal komen: als de beuken die alle wind voor zijn wieken
wegvangen, de strijd tegen de tand des tijds en de directe
zonneschijn (waar beuken niet tegen kunnen) moeten
opgeven, stelt de Velsense plantsoenendienst zich voor het
terrein voor de molen vlakker te houden zodat het uitzicht op
de fiere bovenkruier weer in zijn oude luister wordt hersteld".
Op 11 december 1997 wordt door de afdeling Openbare
Werken een kapvergunning verleend voor 1 esdoorn
(Wüstelaan ong. bij molen). Omwonenden hebben protest
aangetekend tegen het kappen van de 7-stammige esdoorn,
maar dit mocht niet baten.
De Blekerij krimpt in,
DE NERING LOOPT TERUG
Catharina, de weduwe van Cornelis Malefijt en haar
dochters Catharina, Josina en Magdalena, verkopen
op 14 februari 1777 blekerij Zorgvrij en een huis en
bos genaamd Coerland ten westen van de bleekvelden aan
Arent Lits en zijn vrouw Anna Rusburg v-
Op 2 november 1791 verkopen Catharina en haar 3 dochters
een huis met erf en tuin aan Hendrik Lits (de familiebanden
zijn onbekend) uit Amsterdam. Het huis wordt in het oosten
begrensd door de Heerenweg (nu de Hoofdstraat), in het
westen door de Achterweg (een gedeelte van de huidige
Wüstelaan), in het zuiden door de Kerkweg (nu de Johan van
Beemlaan) en in het noorden door de Buurtweg (lag in het
verlengde van de huidige Burgemeester Enschedélaan tussen
de Wüstelaan en de Hoofdstraat)38. Hendrik Lits geeft aan dit
huis de naam Litslust. De rest van de geschiedenis van
Litslust, het latere Schoonoord (thans rijksmonument),
wordt uitgebreid beschreven door K.P. Ackema in Velisena,
het blad van de Historische Kring Velsen 1993, 2e jaargang.
20
34 Voor een goede begripsvorming voor het
functioneren van de molen als werktuig en als
monument is het volgende rapport aan te
bevelen: Concept beleidsvisie molenbiotoop van
"De Zandhaas" te Santpoort, A.Geertman, 1995.
35 - Spiegel van Santpoort, Jan J. van Baarsel,
Santpoort 1976 p. 14-15.
Gisteren haast onherkenbaar, S. Rolle, IJmuiden
1982, p. 56 (GAV ORA inv. nr.4 en nr.35).In het
vervolg genoemd Rolle.
36 - Spiegel van Santpoort, Jan J. van Baarsel,
Santpoort 1976, p. 16-17.
Rolle, p 60 (GAV ORA inv. nr.4/pl.nr.48).
