29 AVK. Haarlem, atlas Velsen.
30 Wim Post, Buitenplaatsen van Bloe-
mendaal, Haarlem 1992 biz. 23 t/m
164.
Het landschap rond Velserend in het begin
van de 19e eeuw
Aan de Bergweg bij het gebouw van het voormalig sanatorium
onder aan de Brederodeberg, treffen we een restant aan van
een duinrel. Op een figuratieve kaart uit 1823 zien we, dat
een zijtak van de Brederodebeek bij deze duinrel ontspringt, van
daar loopt de beek door het gebied van de hofstede Meer en Berg
en de boerderij Bloemendaals Begin, om bij de zuidgrens van Vel
serend uit te monden in de Brederodebeek. Het is niet bekend,
wanneer de duinrel ontstaan of gegraven is. Deze duinrel zal voor
watertoevoer gezorgd hebben naar de blekerij Bloemendaals Begin
en voorheen ook naar de blekerij Meer en Berg. De rel liep via een
heul (duiker) onder de Bergweg door. Op de figuratieve kaart
wordt vermeld, dat het om een gedamde heul gaat. Over deze dam
loopt de Buijrweg (Bergweg).29
Niet alleen de waterhuishouding wijzigde, maar ook de stoffe
ring van het landschap veranderde sterk.
Rond de hofstede Velserend waren andere hofsteden ont
staan: hofstede Meer en Berg (vanouds de blekerij Cloeekendael),
die ten zuiden van Bloemendaals Begin ligt; de hofstede Jachtlust,
die deels ten noorden van Velserend gesitueerd is en als laatste de
hofstede Valckenburg - later Rust na Onrust genoemd - die ten
oosten van Velserend lag. De vorming van de hofsteden zorgde er
voor, dat het landschap rondom Velserend aan het begin van de
19e eeuw bebost (aangelegd door de eigenaren van de hofsteden)
was. Ook de Molenduinen en de randen van de duinen van ouds de
Wildernis genoemd werden steeds meer bebost. De rand van de
duinen bij Velserend werd bebost door de aanleg van een sterren
bos (d.i. een bos met lanen, die vanuit een punt stervormig uit
waaieren) op de hofstede Jachtlust.
De meren ten zuiden van Velserend werden in vorm gewijzigd
en deels opgenomen in de tuinaanleg op de hofsteden. De
moerassen waren dichtgestoven of gedempt en omgevormd
tot bruikbare grond. Alleen bij het meertje van Caprera rest nog
een stukje moeras. Ook het meer met het moeras, dat bij de huidi
ge Lage Duin en Daalseweg ligt veranderde door de aanleg van de
hofstede Duin en Daal. De hier gelegen blekerij werd gesloopt.
Het moeras was dichtgestoven of werd gedempt en het meer werd
later omgevormd tot een fraaie vijverpartij. Zo veranderde geleide
lijk aan het landschap rond Velserend en het gebied, waar de Bre
derodebeek ontstond.30 Tezamen met de aanwezigheid van de
romantisch aandoende ruïne van Brederode verkreeg het gebied
rond Velserend een recreatieve waarde.
15
