Blekerij Zorgvrij
e n
Park Bosbeek
immmm
Aan de zuidkant van het dorp Santpoort staat aan de
Hoofdstraat op de hoek van de Johan van Beemlaan een
oud blekersgebouw, dat als enige tastbare herinnering
overgebleven is van de blekerij Zorgvrij. Recent staat
dit gebouw in de belangstelling, omdat het verbouwd gaat
worden tot woonhuis.
Als een opstal van een blekerij is het uniek te noemen.
Dit is door de Rijksdienst van Monumentenzorg al vroeg
onderkend, waardoor het de status van Rijksmonument
heeft gekregen.
Dit artikel beoogt een zo nauwkeurig mogelijke
historisch-geografische beschrijving van blekerij Zorgvrij
te geven, waarbij aan de omvang van de blekerij, zijn
vroegere eigenaren, de bijbehorende wateringen, molen de
Zandhaas, Burgemeester Rijkenspark en vooral het park
Bosbeek ruime aandacht besteed zal worden. Een en ander
zal verduidelijkt worden aan de hand van plattegronden
en prenten.
Wegen en grenzen
De landerijen van blekerij Zorgvrij lopen aan
weerszijden van de huidige Wüstelaan. In vele akten
in het oudrechterlijk archief en op oude kaarten
komt de Wüstelaan voor als He(e)rewech. De "Herenweg"
was in ieder geval vanaf de 13de eeuw de belangrijkste grote
regionale weg die de steden Den Haag, Leiden en later ook
Haarlem en Alkmaar met elkaar verbond. Deze weg liep
grotendeels langs de oostkant en gedeeltelijk ook langs de
westkant van de meest oostelijke strandwal. Tussen Haarlem
en Alkmaar waren aan deze weg de belangrijkste dorpen als
Aelbrechtsberg, Velsen, Beverwijk, Castricum en Heiloo
gelegen.
Aanleg en onderhoud van de Herenwegen kwam voor
rekening van de graven van Holland, terwijl de
Burenwegen onderhouden dienden te worden door de
aangrenzende eigenaren daarvan. De Noord-Zuid ge
oriënteerde intercommunale weg door het graafschap
Holland loopt in Velsen via de Bloemendaalsestraatweg, de
Wüstelaan, de Hoofdstraat, de Rijksstraatweg, de Meervliet-
straat, achter de kerk van Velsen langs, via de Grote Hout- of
Koningsweg naar het Noorden.
De Velserenderlaan heeft ook bekend gestaan als
Herenweg. Dit kan duiden op een oudere verbinding
tussen Aelbrechtsberg en Velsen vlak langs de jonge
duinen. De nieuwe tak, Rijksstraatweg en Hoofdstraat met
aansluiting op de Vergierdeweg is mogelijk ontstaan toen
Haarlem een grafelijk centrum werd. Dit is tevens de ver
klaring waarom de hofstede Schoonoord ingeklemd lag tussen
twee Herenwegen namelijk de Wüstelaan met aansluiting op
de oorspronkelijke Herenweg en Hoofdstraat met aansluiting
op de Vergierdeweg. De toenmalige overheidsdienaren waren
niet altijd even nauwkeurig met hun omschrijving in
transportacten. Zo kon het voorkomen dat de Wüstelaan ter
hoogte van Schoonoord werd aangeduid als Achter- of
Buurtweg in plaats van Herenweg, wat meestal tot enig
gepuzzel leidt. De Johan van Beemlaan werd voor een redelijk
lange periode aangeduid als Kerkweg. Met behulp van de
perceelgrenzen van de verschillende eigenaren is een vrij goed
beeld van de locatie en omvang van blekerij Zorgvrij
verkregen.
Afb. 1 Het voormalig
blekersgebouw aan de
Hoofdstraat,
foto B.J.Oosterop.
3
